* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
بخش دوم
تشخیص
پزشک باید نتیجه آزمایشات پزشکی مختلفی را مطالعه کند تا بتواند تشخیص بدهد. اول از همه می خواهد بداند چگونه و در چه مواردی کمبود حافظه و مشکلات دیگری در زندگی شخص پیش می آید و چگونه روی زندگی روزانه او اثر می گذارد. بعد نیاز به آزمایشات پزشکی دیگر است تا مشخص شود این علائم بر اثر بیماری و یا مشکلات سلامتی دیگر مانند کمبود ویتامین B12 و یا بدکاری غدد تیروئید، یک سکته خفیف مغزی و یا دپرسیون و غیره نیست.
آزمایش های نشان دهنده قدرت درک و فهم شخص که شامل تست های بینایی، نوشتن، حافظه و پیدا کردن راه حل برای مشکلات و غیره است و در صورت لزوم پزشک می تواند پیشنهاد کند شخص یک آزمایش تصویری مغزی برای دیدن ساختمان و فعالیت قسمت های مختلف مغز انجام دهد که شامل یکی از آزمایشات زیر می شود
.
۱ ـ CT scan که یکسری عکسبرداری از مغز توسط اشعه ایکس انجام می شود.
۲ـ MRI که جای اشعه ایکس از نیروی مغناطیسی استفاده می کند و تصاویری بسیار دقیق تر و متفاوت تر از CT scan تولید می کند.
PET scan یک ماده رادیو اکتیو به بدن تزریق می شود که نشان دهنده فعالیت های مغز است و قسمت های مختلف مغز بر اثر درجه تحریک شده به رنگ های مختلف در روی اکران دیده می شوند، با همه این احوال امکان این که بیماری تشخیص داده نشود و پس از پیشرفت علائم مشخص شود هست. متاسفانه امروزه تشخیص صددرصد بیماری پس از مرگ و باز کردن جمجمه و مطالعه مغزی داده می شود.
امید برای تشخیص بهتر
مطالعات زیادی برای تشخیص بهتر بیماری در مراحل اولیه انجام می شود که شاید روزی بتوان در مرحله سبک بیماری آن را تشخیص داد. فعلاً بیماری موقعی تشخیص داده می شود که چند سالی است که بیماری در مغز شخص نفوذ کرده است. یک آزمایش خون که توسط دانشگاه استنفورد پیدا شده می تواند تشخیص بدهد که شخص امکان زیادی دارد که در دو تا ۶ سال آینده دچار عوارض اولیه بیماری بشود. این آزمایش تا ۹۰ درصد دقیق است و میزان ۲۰ نوع پروتئین خون را نشان می دهد و باعث امیدواری برای عقب انداختن بیماری و یا آهسته کردن پیشرفت آن می باشد.
علائم
ـ خراب شدن حافظه کوتاه مدت به خاطر نیاوردن نام اشخاصی که جدیداً ملاقات شده اند و یا چیزهایی که اخیراً اتفاق افتاده است.
ـ اشکال در به خاطر آوردن مطالب جدید.
ـ اشکال در انجام کارهای معمولی روزانه مثل قفل کردن در با کلید، خوردن داروها، پیدا کردن اشیاء.
ـ اشکال در حرف زدن (پیدا کردن کلمات)
ـ اشکال و یا عدم قابلیت برنامه ریزی (پختن غذا ـ بودجه مخارج و غیره)
ـ از دست دادن تدریجی حس جهت یابی و یا درک وقت
ـ اشکال در تشخیص
ـ اشکال در تشخیص و درک حقایق کارهای روزمره
ـ اشکال در شناختن اشخاص
ـ از دست دادن حافظه دور (بیاد نیاوردن خاطرات کودکی و جوانی)
ـ عوض شدن اخلاق و رفتار و شخصیت
ـ اشکال در حرف زدن
چه کسانی در خطر ابتلا هستند
ـ همه افراد ۶۰ سال به بالا، سن علت اصلی بیماری است.
ـ زنان
ـ اشخاصی که پدر، مادر، خواهر یا برادر آنها به بیماری آلزایمر دچار شده اند امکان ابتلای آنها ۱۰ تا ۳۰ برابر بیشتر از سایرین است.
علل در خطر بودن
ـ فشار خون سیستولیک
ـ کلسترول بالا
ـ دیابت که تحت درمان دارویی نبوده
ـ استعمال دخانیات
عللی که به مهمی عوامل بالا نیستند
ـ صدمات وارده به جمجمه، که با بی هوشی همراه باشند مثل صدمات وارده به سر بوکسورها یا بازیکنان هاکی.
