* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
آمیانت اگر خرد و زیر شود، یا دیواری که در آن آمیانت به کار رفته سوراخ یا خراشیده و یا کهنه شود، به طوری که گرد و خاک حاوی فیبرهای آمیانت در هوا پخش شود، سلامتی افراد را به خطر می اندازد، زیرا این ریزگردها از راه تنفس وارد بدن شده و در دراز مدت روی سلامتی شخصی که در معرض این ریزگردها بوده اثر می گذارد. برای این که شخص دچار آزبستوز بشود باید مدت طولانی در معرض مقدار زیادی فیبرهای آمیانت قرار بگیرد، که البته این تنها عامل به وجود آمدن این بیماری نیست.
بیماری خود را با التهاب نسوج ریوی نشان می دهد و یک بیماری غیرقابل برگشت و غیرقابل درمان است. سیمپتوم های بیماری آزبستوز عبارت اند از: تنگی نفس- سرفه های مقاوم- خستگی شدید- تنفس سریع و دردهای قفسه سینه.
این پاتولوژی روی زندگی روزانه بیمار اثر گذاشته و بعضی مشکلات جدی برای سلامتی او تولید می کند که ممکن است مرگ آور باشد.
علائم
در معرض تعداد زیادی از پارتیکل های حامل فیبر آمیانت قرار گرفتن، می تواند باعث تولید آزبستوز کند و این فیبرها می توانند صدماتی در ریه ها (فیبروز) ایجاد کنند و باعث سیمپتوم هایی با مشخصات زیر بشوند.
– تنگی نفس
– سرفه های ادامه دار
– تنفس صدادار
خستگی دائمی
– دردهای فقسه سینه
-تورم نوک انگشتان دست
امروزه افراد اغلب به خاطر در معرض طولانی قرار گرفتن فیبرهای آمیانت در محیط کار به آزبستوز مبتلا می شوند.
اگر شخصی دچار سیمپتوم های گفته شده باشد و به طور مزمن در گذشته در تماس با آمیانت بوده، باید حتما با پزشک مشورت کند تا تشخیص داده شود که بیمار است. بعضی از شغل ها بیشتر باعث تماس با آمیانت می شوند مثل کسانی که طولانی مدت کارهای ساختمانی کرده اند، یا در معادن کار کرده اند.
در یک بدن سالم وقتی یک جسم ریز خارجی وارد بدن می شود- و در اینجا گرد و خاک حاوی آمیانت- سلول های دستگاه دفاعی بدن (ماکروفازها) به مقابله با آنها پرداخته و اجازه نمی دهند که وارد گردش خون شده و به اعضای مهم بدن مثل ریه و قلب و غیره برسند.
ولی اگر فیبرهای آمیانت از راه تنفس وارد شوند، ماکروفازها دچار مشکلات شدیدی برای از بین بردن آنها در بدن می شوند. چرا که ماکروفازها برای از بین بردن فیبرهای آمیانت به آنها حمله می کنند، اما این حمله ماکروفازها باعث صدمه زدن به آلوئول های ریوی می شود و این صدمات منشاء اولیه بیماری آزبستوز است.
آلوئول های اصلی در راه عبور اکسیژن و ورود آن به بدن از طریق گردش خون و دفع دی اکسید کربن صدمه دیده و زخمی می شوند و چون روند تعویض گازها به نحو مناسبی انجام نمی شود، باعث سیمپتوم های غیرمعمول مثل تنگی نفس و تنفس صدادار و دیگر عوارض می شود.
بعضی از سیمپتوم ها و بیماری های مشخص تر هم می توانند با بیماری آزبستوز همراه باشند مثل:
کلسیفیکاسیون یعنی جمع شدن رسوبات کلیسم در پرده ای که روی ریه ها را می پوشاند.
مزوتلیوم بدخیم یا سرطان پلور که می تواند بین ۲۰ تا ۴۰ سال پس از آلودگی مزمن به فیبرهای آمیانت تولید شود.
تجمع مایع در داخل پلور
سرطان ریه
شدت بیماری بستگی به مدت تماس با فیبرهای آمیانت و مقدار وارد شده به دستگاه تنفس دارد. سیمپتوم های بیماری در شخص بیمار معمولا بیست سال پس از تماس با فیبرها دیده می شوند.
