والدین برای مخالفت خود با واکسیناسیون دلایل متعددی ارائه می دهند و اغلب یک یا چند تا از این سه دلیل را دارند: یک دسته باور ندارند که کودکشان در معرض خطر بیماری هایی نظیر فلج اطفال، سرخک و کزاز باشد که این بیماری ها امروزه در امریکا کم دیده می شوند. گروه دیگر باور دارند بیماری هایی که با واکسن قابل پیشگیری هستند، مانند آبله مرغان و سرخک بیماری های مهمی نیستند و خیلی جدی تلقی نمی شوند. گروه سوم در سلامت و بی خطر بودن واکسن شک دارند و خود واکسن را غیرسالم و مضر می دانند و فکر می کنند برخی عوارض جانبی واکسن ها نظیر تب امکان دارد به سیستم ایمنی کامل نشده ی کودک صدمه بزند و در سال های آینده موجب ایجاد بیماری های مزمن بشود.
هر کدام از این گروه ها باید توسط کادر پزشکی راهنمایی شوند و نگرانیشان رفع شود. تحقیقات روی صدها هزار کودک در کلرادو نشان می دهد که کودکان واکسینه نشده ۲۳ بار بیشتر امکان ابتلاء به سیاه سرفه را نسبت به کودکان واکسینه شده دارند. در مورد آبله مرغان این بدشانسی ۹ بار است و بدشانسی بستری شدن در بیمارستان برای کودکانی که در مقابل ذات الریه و سایر امراض پنوموکوکی واکسینه نشده اند نسبت به آنهایی که واکسن زده اند ۵/۶ بار است.
این نتایج همچنین نشان می دهد که یک نفر از هر بیست نفری که قبلا به سرخک مبتلا شده اند عوارض ریوی در آینده خواهند داشت و یک در هزار هم امکان ابتلا به تورم مغز و تشنج و عقب ماندگی ذهنی وجود دارد و یک تا دو در هزار هم امکان مرگ وجود دارد. همینطور آبله مرغان ممکن است منجر به عفونت شدید پوست و تورم مغز و عفونت ریه شود و در سال های خیلی بعد ممکن است به زونا (شینگل) منجر شود. حتی اگر هیچکدام از این موارد بغرنج هم ایجاد نشود، خود آبله مرغان بسیار دردناک است و تب شدید و جوش و قرمزی و خارش هم وجود دارد.
می دانیم در مواردی که حدت و بیماری زایی یک ویروس یا میکروب خیلی شدید باشد، ممکن است حتی آنهایی هم که واکسن زده اند ولی عیار آنتی بادی آنها پائین است مبتلا شوند و مصونیت آنها بشکند در این صورت علایم آنها نسبت به آنهایی که واکسن نزده اند بسیار خفیف تر است.
در صورتی که والدین اثر مفید واکسن ها را بپذیرند و به مصون کردن آنها ایمان بیاورند باز هم می خواهند بدانند که آیا واکسن با وجود ایجاد ایمنی خودش به خودی خود ضرری ندارد؟
باید دانست واکسنی که به تعداد کثیری افراد سالم تلقیح می شود قطعا بدون خطر است و از استاندارد بالایی برخوردار است که این میزان، از میزان استاندارد داروهایی که به کودکان بیمار تجویز می شود، بالاتر است.
البته باید در نظر داشت که در پزشکی هیچ چیز صددرصد نیست و در مورد واکسن هم نظر صددرصد نمی توان داد. سلامت واکسن به عدم عوارض جانبی شدید آن بستگی دارد که محققان سعی کرده اند این عوارض جانبی بسیار ضعیف باشد. بررسی سلامت کامل واکسن مسئله پیچیده ای است. خوشبختانه امریکا در مورد ساخت واکسن برنامه ی مالی خوبی دارد و تابع برنامه ی بودجه ای و مالی فدرال است و هیچگونه وجهی از سازندگان واکسن دریافت نمی کند و بر اساس تئوری جدیدی که ارائه شده کنترل ها بسیار دقیق است.
شاید بیشترین عامل تقویت ایجاد باورهای ضد واکسن در جامعه در سال ۱۹۹۸ ایجاد شده باشد که در آن سال آندرو جی ویکفیلد و دوازده تن از همکارانش در مجله لانست نوشتند که واکسن سرخک در کودکان حساس می تواند اوتیسم ایجاد کند از آن زمان تا امروز ده ها تحقیق این نظریه ی آنها را رد کرده است و نشان داده شده است که واکسن هیچگاه اوتیسم ایجاد نمی کند. در حقیقت در علم بسیار نادر است که نظریه ای این گونه قوی رد شده باشد.
مجله لانست در سال ۲۰۱۰ نظریه ویکفیلد را رد کرد و بسیاری از محققان و مؤلفان به این رد کردن گواهی داده اند. به علاوه ویکفیلد خودش به ارائه ی مطلب دروغ متهم شد و گواهینامه ی پزشکی اش لغو شد. با وجود از بین رفتن کامل نظریه ویکفیلد، با یک نظریه تازه بر شک و تردید عمومی اضافه شد. این نظریه تازه این بود که برخی نگهدارنده ها که به واکسن می زنند ممکن است موجب ایجاد مشکلاتی در دراز مدت بشود یا ممکن است با حمله ی یک باره به سیستم ایمنی تکامل نیافته کودک پیچیدگی هایی ایجاد شود، یا این که ممکن است ضمن تهیه ی واکسن با آلودگی هوا مقداری ترکیب سمی شیمیایی یا فلزات به واکسن اضافه شود و موجب افزایش استرس در زندگی شود.
با رد شدن نظریه ی شکست خورده قبلی و ظهور نظریه های مخالف بزرگتر، جامعه پزشکی با چالش جدیدی مواجه شد. جامعه ی پزشکی در این گونه چالش ها بیشتر کنشی است تا واکنشی. خلاصه همه ی بحث ها این است که والدین راه حل نهایی را ملاقات رودررو با پزشک کودکشان می دانند که مقابل پزشک بنشینند و بخواهند که در چشم آنها نگاه کند و بگوید: این بهترین کاری است که می توانید برای کودک خود انجام دهید. والدین باید بدانند این حقیقتی است که واکسن جلوی بیماری های کشنده را می گیرد و تا درجات بالایی بی خطر است و روز به روز بر بی خطر بودن آنها افزوده می شود. اگر والدین واکسن را رد کنند باید خودشان را پشت اتاق های اورژانس، پشت اتاق های ایزوله شده بیمارستان ها ببینند و شاهد این باشند که کودکشان درون چنین اتاق هایی در بیمارستان با خطر بزرگی درگیر است، و بیماری هایی نظیر سرخک، سیاه سرفه و کزاز زندگی کودکانشان را به خطر جدی انداخته است.
در حالی که بدانیم واکسیناسیون نه تنها به چنین صحنه های ناگواری پایان می دهد، بلکه کل جامعه بشری را سالم می کند. با ایمنی کل جامعه و صددرصد بودن سطح ایمنی و مصونیت جامعه در مقابل میکروبها و ویروس ها چنین عوامل کشنده ای به کلی در جوامع ریشه کن می شوند. همانطور که برخی بیماری ها که در گذشته زیاد بودند امروزه تاریخی شده اند و فقط اسم آنها را می شنویم. امروزه در ایران دیگر آبله را نمی بینیم، و این از برکت واکسیناسیون عمومی است.
*دکتر خسرو نیستانی متخصص علوم آزمایشگاهی بالینی