ـ چاقی
ـ داشتن سابقه دپرسیون
امکانات پیشگیری در حال تحقیق
کم کردن خطرات ابتلا
امکان خطر مبتلا شدن به آلزایمر با دارو، زندگی سالم داشتن (غذای سالم ـ ورزش و غیره)
جلوگیری از بعضی عوامل تولید خطر مانند فشار خون بالا، دیابت، کلسترول بالا و مصرف دخانیات.
تغذیه
تحقیقات نشان می دهد که بعضی از رژیم های غذایی می توانند از تولید آلزایمر به علت عقب انداختن پیری کمک کنند و سه مورد زیر در حال تحقیق هستند:
ـ رژیم مدیترانه ای
این نوع رژیم غذایی مخصوص کشورهای اطراف مدیترانه از بیماری های عروقی جلوگیری کرده و امید به زندگی را بیشتر می کند. در این رژیم مقدار زیادی روغن زیتون، میوه، سبزی و ماهی مصرف می شود که می تواند باعث پیشگیری آلزایمر بشود. یک مطالعه روی ۲۲۵۸ آمریکایی که وضع تغذیه آنها مشابه رژیم مدیترانه ای بوده نشان داده که امکان کمتری برای دچار شدن به بیماری داشته اند همین طور تعداد افرادی که از این بیماری از دنیا رفته اند کمتر بوده است. محققان فکر می کنند که علت آن محافظت نرون ها بر اثر مقدار زیاد آنتی اکسیدان ها در این رژیم است.
ـ رژیم های کم کالری
رژیم های کم کالری باعث عقب انداختن پیری و اضافه شدن عمر می شوند. دانشمندان می خواهند بدانند که آیا مقدار کالری جذب شده در روز بر روی بیماری تأثیر دارد یا نه. دانشمندان آمریکایی یک مطالعه چهار ساله بر روی ۹۸۰ نفر که معدل سنی آنها ۷۵ سال بود انجام دادند و طی این تحقیق ۲۴۲ نفر مبتلا به آلزایمر شدند. افرادی که غذای پر کالری می خوردند و به علت داشتن پروتئین APOE4 آمادگی ابتلا به بیماری را داشتند بیشتر از کسانی که غذای کم کالری می خوردند مبتلا شدند. مطالعات روی حیوانات نشان می دهد که غذاهای کم کالری باعث مقاومت بیشتر نرون های مغز در مقابل آلزایمر، پارکینسون و سکته های مغزی می شود.
غذاهای حاوی مقدار زیاد آنتی اکسیدان
مطالعات زیادی نشان می دهد که آنتی اکسیدان ها آثار بد رادیکال های آزاد بر روی نرون ها را کم می کنند، با این که هنوز دلیل کافی برای پیشنهاد یک رژیم که کمک به پیشگیری بکند وجود ندارد بعضی از نویسندگان مقالات علمی پیشنهاد می کنند که بعضی از غذاهای حاوی مقادیر زیاد آنتی اکسیدان باید بیشتر مصرف شود و از غذاهای حاوی مقادیر زیاد اسید فولیک، ویتامین B6 و B12نام می برند.
ورزش های مغزی
دانشمندان معتقدند که داشتن یک روحیه فعال در طول زندگی باعث بهتر شدن فعالیت های سلول های عصبی و عقب افتادن جنون می شود و عده ای هم عقیده دارند که داشتن معلومات بالا باعث جواب دادن به سئوال های مربوط به آلزایمر می شود و در نتیجه تشخیص بیماری را عقب می اندازد.
در حال حاضر هنوز معلوم نیست که آیا فعالیت های زیاد مغزی باعث پیشگیری از بیماری می شود یا نه. یک مطالعه اپیدمیولوژیک به نام Nun Study در سال ۱۹۸۶ بر روی خواهران روحانی که معدل سنی آنها ۸۵ سال و تعداد زیادی بالاتر از ۹۰ سال داشتند انجام شد و نشان داد که میزان آلزایمر در آنها به میزان زیادی کمتر از سایرین است. این خواهران دارای سطح معلومات بسیار بالا و فعالیت های مغزی سخت برای سنشان دارند.
به خاطر داشته باشیم که هورمونوتراپی جانشین در خانم های یائسه و مصرف آنتی انفلاماتوارهای غیر استروئیدی مانند آسپرین و ایبوبروفین می تواند نوعی محافظت در مقابل بیماری آلزایمر باشد.
بخش سوم و پایانی هفته ی آینده
* عطا انصاری استاد سابق دانشکده پزشکی دانشگاه کیسانگانی است.
ataansari@videotron.ca
