بیماری لثه در واقع التهاب و عفونت بافت های نگهدارنده دندانی شامل استخوان و لثه است. این بیماری در حال حاضر شایع ترین علت از دست دادن دندانها در میان مردم آمریکای شمالی می باشد. شکل ابتدایی این بیماری التهابی ژنژیویت (Gingivitis) نام دارد که علت اصلی آن هم  بهداشت نامناسب دهان و دندان می باشد. در بیماری ژنژیویت، لثه ها قرمز و متورم شده و به آسانی (مثلا به هنگام مسواک زدن) دچار خونریزی می شوند. بیماری لثه در این مرحله معمولاً احساس دردی برای بیمار ایجاد نکرده و متاسفانه در بیشتر موارد به همین دلیل از سوی بیمار نادیده گرفته می شود. در حالیکه در صورت تشخیص و درمان بموقع،  ژنژیویت به طور کامل قابل بهبودی می باشد، اما در صورت عدم درمان، ژنژیویت ممکن است پیشرفت کرده و به شکل جدی تری از بیماری لثه به نام Periodontitis (پیوره) تبدیل گردد.

به صورت طبیعی فضایی بین دندانها و بافت لثه وجود دارد که همین فضا محل تجمع باکتریها می باشد. در صورت بهداشت نامناسب و پاک نشدن این فضا، باکتریهای بیماری زا تکثیر شده و موجب عمیق تر شدن این فضا و تشکیل پاکِت لثه (Periodontal Pocket) می شوند. به تدریج و  با عمیق تر شدن این پاکِتها، التهاب و عفونت به بافت استخوانی اطراف دندانها نفوذ کرده و سبب لق شدن دندان ها و نهایتاً از دست رفتن آنها می شود. از بین رفتن تدریجی این بافتها نتیجه پاسخ سیستم ایمنی بدن به سموم باکتریایی و میکروبی موجود در پاکت های لثه ای می باشد. بیماری لثه به طور عمده یک فرآیند التهابی مزمن بوده که بجز در مراحل انتهایی ناراحتی چندانی برای بیمار ایجاد نمی کند؛ از این رو مراجعه ی مرتب حداقل هر شش ماه یکبار به دندانپزشک و یا پریودونتیست توصیه می شود تا در صورت تشخیص مبتلا بودن، درمان بموقع انجام پذیرد.

 gum-1

پریودونتیست (Periodontist)  کیست؟

پریودونتیست یا همان متخصص لثه، دندانپزشکی است که دارای تخصص در زمینه پیشگیری، تشخیص و درمان بیماری های لثه و همچنین جراحی ایمپلنت می باشد. متخصصان لثه، آموزش ویژه در این زمینه را  پس از اتمام دوره دندانپزشکی عمومی و طی معمولاً سه سال دوره تخصصی در دانشگاه کسب می کنند.  بیمارانی که دچار بیماری لثه از نوع پیشرفته و یا تحلیل لثه بوده و یا مایل به جایگزین کردن دندان های از دست رفته بوسیله ی ایمپلنت های دندانی هستند، با تشخیص دندانپزشک خود، جهت مشاوره و درمان به پریودونتیست ارجاع داده می شوند. برخی از افراد هم به طور مستقیم (Self Referred) به پریودونتیست مراجعه می کنند.

 در جلسه ی مشاوره، پریودونتیست ابتدا شرح حال کاملی از وضعیت سلامت عمومی بیمار به همراه فهرست کامل داروهای مصرفی ایشان تهیه می کند. پس از آن، معاینه ی دهان آغاز می شود که شامل بررسی دقیق سلامت بافت های نرم (لبها، گونه ها، زبان و لثه)، فرم قرارگیری دندان ها روی هم و سنجش میزان لقی دندانها می باشد. همچنین، عمق فضای بین دندانها و لثه بوسیله یک وسیله ظریف به نام Periodontal Probe  اندازه گیری می شود. دانستن عمق پاکِت لثه ای لازمه ی اصلی تشخیص بیماری لثه می باشد. در کنار معاینه ی بالینی، عکس های رادیوگرافی هم در صورت لزوم و جهت بررسی سلامت بافت های زیر لثه نظیر استخوان فک تهیه خواهند شد.

نشانه های معمول بیماری لثه عبارتند از:

۱ـ لثه های قرمز و متورم

۲ـ خونریزی مکرر لثه به هنگام مسواک زدن و یا کشیدن نخ دندان

۳ـ بوی بد دهان

۴ـ تحلیل لثه

۵ـ حرکت دندانها، لق شدگی و یا تغییر در فرم قرارگیری دندانها روی هم

 

آیا بیماری لثه با سایر بیماری های بدن در ارتباط است؟

بله. یافته های فراوان مطالعات علمی در این زمینه نشان از ارتباط بیماری لثه با شماری از بیماری های دیگر شامل: دیابت، چاقی، مشکلات قلبی عروقی، و نوزادان زودرس و کم وزن ارتباط دارد. وجه مشترک تمام این بیماری ها وجود التهاب مزمن می باشد و از آنجایی که بیماری لثه شایع ترین بیماری التهابی در بدن انسان می باشد، تشخیص و درمان به موقع آن می تواند کمک بزرگی به سلامت عمومی افراد بنماید.

شایع ترین عوامل ایجاد بیماری لثه

۱ـ بهداشت ناکافی و باکتری های زیان آور دهانی: باکتری های زیان آور دهانی، در صورت پاک نشدن،  به فاصله ی تنها چند ساعت پس از غذا خوردن تشکیل یک پلاک چسبنده به سطح دندان را می دهند که در واقع مهمترین علت ایجاد التهاب لثه می باشد. این پلاک به مرور و با جذب نمک های معدنی از راه بزاق سخت تر شده و به جرم دندانی (Calculus) تبدیل می شود. برداشتن و تمیز کردن جرم دندانی به وسیله مسواک تقریبا ناممکن بوده و نیاز به درمان توسط دندانپزشک دارد.

