* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
نوروم مورتون یا سندروم مورتون یک تورم نسوج همبند اطراف عصب انگشتان پا است که تولید درد شدیدی می کند که بر اثر فشار دائمی بر روی عصب است و معمولاً بین سومین و چهارمین انگشت پا دیده می شود. درد شبیه یک سوزش است و در حالت ایستاده و یا هنگام راه رفتن احساس می شود و به ندرت در هر دو پا همزمان تولید می شود. اعصاب معمولاً توسط نسوج فیبری محافظت می شوند و در این بیماری این نسوج اطراف عصب تنگ شده و باعث تغییر شکل عصب به صورت غده عصبی می شوند.
علل
علل اصلی تولید بیماری مورتون شناخته نیست و مطالعات کمی درباره آن انجام شده ولی می تواند بر اثر فشار بر روی اعصاب پنجه پا بر اثر کفش های نوک تیز و تنگ، ضخیم شدن فیبرهای اطراف عصب بر اثر صدمات تکراری و التهاب مزمن تولید شده بر اثر کفش های تنگ و پاشنه بلند باشد که بر روی انگشتان پا وارد می شود.
به ندرت امکان این که سندروم مورتون بین انگشتان دوم و سوم پا تولید شود هم هست. در حدود یک پنجم بیماران به بیماری در هر دو پا مبتلا می شوند و اکثر بیماران از خانم ها هستند و بدون شک به علت پوشیدن کفش های پاشنه بلند و تنگ و نوک تیز است.
تشخیص
یک معاینه و سئوال درباره محل درد و چگونگی آن معمولاً برای تشخیص کافی است با این که نوروم مورتون یک بیماری نسوج نرم است و در رادیوگرافی دیده نمی شود، اما رادیوگرافی لازم است تا مشخص شود شکستگی یا پاتولوژی دیگری وجود ندارد. اکوگرافی پنجه پا به دقت ضخیم شدن عصب را که بیشتر از ۳ میلی متر شده نشان می دهد.
سیمپتوم های نوروم مورتون
این بیماری معمولاً هیچ علامت خارجی ندارد. سایر سیمپتوم ها عبارتند از:
ـ درد شدید یا احساس سوزش در پنجه پا که به طرف انگشتان پا تیر می کشد. درد معمولاً به طور موقت با در آوردن کفش ها از بین می رود. همین طور اگر انگشتان پا را به طرف بالا بیاوریم و پا را ماساژ بدهیم.
ـ احساس راه رفتن روی یک سنگ یا احساس این که جوراب تا شدگی دارد و چین خورده.
ـ مور مور شدن و بی حسی در انگشتان پا.
ـ اگر شخص مدت طولانی سر پا بایستد و یا کفش پاشنه بلند بپوشد و یا کفش تنگ سیمپتوم ها شدیدتر می شوند.
چه کسانی ممکن است دچار شوند
اشخاصی که یک تغییر حالت پا دارند مثل آنهایی که دچار هالوکس والگوس هستند (تورم مفصل و نسوج در انتهای انگشت شصت پا)، انگشتان چکشی (تغییر شکل مفصل انگشتان)، کف پای صاف یا داشتن قوس بیش از حد در کف پا.
عواملی که باعث تولید بیماری می شوند
ـ استفاده از کفش های پاشنه بلند و کفش هایی که پنجه پا را تحت فشار قرار می دهند.
ـ انجام ورزش هایی که باعث ضربات تکراری به پا می شوند مثل دویدن.
انجام ورزش هایی که احتیاج به پوشیدن کفش های تنگ دارند و فشار بر انگشتان وارد می کنند مثل اسکی و کوه نوردی.
پیشگیری
امکان پیشگیری صد در صد وجود ندارد، ولی می شود این امکان را کم کرد و یا از بازگشت بیماری جلوگیری کرد. باید از کفش های راحت پاشنه کوتاه و جلو پهن که به اندازه کافی جا برای انگشتان و بالشک کافی برای محافظت از قوس پا را داشته باشد استفاده کرد.
درمان های دارویی
باید هر چه زودتر نوروم مورتون درمان شود:
ـ استفاده از کفش های پهن تر با پاشنه کوتاه و کف سخت که کمک کند فشار کمتری بر روی عصب وارد شود و به درمان کمک کند. از کفش های پاشنه بلند و تنگ استفاده نشود.
ـ استفاده از کفی پزشکی که برای بیمار ساخته شده به بهبودی التهاب کمک می کند، زیرا زیر استخوان ها را بلند و فاصله بین آنها را بیشتر می کند و در نتیجه فشار کمتری به عصب وارد می شود.
ـ داروهای آنتی انفلاماتوار غیر استروئیدی مثل Naproxyn , Aleve , Motrin , Advil برای آرامش دردها
ـ استفاده از یخ برای آرامش درد
ـ کم کردن و یا قطع فعالیت هایی مانند دویدن، ورزش های اروبیک یا رقص که پاها را تحت فشار و فعالیت زیاد قرار می دهد.
ـ در بیشتر موارد تزریق کورتیزون می تواند تورم عصب را کم کرده و درد را کاهش دهد.
این درمان ها در ۸۰ درصد موارد کافی است ولی اگر استفاده از موارد گفته شده پس از ۹ تا ۱۲ ماه موثر واقع نشد آن وقت ممکن است که عمل جراحی لازم شود که شامل آزاد کردن عصب تحت فشار و یا قطع و برداشتن قسمتی از عصب مربوطه است. عمل جراحی معمولاً با یک بی حسی موضعی انجام می شود و دوره نقاهت آن ۴ تا ۶ هفته است. عمل جراحی ۸۰ تا ۹۰ درصد موفقیت آمیز است با این حال باید آخرین درمانی باشد که مورد توجه قرار بگیرد، مخصوصاً اگر منظور قطع و برداشتن قسمتی از عصب باشد زیرا باعث بی حسی دائمی انگشتان می شود.
طب مکمل
طب سوزنی: رفلکسولوژی و بعضی از تکنیک های ماساژ پا می توانند باعث کم شدن درد در نزد بعضی از افرادی که دچار سندروم مورتون شده اند، بشود.
تشخیص افتراقی
ـ کپسولیت: تورم کپسول است که مفصل را می پوشاند.
ـ بورسیت بین متاتارس ها: انفلاماسیون بورس های سروزی که بین سومین و چهارمین متاتارس (استخوان های کف پایی) بورسیت نامیده می شوند. بورس های سروزی باعث می شوند که حرکات تاندون و استخوان در هنگام انقباض عضلات به نرمی انجام شود.
کپسولیت و بورسیت همان سیمپتوم هایی را ایجاد می کنند که نوروم مورتون.
* عطا انصاری استاد سابق دانشکده پزشکی دانشگاه کیسانگانی Kisangani است.
