* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
در سال های آخیر مطالعات زیادی درباره گیاهان که به طور سنتی برای درمان دیابت به کار می رفته انجام شده و در مجلات تخصصی گیاه درمانی چاپ شده مخصوصا که علاقه مردم نسبت به طب طبیعی و مکمل هم زیاد شده و باعث مطالعات pharmacologically وEthnobotanique برای جستجوی گیاهان مختلف برای درمان دیابت در طب و داروسازی انجام و در نتیجه ۱۱۲۳ گونه مختلف گیاه شناخته و تجربه شده است. برای درمان دیابت نوع ۲ این گیاهان شامل ۷۲۵ نوع از ۱۸۳ فامیل هستند و فعالیت داروئی آن ها روی حیوانات و مطالعات کلینیکی آزمایش شده که در این جا به چند تای آن ها می پردازیم:
۱– دارچین سیلان: درختی است به بلندی ۸ تا ۱۸ متر با پوست قهوه ای- قرمز با گل های زرد رنگ که ۲تا۴ گرم پوست آن را دو بار در روز دم کرده می نوشند(۲ فنجان).
خواص درمانی: ضد انقباض، ضد عفونی کننده، و ضد ویروس است. عصاره پوست درخت دارای خواص باکترین و آنتی فونژیک (ضد قارچ) است. از دارچین برای تنظیم رگل و داروی ضد حاملگی پس از زایمان هم استفاده می شود. روغن دارچین دارای اثر هیپوگلیسمی است که روی موش ها آزمایش شده و به علت داشتن مواد فنولیک دارای آثار آنتی اکسیدان است.
آثار ثانویه ناخواسته- تحریک کننده پوست و مخاط است و می تواند تولید آلرژی و کهیر و تورم لب ها و صورت بکند. برای بانوان باردار هم مصرفش مجاز نیست.
۱– زیره Cumin – گیاهی یک ساله با برگ های باریک و گل های سفید یا صورتی و میوه های کوچک مستطیلی شکل و سخت با طول سی سانتی متر می باشد.
خواص درمانی- آنتی دیابتیک- ضد درد- ضد التهاب- ضد انقباض و تب بر است.
۳- هندوانه ابوجهل– شبیه هندوانه است اما بسیار کوچک تر و طعم تلخی دارد.
خواص درمانی– ضد ویروسی(هپاتیت ویرال)- آنتی دیابتیک- ضد قارچ
آثار ثانویه و سمی- گیاه برای انسان و حیوان بسیار سمی است. با دوز بالا باعث هذیان گویی- ضعف- هیپوترمی- آهسته شدن نبض و گاهی صدمه مغزی، سقوط و مرگ می شود.
۴– زرشک- درختچه خاردار که گلهایش زرد رنگ هستند و در پائیز میوه هایش قرمز رنگ می شوند و اندازه شان ۳ میلی متر است.
خواص درمانی- پوست و ریشه آن تلخ است و تقویت کننده معده و ترشح صفرا- تب بر و مسهل است. ضد التهاب، آنتی اکسیدان- ضد تومور- پیشگیری کننده از ایسکمی قلب بر اثر تاکیکاردی- آنتی باکترین و آنتی پارازیت و تنظیم کننده قند خون در موش های دیابتیک.
میزان مصرف ۴ گرم میوه یا پوست ساقه خشک شده در نیم لیتر آب سرد.
آثار ناخواسته و سمی – اثر سمی ندارد ولی مصرف بالای دوز بالای آن می تواند باعث ناراحتی های گوارشی- تنگی نفس و پائین آمدن فشار خون شود و علائمی مثل گریپ و صدمات قلبی ایجاد کند. فقط تحت نظر پزشک و کمتر از ۴تا۶ هفته استفاده شود. در هنگام بارداری مصرف نشود.
۵- شنبلیله- گیاه سالانه با گل های زرد و سفید که طول آن به ۸۰سانتی متر می رسد. میزان مصرف ۳۰تا۵۰ گرم دانه آرد شده در یک لیتر آب بگذارید مدت طولانی بجوشد یا ۲۰ گرم پودر در آب.
