یک غده مغزی یک توده سلولی غیرطبیعی است که در مغز به طور غیرقابل کنترل زیاد می شوند.
دو نوع بزرگ غدد مغزی وجود دارند: آنهایی که سرطانی هستند و آنهایی که سرطانی نیستند.
* غده های خوش خیم (غیر سرطانی) که به آهستگی تولید می شوند و در میان نسوج مغزی همسایه و در اغلب موارد فقط یکی وجود دارد و به جاهای دیگر مغز و یا اعضای دیگر منتشر نمی شود و معمولا به راحتی با عمل جراحی خارج می شوند. معهذا بعضی از غدد خوش خیم را به علت محلی که در آن قرار دارند نمی توان خارج کرد.
* غده های بدخیم ـ همیشه به سادگی نمی توان آن را از نسوج مجاور تشخیص داد به همین جهت گاهی بسیار سخت است که تمام غده را بدون صدمه زدن به نسوج مجاور خارج کرد.
آزمایش هایی مانند MRI, DET Scan و CT Scan دقیقا محل غده را نشان می دهند. یک بیوپسی یعنی نمونه برداری از غده برای آنالیز آن لازم است تا مشخص شود که غده خوش خیم یا بدخیم است. غده های مغزی طبق منشأ تولید و محل تولید آنها مشخص می شوند.
همین طور طبق جدول زیر:
* تومورهای اولیه مغزی که در نسوج مغز متولد می شوند و می توانند سرطانی باشند یا نباشند و اسم آنها طبق محل تولیدشان مشخص می شود.
غده های سرطانی که زیادتر از همه دیده می شوند عبارتند از:
* غده های gliales یا gliome که ۵۰ تا ۶۰ درصد تمام غده های مغزی است و از سلول های Gliales شروع می شود. این سلول ها کارشان محافظت از سلول های عصبی یا نرون هاست و سرطانی هستند.
* medulloblastoma ـ از طناب نجاعی در حالت جنینی تولید می شوند و غده های مغزی سرطانی هستند که بیشتر از همه در کودکان دیده می شوند.
* بالاخره در میان غده های مغزی خوش خیم که خیلی کمتر از تومورهای اولیه بدخیم دیده می شوند می توان همانژیوبلاستوم ها، مننژیوم ها ـ آدنوم های هیپوفیرز ـ استئوم ها ـ پینه آلوم ها و غیره را نام برد.
* غده های ثانویه یا متاستازها همگی سرطانی هستند و از سلول های سرطانی غده سرطانی که در عضو دیگری وجود دارد، به مغز رفته و غدد جدیدی را تشکیل می دهند. این سلول ها توسط خون حمل شده و در بیشتر موارد در بین محل تماس مواد خاکستری و مواد سفید مغز تولید غده سرطانی می کنند. غده های ثانویه بیشتر دیده می شوند تا غدد اولیه و به نظر می رسد که ۲۵ درصد افرادی که از هر نوع سرطان مرده اند حامل متاستازهای مغزی بوده اند. بیشترین غده های سرطانی که متاستاز مغزی ایجاد می کنند سرطان پستان، سرطان ریه، سرطان پوست (ملانوم)، سرطان کلیه، سرطان روده و … هستند.
چه کسانی مبتلا می شوند
هر سال در فرانسه در حدود ۶۰۰۰ نفر دچار یک غده مغزی اولیه می شوند که دو درصد تمام سرطان ها را تشکیل می دهد. در کانادا از هر صد هزار نفر ۸ نفر دچار غده مغزی اولیه می شوند در صورتی که برای غده های متاستاتیک از هر صد هزار نفر ۳۲ نفر مبتلا می شوند.
مطالعات بزرگ اپیدمیوزیکی نشان می دهد که در دهه های اخیر تعداد غده های مغزی در غرب زیاد شده بدون اینکه واقعا علت آن مشخص باشد. استفاده ی طولانی از تلفن های دستی طبق چند مطالعه می تواند باعث زیاد شدن غده های اولیه مغزی باشد و کودکان خیلی بیشتر از بزرگسالان در معرض خطر هستند.
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد
اگر سیمپتوم هایی مثل سردرد شدید و دائمی همراه با حالت تهوع و اشکالات بینایی وجود دارد بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
سیمپتوم ها مختلف هستند و بستگی به محل و اندازه ی غده دارند. غده ها چه خوش خیم باشند و چه بدخیم، هرچه بزرگتر شوند فشار بیشتری به نسوج مغزی اطراف خود وارد می کنند و روی فعالیت های آنها اثر می گذارند. باید توجه داشت که بعضی از سیمپتوم های غدد مغزی را می توان در بیماری های دیگری مثل سکته مغزی، آبسه مغزی، هماتوم های داخل جمجمه ای و یا حتی بعضی از ناهنجاری های عروق خونی هم دید که ممکن است باعث اشتباه در تشخیص بشوند. سیمپتوم هایی که زیاد در تومورهای مغزی دیده می شوند عبارتند از:
* سردرد مرتب و طولانی که قبلا وجود نداشته
* حالت تهوع و استفراغ
* فلج شدن یا ضعف در یک دست یا ساق پا یا یک طرف بدن
* سرگیجه، عدم تعادل و هماهنگی
* اشکال در حرف زدن
* اشکال در حافظه و گیجی
* عوض شدن رفتاری یا شخصیتی و عوض شدن خلق و خو
* اشکالات شنوایی
* حملات صرعی
* از دست دادن هوشیاری
* از دست دادن اشتها
عوامل تولید خطر
با اینکه علل تولید غده های مغزی مشخص نیست، بعضی عوامل به نظر می رسد که احتمال خطر مبتلا شدن را زیاد می کند.
* منشأ قومی ـ تومورهای مغزی در بیشتر مواقع در اشخاصی که اصل و نسب قفقازی دارند دیده می شود، به غیر از مننژیوم که توموری معمولا خوش خیم است و بستگی به مننژ دارد. مننژ غشائی است که روی مغز را می پوشاند که بیشتر در افرادی که نژاد آفریقایی دارند، دیده می شود.
* سن ـ با اینکه غده های مغزی ممکن است در هر سنی تولید شوند، خطر با بالا رفتن سن بیشتر می شود و اکثر بیماران را افراد ۴۵ ساله به بالا تشکیل می دهند ولی بعضی از انواع تومورها مثل مدولوبلاستوم تقریبا همیشه در کودکان دیده می شود.
* رادیوتراپی ـ افرادی که درمان های رادیوتراپی داشته اند، بیشتر در معرض خطرند.
* مواد شیمیایی ـ با اینکه مطالعات پیشرفته بیشتری باید انجام شود که این هیپوتز را ثابت کند بعضی مطالعات که در حال انجام شدن هستند، نشان می دهند که در معرضی بعضی مواد شیمیایی مثل حشره کش ها می تواند احتمال خطر مبتلا شدن به تومورهای مغزی را زیاد کند.
* سابقه فامیلی ـ وجود یک سرطان در افراد نزدیک خانواده یک عامل نسبی خطر تومورهای مغزی است.
بخش دوم و پایانی هفته آینده
