* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
عوامل تولید خطر
تغذیه سرشار از مواد چرب؛ گوشت قرمز و گوشت های تغییر شکل داده مثل انواع سوسیس- کالباس- ژامبون و مانند این ها. سالهاست که مشخص شده که مصرف بالای مواد غذایی پر چربی همراه با امکان خطر بالای سرطان پروستات است. ولی هنوز مشخص نیست کدام نوع از چربی ها را باید کنترل کرد.
مطالعات اپیدمیولوژیکی گوشت قرمز را هدف گرفته است. مطالعاتی که در سال ۲۰۰۹ انجام شده نشان داده که گوشت های حاضر برای مصرف، خطر بسیار بالاتری را ایجاد می کنند.
مصرف دخانیات- با اطمینان نمی شود گفت که دخانیات برای ابتلا به سرطان پروستات رلی بازی می کند یا نه ولی یک مطالعه جدید نشان داده که میزان مرگ مبتلایان سیگاری بسیار بالاتر است.
متخصصین به عوامل زیر هم مشکوکند که کمی امکان خطر را زیادتر می کنند ولی ثابت نشده. مثل:
وازکتومی
مصرف الکل
انزال تکراری
هایپرتروفی خوش خیم پروستات
بعضی از مطالعات اپیدمیولوژیک امکان رابطه بین مصرف لبنیات و سرطان پروستات را مطرح کرده. ولی یک متاآنالیز که بر روی ۴۵ تحقیق انجام شده نشان داد که مصرف لبنیات و شیر ربطی به اضافه کردن خطر ابتلا ندارد.
چند راهنمایی برای پیشگیری
مصرف سبزی و میوه روزانه به اندازه کافی
مصرف متعادل مواد چرب
عدم استفاده از دخانیات
فعال بودن
انجمن سرطان کانادا پیشنهاد می کند که مردان ۵۰ سال به بالا با پزشک شان در این باره مشورت کنند و غربالگری انجام دهند. پزشک می تواند دو آزمایش انجام دهد:
توشه رکتال
PSA
ولی به علت این که این آزمایشات نتیجه دقیقی ندارند متخصصین انجام آن را در دورانی که هیچ سیمپتومی وجود ندارد پیشنهاد نمی کنند. برای بیشتر مردان در خطر که دچار نگرانی برای ابتلا هستند، آزمایش بیوپسی بسیار مفیدتر از غربالگری است.
ویتامین “دی” و داروهایی هم برای پیشگیری وجود دارند که پیشنهاد می کنم درباره آنها و لزوم استفاده از آن ها یا پزشک تان مشورت کنید.
درمان
درمان های مختلفی وجود دارد که مطابق با مرحله بیماری، سرعت و پیشرفت آن باید با پزشک متخصص درباره خوبی ها و بدی های آن ها مشورت شود.
– روش صبر کردن زیر نظارت پزشک– در مواقعی که بیماری کم و بیش فعال است و سلول های سرطانی در پروستات وجود دارند، نه دارو می دهند و نه جراحی می کنند و فقط مواظب پیشرفت غده هستند.
همین طور اگر رشد غده خیلی آهسته است و بیمار سالخورده است و غده دیگر زمانی برای بزرگ شدن ندارد، قبل از این که مشکلات دیگر سلامتی پیدا شوند، درمان برای عوارضی که بیماری ایجاد می کند انجام می شود: مثل درد- عدم کنترل ادرار- عدم وجود نعوظ و عفونت. گاهی بهتر است مواظب بیماری بود تا درمان آن.
جراحی
تمام سلول های سرطانی پروستات و بعضی نسوج مجاور آن را کاملا برمی دارند. این عمل جراحی به علت پیشرفت تکنیک های جراحی کمتر باعث تولید مشکلاتی مانند عدم کنترل ادرار و مشکلات نعوظی می شوند. مشکلات نعوظی در دهه پنجاه بیمار پیش می آید. فعالیت های نعوظی و ادراری معمولا ۲ تا۳ سال پس از عمل جراحی طبیعی می شوند.
رادیوتراپی
برای تخریب سلول های سرطانی به کار می رود. رادیو تراپی به جای جراحی به کار می رود. برای brachytherapy از سوزن های رادیو اکتیو که در پروستات نصب می شود استفاده می شود تا اشعه رادیو اکتیو به یک ناحیه فعالیت محلی و دقیق برسد.