خواص درمانی- ضد سرفه- نرم کننده- ضد دیابت- ضد انقباض- تقویت دستگاه ایمنی- آنتی باکترین- کم کننده چربی- ضد التهاب.
آثار ثانویه و سمی و موارد منع مصرف و اقدامات احتیاطی- شنبلیله امکان خطر خونریزی را زیاد می کند و مقدار زیاد آن می تواند سرگیجه و تورم صورت و تولید آلرژی و تنگی نفس و سرگیجه و اسهال بکند.
تخم شنبلیله در بعضی از بانوان می تواند باعث انقباض رحم و هیپوگلیسمی(کم شدن قند در خون) می شود
سرو کوهی(juniper) – درختچه ای است با برگ های مارپیچی و گل های نر زرد و گل های ماده آبی و میوه های کروی آبی پررنگ، طول درختچه گاهی می تواند تا ۱۵ متر برسد.
خواص درمانی- ضد انقباض- ضدعفونی کننده- ادرار آور(ریو ریپتیک)- آنتی دیابتیک- ضد میکروبی- محافظت کننده از کبد.
موانع منع مصرف Contraindication) (- در هنگام بارداری و پریود و نارسائی و عفونت کلیه نباید مصرف شود.
میزان مصرف- دم شده میوه خرد شده ۱۰تا۳۰گرم در یک لیتر آب ۳ یا ۴ فنجان در روز، جوشاندن ۴۰ گرم برگ برای هر لیتر آب ۳ تا ۴ فنجان در روز.
۶- خرزهره- درختچه ای ست که تا ۴ متر می تواند بزرگ شود.
خواص درمانی- برگ ها و گل های آن ضد دیابت – تقویت کنند قلب- ضد سرطان- آنتی میکرومین و ضد سرطان خون.
آثار ثانویه و سمی- تمام اندام های گیاه سمی و قلب را مسموم می کند (دوز بالا)
به قدری سمی است که ۱۰۰ گرم برگ آن باعث مرگ یک گاو می شود یعنی ۵۰ میلی گرم برای هر کیلو، ۳۰ میلی گرم برای هر کیلو یک الاغ و ۳ گرم یک سگ و ۵/۲ گرم باعث مرگ یک گربه می شود.
علائم مسمومیت عبارتند از: تهوع- استفراغ- برادیکاردی و گیجی.
۷- اسطوخودوس (Lavender)– این گیاه دارای برگ های بسیار خوشبو و سبز خاکستری است. گل های آن درشت بسیار معطر و به صورت سنبله است و بلندی آن به ۶۰ سانتی متر می رسد.
خواص درمانی- ضد انقباض- ضد التهاب- برای درمان سرماخوردگی و گریپ- آسم- سرفه- و برونشیت به کار می رود. دارای خواص ضد دیابت و آنتی اکسیدان در موش است.
پونه کوهی -گیاه پاپا (ویواسه) با ساقه قرمز رنگ با برگ های بیضی شکل با ارتفاع ۸۰ سانتی متر
خواص درمانی- آنتی اکسیدان- ضد هایپرگلیسمی در نزد موش های دیابتیک – ضد التهاب- آنتی باکترین- آنتی پارازیت- ضد قارچ- همین طور برای ضدعفونی کردن زخم- سوختگی- صدمات وارده به پوست – مشکلات گوارشی و التهابات دهان و گلو به کار می رود.
میزان مصرف- ۱۰ تا ۲۰ گرم در یک لیتر آب – سه فنجان در روز قبل و بعد از غذا
آثار ناخواسته- سمی است و روغن اسانسی آن با دوز بالا می تواند تولید مشکلات تنفسی و قلبی کند. برای بانوان باردار منع مصرف دارد. از روغن اسانسی برای درمان های داخلی نباید استفاده شود و درمان خارجی هم ممکن است باعث تحریک پوست شود.
۸- درخت هلو- درختی ست به ارتفاع ۲ تا ۵ متر
خواص درمانی- ضد باکتری، محافظت کننده کبد- درمان کننده اسهال- آنتی اکسیدان- ضد انقباض- ملین- ادرارآور.