با قوانین جدید و کنترل، مردم کمتر در معرض آمیانت قرار می گیرند. مخصوصا پس از ممنوع شدن استفاده از آمیانت در ساختمان ها با قانون تصویب شده در سال ۱۹۹۶ در کانادا و کنترل و ترمیم ساختمان های قدیمی.
عواملی که باعث خطر می شوند
عامل اصلی تولید بیماری آزبستوز در معرض مزمن قرار گرفتن فیبرهای آمیانت و مقدار وارد شده گرد و خاک حاوی فیبرها به دستگاه تنفسی است، که در هنگام تخریب خانه ها و قدیمی شدن ساختمان ها و استخراج معادن و غیره تولید می شود.
استفاده از دخانیات عامل کامل کننده تولید و پیشرفت این پاتولوژی است.
پیشگیری و درمان
مرحله اول تشخیص بیماری آزبستوز با مشورت در مطب پزشک عمومی انجام می شود که در هنگام معاینه متوجه سیمپتوم های غیر مشخص بیماری می شود. زیرا وقتی بیماری ریه ها را آلوده کرد پزشک با استتوسکوپ صدای خاص بیماری را می شنود. همین طور سئوال و جواب پزشک و بیمار درباره مدت و شرایط کار و مدتی که در معرض آمیانت قرار گرفته باعث می شود که پزشک بیماری های مشابه را کنار گذاشته و روی آزبستوز تمرکز کند.
اگر پزشک عمومی به آزبستوز شک کند بیمار را به یک متخصص ریه معرفی می کند تا تشخیص داده شود. مشخص شدن صدمات ریوی با آزمایشات زیر انجام می شود:
رادیو گرافی رتیین برای دیدن و تشخیص قسمت های غیرطبیعی ساختار ریوی
سی تی اسکن، تصاویر بهتر و دقیق تری از ریه ها و پلور یعنی پرده ای که روی ریه ها را می پوشاند و فضای داخلی آن را نشان می دهد.
آزمایشات ریوی نشان می دهند که صدمات وارده چه ضربه ای زده و همین طور حجم هوای داخل آلوئول های ریوی و میزان عبور هوا از آلوئول ها و ورود آن به گردش خون را مشخص می کند.
امروزه هیچ درمانی برای آزبستوز وجود ندارد ولی راه هایی برای کم کردن اثرات پاتولوژی وجود دارد که سیمپتوم ها را کم کرده و کیفیت زندگی روزانه بیمار را بهتر می کند.
مصرف دخانیات (سیگار) یک عامل کامل کننده پیشرفت بیماری و یک عامل تشدید کننده سیمپتوم هاست. شدیدا پیشنهاد می شود که بیمار سیگار را ترک کند و برای این کار روش های درمانی و دارویی وجود دارد.
مسئله مورد توجه دیگر این است که ریه های بیمار مبتلا به آزبستوز آمادگی و حساسیت بیشتری برای دچار شدن به عفونت های ریوی دارد. بنابراین به این بیماران توصیه می شود که حتما از واکسن های مربوط به گریپ و پنوموپاتی ها استفاده کنند.
در انواع شدید بیماری، ریه ها به خوبی قادر نیستند کارهای خود را انجام بدهند. در این حالت اکسیژن تراپی تجویز می شود. اگر میزان اکسیژن خون کمتر از حد طبیعی باشد و بطور کلی بیمار مبتلا به آزبستوز باشد داروی خاصی تأثیر ندارد. ولی اگر بیماری های ریوی مانند برونکو پنوموپاتی باشد که باعث بسته شدن مجاری تنفسی می شود، می توان از داروها استفاده کرد. در موارد خیلی شدید پزشک می تواند از داروهایی بری کم کردن تنگی نفس و سرفه مثل دوزهای کم مرفین استفاده کند. با این که دوزها کوچک هستند، اما آثار ثانویه ناخواسته شان مثل یبوست یا اثر مسهل مانند و غیره آن کاملا هویدا می شوند.
برای پیشگیری، افرادی که به طور مزمن پیش از ده سال در معرض فیبرهای آمیانت بوده اند باید تحت نظر پزشک باشند و هر سه تا پنج سال تحت آزمایشات پرتونگاری برای تشخیص بیماری های ریه همچون آزبستوز باشند. ترک کردن کامل سیگار و یا کم کردن شدید آن امکان تولید سرطان ریه را به شدت کم می کند.
