* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
تهوع و استفراغ در بارداری توام با غیرطبیعی بودن اشتها و یا بی اشتهایی در چهارمین هفته بعد از تلقیح (چهارمین هفته بارداری) شروع می شود و تقریباً اواخر سه ماهگی تمام می شود. این مسئله شامل ۵۰ درصد زنان باردار می شود و حدود ۲۰ درصد خانم ها ممکن است این عوارض را بعد از سه ماهگی نیز داشته باشند. آمار نشان می دهد که ۸۳ درصد زنانی که دچار عوارض حاملگی و تهوع و استفراغ می شوند نمی توانند به کارهای روزمره خود به طور کامل ادامه دهند و یک سوم آنها احتیاج دارند که کار را قطع کرده و استراحت کنند.
تهوع صبحگاهی خانم های باردار یک مشکل واقعی است که باید با پزشک خود در میان بگذارند. این مشکلات اثری روی جنین ندارد بلکه نشان دهنده یک حاملگی طبیعی است. در یک درصد موارد استفراغ های حاملگی می توانند آنقدر مهم باشد که باعث کم شدن وزن، کم شدن مایعات و مواد معدنی در بدن بشود.
این ناراحتی ها می تواند صبحگاهی، ساعاتی در طول روز و یا تمام روز وجود داشته باشد.
علت
دلیل واقعی این عارضه معلوم نیست ولی تغییرات هورمونی تولید شده بر اثر وجود جنین و پلاسنتا (جفت)، مشکلات دستگاه گوارش، عوامل روانی (استرس ـ خستگی) از عوامل موثر هستند.
ویتامین های مخصوص حاملگی به علت وجود زیاد آهن معده را تحریک می کنند و به همین دلیل معمولاً پس از ۳ ماهگی تجویز می شوند.
چند راهنمایی
ـ به جای سه وعده غذا چند بار غذا بخورید، هر وقت اشتها داشتید و گرسنه شدید. مقدار شیره معده در حاملگی بیشتر از موارد دیگر است، لذا بهتر است که معده خالی نماند.
ـ چیزی را که میل دارید بخورید، غذاهایی که تولید دل بهم خوردگی می کنند میل نکنید. مهم این است که معده خالی نماند، وقتی که حالت تهوع نداشتید یک غذای سالم بخورید.
ـ از خوردن غذاهای چرب و سنگین خودداری کنید، سرخ شده ها، کره، مایونز هضم شان سخت است و مدت طولانی در معده باقی می مانند و تولید دل به هم خوردگی می کند.
ـ با غذا مایعات زیاد ننوشید چون معده را سنگین می کند و باعث تهوع و استفراغ می شود، در طول روز می توانید مایعات بیشتری بنوشید.
از استراحت غافل نشوید. برای خودتان وقت کافی در روز برای استراحت بگذارید اگر لازم بود دو سه روز کار نکنید و استراحت کنید.
ـ ویتامین B6 (Pyridoxine) 25 میلی گرم هر ۸ ساعت بسیار مفید است، زیرا باعث هضم سریع تر مواد غذایی می شود. لطفاً بیشتر از دوز لازم مصرف نکنید، زیرا به هم خوردن حالتان بیشتر شود و حتی ممکن است باعث سردرد بشود. با پزشک خود مشورت کنید.
ـ از زنجبیل استفاده کنید. ریشه زنجبیل به صورت پودر ۲۵۰ میلی گرم در روز بر روی دل بهم خوردگی و استفراغ بسیار موثر است ولی به خاطر داشته باشید که اگر در غذا پخته شود و یا نوشیدنی های گازدار درست شده با زنجبیل این اثر را ندارند. توجه فرمایید که از دوز بالا بیشتر مصرف نشود چون دوز بالای زنجبیل می تواند اثرات بدی بر روی سیستم عصبی جنین داشته باشد.
ـ تیزان: نوشیدن تیزان (دم کرده بعضی از گیاهان) مانند کامومایل (بابونه)، ملیس، تمشک می تواند مفید باشد (از نظر علمی ثابت نشده).
ـ بالاخره چون خانم های باردار به انواع بوها حساس هستند بهتر است که در محل هایی که بوهای مختلف مانند بوی پختن غذا، عطر و دود سیگار هست نمانند و هوا در جریان باشد.
چه موقع به پزشک مراجعه شود
ـ وقتی که توضیحات بالا موثر نیست.
ـ اگر وزن کم کردید.
ـ اگر علائم کمبود مایعات در شما دیده می شود (خشکی دهان، لب ها و زبان و کمبود ادرار).
ـ اگر حدود ۴ تا ۶ بار در روز استفراغ می کنید.
ـ اگر در استفراغ خون وجود دارد و یا دردهای شکمی دارید.
پزشک شما سئوالاتی میکند و امتحانات فیزیکی کامل انجام می دهد و احتمالاً آزمایش خون لازم می شود.
درمان
اگر مسئله مهم باشد پزشک شما می تواند Diclectin تجویز کند که مطالعات زیادی مفید بودن آن را ثابت کرده و برای مادر و جنین بی خطر است ولی می تواند برای بعضی ها تولید خواب آلودگی کند و مصرف کننده نباید رانندگی کند. (تنها دارویی است که وزارت بهداری کانادا تصویب کرده است)
اگر reflux (آمدن اسید معده در مری و تولید سوزش) وجود داشته باشد پزشک داروی ضد اسید لازم را تجویز می کند. اگر ویتامین های قبل از تولد باعث ناراحتی های دستگاه گوارش می شوند پزشک می تواند نوع آن را عوض کرده و یا برای مدتی قطع کند. اگر عوارض خیلی شدید باشد امکان بستری شدن در بیمارستان هست که بیمار غذا نخورد و با سرم تغذیه شود و تهوع با دارو درمان شده و به تدریج از راه دهان تغذیه شود و خیلی بندرت لازم می شود که غذا از راه لوله مستقیماً به معده وارد شود.
* عطا انصاری استاد سابق دانشکده پزشکی دانشگاه کیسانگانی Kisangani است.