خاصیت آنتی دیابتیک برگ ها بر اثر وجود آمیگدالین در آنهاست.
آثار ناخواسته – سمی است. برگ ها و گلها و مغز هسته هلو حاوی اسید سیانیدریک هستند که یک سم بسیار قوی است.
۹- اکلیل کوهی(زرماری)– درختچه ای است با ارتفاع ۲ متر با برگ های صاف سبز تیره و بسیار خوشبو.
خواص درمانی – ضد التهاب- قایض- مرهم زخم آنتی اکسیدان.
یک مطالعه اثر عصاره ی اکلیل را برای پائین آوردن قند خون در خرگوش دیابتی نشان داد. هم چنین میزان انسولین را در خون بالا می برد.
آثار ثانویه – سمی و کنتراندیکاسیون است- این گیاه باعث ایجاد صرع می شود و در دوران بارداری استفاده از آن ممنوعیت دارد.
اثر بر روی داروها- اکلیل کوهی به طور تئوری می تواند روی داروهای ادرار آور و مکمل های آهن اثر بگذارد ولی در عمل چیزی مشاهده نشده است.
۱۰- برگ زیتون – درختی ست گه برگ های متمایل به خاکستری دارد و گل های سفید خوشه ای و میوه های تخم مرغی شکل درخت می تواند تا ۱۰ متر ارتفاع داشته باشد.
خواص دارویی- فشار خون سرخرگی را کم می کند. شفابخش و نرم کننده است- کمی دیورتیک است. قند خون را پائین می آورد- آنتی اکسیدان – ضدعفونی کننده است و برای درمان عفونت های مثانه به کار رفته.
آنتی بیوتیک طبیعی بی خطر است.
آثار ثانویه و کنترادیکاسیون- می تواند ایجاد هیپوگلیسمی بکند. هیچ منع مصرفی وجود ندارد. پیشنهاد می شود که بانوان قبل ار استفاده با پزشک یا داروساز مشورت کنند
میزان مصرف ۱۵تا۶۰ گرم برگ خرد شده در یک لیتر آب.
سیر- گیاهی است از فامیل مارچوبه سانان. و پتانسیل بالایی در نابود کردن سلول های سرطانی دارد. مطالعات نشان داده که عصاره سیر باعث کاهش چشمگیر غلظت سربی گلوکز- تری گلسیرید- کلسترول- اوره و اسید اوریک می شود. سیر باعث تحریک ترشح انسولین می شود.
۱۱- ازگیل درختچه ای ست از فامیل گل سرخیان- مطالعات نشان داده که جوشانده برگ ازگیل در درمان آبسه دهان و گلو – آنژین- برفک- اسهال در بچه ها- تنظیم کار روده و ورم گلو موثر است.
پژوهشگران عصاره آبی الکلی برگ ازگیل را به میزان گلوکز خون مورد بررسی قرار دادند. در موش های دیابتی به مدت ۱۶ روز عصاره آبی الکلی برگ ازگیل به میزان قابل توجهی قند خون آنها را کم کرد.. همچنین روی غلظت کلسترول توتال تری گلیسرید هم موثر است.
خار مریم- از خانواده گل ستاره ای هاست و در درمان بیماری های کبدی- کیسه صفرا- طحال و کولیک های ناشی از سنگ های صفراوی و زردی موثر است. مطالعات نشان داده که عصاره خار مریم در افراد دیابتیک منجر به کاهش مقاومت به انسولین و نیاز به مصرف انسولین خارجی می شود.
مرزه خوزستانی- گیاهی ست از خانواده نعنا و از گیاهان بومی جنوب ایران است و دارای خواص ضد درد و ضدعفونی کننده است. مطالعات نشان داده که عصاره آبی مرزه خوزستانی باعث کاهش گلوکز خون بعد از غذا در موش های مبتلا به دیابت نوع یک می شود. همین طور عصاره برگ آن میزان گلوکز خون را در افراد مبتلا به دیابت نوع یک کاهش می دهد.
قدرت میوه سه برابر برگ است و مصرف هر دوی آنها باعث کم شدن گلوکز و هموگلوبین گلیکوزیله می شود.