۲ـ مصرف سیگار یا تنباکو: مصرف تنباکو با بسیاری از بیماری های جدی مانند سرطان، مشکلات ریوی، قلبی عروقی و غیره ارتباط مستقیم دارد. همچنین خطر ابتلا به بیماری لثه در افراد سیگاری نسبت به دیگران به طرز قابل ملاحظه ای بالاتر است. در واقع و بنابر نتایج به دست آمده از تحقیقات، استفاده از تنباکو (به صورت سیگار، پیپ، قلیان و یا هر نحو دیگر) یکی از عوامل اصلی ایجاد و پیشرفت بیماری لثه می باشد.

۳ـ دیابت: بیماری قند یا دیابت را می توان به عنوان یکی از عوامل پیشرفت بیماری های عفونی مانند عفونت لثه (Periodontitis) قلمداد کرد. رابطه ی دیابت با بیماری لثه یک رابطه ی دوطرفه می باشد به گونه ای که درمان و کنترل هریک از این دو نقش مثبتی بر درمان بیماری دیگر خواهد داشت. این بر اهمیت کنترل بیماری لثه در افراد دیابتیک از طریق مراجعه مرتب به پریودونتیست و یا دندانپزشک، می افزاید.

۴ـ فشار و استرس روحی روانی: استرس ارتباط نزدیکی با بیماری هایی مانند فشار خون، سرطان و بسیاری از مشکلات دیگر دارد. تحقیقات نشان داده اند که استرس، توانایی بدن را جهت مقابله با بیماری ها از جمله بیماری لثه به شدت کاهش می دهد.

۵ـ پیش زمینه ژنتیکی: بر پایه ی مطالعات انجام شده، نقش وراثت در بیماری لثه حدود ۵۰% می باشد. این نکته، اهمیت پیشگیری از طریق مراجعه مرتب به دندانپزشک، بویژه هنگامی که سابقه ی این بیماری در بین افراد خانواده (پدر، مادر، برادر یا خواهر)  وجود دارد را خاطرنشان می کند.

۶ـ تغذیه ی نامناسب: رژیم غذایی فقیر از لحاظ ویتامینها و مواد پروتئینی توان سیستم ایمنی را پایین آورده و مقاومت بدن را در برابر بیماری ها از جمله بیماری لثه کاهش می دهد.

 teeth

درمان بیماری لثه

درمان بیماری لثه به طور معمول در دو مرحله انجام می گیرد. مرحله ی اولِ درمان معمولاً بدون جراحی بوده و شامل آموزش بهداشت دهان، جرمگیری دندانها، کاربرد موضعی و یا سیستمیک آنتی بیوتیک ها و یا تجویز دهانشویه های مخصوص می باشد. در موارد دارای پاکِت های عمیق، جرمگیری زیر بیحسی موضعی انجام می شود تا امکان دسترسی بیشتر به نقاط عمیق لثه بدون ایجاد ناراحتی برای بیمار فراهم شود. در صورتی که با وجود انجام این مرحله از درمان، عفونت لثه و پاکِتهای عمیق همچنان پابرجا باشند، مرحله ی دوم درمان که شامل جراحی لثه می باشد ممکن است تجویز شود. هدف نهایی درمان، تمیز نمودن سطح ریشه ی دندانها و دیواره ی پاکت های لثه ای از جرمها و آلودگی های میکروبی و همچنین کمک به کم شدن عمق پاکِتها می باشد. نکته ی بسیار مهم این است که حتی پس از درمان موفقیت آمیز بیماری لثه،  در صورتی که بیمار توصیه های بهداشتی دهان و دندان را به طور کامل رعایت نکند، امکان بازگشت این بیماری و عفونت مجدد لثه وجود خواهد داشت.

نکات مهم جهت پیشگیری از ایجاد و یا بازگشت بیماری لثه

تشخیص و درمان زودهنگام بیماری لثه به طور چشمگیری به نگهداری دراز مدت دندانها کمک می کند. کنترل این بیماری در مراحل اولیه آن که هنوز آسیب جدی به بافتهای نگهدارنده دندان وارد نشده، به مراتب ساده تر، کم هزینه تر و به علاوه با نتیجه بهتر خواهد بود. همچنین رعایت نکات زیر در زمینه پیشگیری توصیه می شود:

ـ استفاده درست و مداوم از مسواک نرم (دست کم دو بار در روز) به همراه نخ دندان.  مسواک های برقی کارآیی بهتری در پاک کردن دندانها از پلاک های باکتریایی دارند.

ـ پرهیز از سیگار و تنباکو

ـ معاینه توسط دندانپزشک و یا پریودونتیست همراه با جرمگیری دندانها، به طور مرتب دست کم هر شش ماه یکبار.

در پایان، همواره به یاد داشته باشید که در پشت یک لبخند زیبا ممکن است یک بیماری خاموش و بی سر و صدا پنهان شده باشد. این شما هستید که می توانید با رعایت اصول پیشگیری شامل مراجعه مرتب به دندانپزشک، امکان خودنمایی را به این بیماری نداده و لبخند زیبای خود را برای سرتاسر عمر حفظ نمایید.

* دکتر رضا ترمه ای دندانپزشک متخصص لثه از دانشگاه تورنتو

پرسش های خود را به ایمیل زیر ارسال کنید:

termei@gtaperio.com

www.gtaperio.com

www.facebook.com/gtaperio