هورمون درمانی
این روش با تجویز داروهایی صورت می گیرد تا سلول های سرطانی نتوانند به هورمون های مردانه برای رشدشان دسترسی داشته باشند. در نتیجه غده کوچک شده و بعد رادیو تراپی انجام می شود. این روش در آهسته کردن پیشرفت سرطان پروستات مؤثر است.
شیمی درمانی
شیمی درمانی برای سرطان هایی که به هورمون تراپی جواب نمی دهد استفاده می شود. در شیمی درمانی از تزریق داخل وریدی و یا قرص استفاده می شود. داروهای شیمی درمانی در انواع مختلفی وجود دارد که نوع فعالیت و آثار ناخواسته ثانویه آنها متفاوت است.
در ژوئیه ۲۰۱۱ وزارت بهداشت کانادا داروی جدیدی را برای افرادی که در مراحل پیشرفته سرطان پروستات هستند و به شیمی درمانی جواب نمی دهند به نام Zytiga تصویب کرد. این دارو باعث کاهش ترشح هورمون های آندروژن توسط بیضه ها می شود و همین طور روی غدد فوق کلیوی و غده سرطانی.
این دارو از راه دهان همراه با prednisone که نوعی کورتیکواستروئید است مصرف می شود. Zytiga در ایالات متحده در ماه آوریل ۲۰۱۱ توسطFood and Drug Administration تصویب شده است.
طب مکمل
برای پیشگیری
غذاهای سرشار از لیکوپن- طبق یک مطالعه توسط متخصصین World Cancer Research Fund آثار محافظت کننده حاوی لیکوپن ثابت شده است. مخصوصا گوجه فرنگی و فرآورده های آن. اثر وقتی بیشتر می شود که گوجه فرنگی پخته یا کباب شده باشد.
محصولات حاوی سویا- میزان سرطان در کشورهای آسیایی کمتر است. مصرف بالای سویا ممکن است علت آن باشد. مطالعات مختلفی آثار پیشگیری کننده آن را نشان داده. فقط محصولات تخمیر شده آن مثل توفو و شیر سویا مؤثر هستند.
سلینوم- یک مطالعه که در سال ۱۹۹۶ بر روی ۱۳۱۲ نفر به مدت ۶ ماه توسط Nutritional Prevention of Cancer Study انجام شد که بر طبق آن مطرح می کند که مکمل سلینوم برای پیشگیری از سرطان پروستات مؤثر است.
ویتامین E- مصرف ویتامینE از طریق تغذیه یا مکمل با نظرات مختلف موافق و مخالف روبرو است. یک مطالعه جدید نشان داده که اثر مهمی ندارد مگر برای سیگاری ها.
اخطار
باید در نظر داشت که طبق یک مطالعه اگر PSA در خون بالاتر از ۳ باشد یعنی شخص در خطر بالای سرطان پروستات است. آنتی اکسیدن ها اثر برعکس دارند و کمک به رشد آن می کنند. در هر صورت قبل از استفاده چه برای پیشگیری، و چه برای درمان با پزشک یا متخصص سرطان مشورت کنید.
برای درمان
بیوفیدبک برای جلوگیری از عدم کنترل ادرار- در مورد بعضی از مردانی که بعد از عمل جراحی پروستات نمی توانند ادرار خود را کنترل کنند به کار می رود. طبق یک سری مطالعات بیوفیدبک آثار مفیدی برای این اشخاص داشته است.
همین طور تقویت عضلات کف لگنی همراه با بیوفیدبک باعث کنترل بهتر مثانه قبل از برداشتن کانتر بعد از عمل می شود.
لیکوپن- در سال ۲۰۰۷ در گزارش World Cancer Research نوشته شده که بعد از آنالیز مطالعات مختلف در این باره نشان داده شده که لیکوپن از پیشرفت سرطان پروستات جلوگیری می کند و هر چه سرطان پیشرفته تر باشد اثرش بیشتر است. ولی یک مطالعه دیگر در ۲۰۰۹ انجام شده که می گوید با دانش امروزی مان غیرممکن است از آن به عنوان درمان استفاده کنیم. در هر حال محققان عقیده دارند که لیکوپن می تواند بر روی بعضی از سیمپتوم ها مثل درد و اشکالات ادراری مؤثر باشد.
* عطا انصاری استاد سابق دانشکده پزشکی دانشگاه کیسانگانیا است.
Ataansari@videotron.ca
