* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
آرتریت یا التهاب مفاصل یک اصطلاح عمومی برای بیش از صد بیماری است و به معنای التهاب مفاصل است.
آرتروز شایع ترین نوع آرتریت یا التهاب مفصل است که باعث از بین رفتن و صدمه دیدن بافت غضروفی مفصل شده، تولید درد و تورم می کند و باعث تغییر شکل می شود. این صدمات در طول زمان و با بالا رفتن سن شخص و همین طور به دلیل صدمات ورزشی یا علل دیگری تولید می شود.
درد پا و مچ پا یکی از عوامل بسیار شایع مراجعه به پزشک است. مچ پا دارای ساختمان بسیار پیچیده ای است. هر پای انسان ۲۸ استخوان و بیش از سی مفصل دارد. شایع ترین آرتروز در مفاصل پا در مفصلی که استخوان تالوس، استخوان تی بیا و استخوان فیبولا است.
آناتومی
مچ پا مفصلی است که ساق پا را به پا وصل می کند و عملکرد اصلی پا و مچ پا و تحمل وزن بدن و توزیع آن هنگام تماس با زمین مخصوصاً زمین های ناهموار و تحمل فشارهای مکانیکی وارد به پا و راه رفتن را برعهده دارد. مچ پا از نظر آناتومی استخوانی از سه قسمت تشکیل شده:
ـ قسمت تحتانی استخوان تی بیا (درشت نی)
ـ قسمت تحتانی استخوان فی بولا یا پرونه (نازک نی)
ـ تالوس (آتراگال)
این مفصل توسط یک پوشش فیبری که توسط لیگامان ها مخصوصاً در طرف خارج و داخل مچ پا، پوشیده شده و باعث تعادل و پایداری مچ پا می شوند. این لیگامان ها و تاندون ها به طور بسیار زیاد مخصوصاً در ورزشکاران دچار کشیدگی یا پارگی شده و ممکن است منجر به ناپایداری مزمن مفصلی و در پنجه آرتروز بشود. سطح رویی این استخوان ها در محل تماس با یک لایه غضروف به ضخامت تقریباً ۵ میلی متر پوشیده شده که باعث می شود این استخوان ها به راحتی روی یکدیگر حرکت کنند، ضمناً مقداری از ضربات وارد شده هنگام دویدن و پریدن را هم خنثی می کنند، زیرا دارای بافت ارتجاعی هستند که فشار را تحمل می کنند.
آسیب دیدگی هر یک از این استخوان ها و تاندون ها و لیگامان ها و عضلات می تواند در مچ پا درد تولید کند یا باعث کشیدگی قوزک پا یا حتی پاره شدن آن بشود.
پاتولوژی
به غیر از آرتروز مچ پا عوارض دیگری هم در مچ پا تولید درد می کند مثل:
ـ تاندونیت آشیل
ـ پارگی تاندون آشیل
ـ پارگی تاندون مچ پا
ـ شکستگی کنده شده
ـ زائده های استخوانی
ـ شکستگی استخوان قوزک پا که در افرادی که دچار پوکی استخوان هستند بیشتر دیده می شود.
ـ لورسیت
ـ نقرس
ـ نقرس کاذب
ـ آرتریت روماتوئید
ـ آرتروز عفونی
ـ پیچ خوردگی و در رفتگی مچ پا
ـ شکستگی ناشی از فشار
تشخیص
کلینیک: پزشک سئوالات زیر را از بیمار می پرسد: از نحوه ی شروع درد و این که با استراحت یا فعالیت شدت پیدا می کند و آیا در خانواده نزدیک بیمار آرتروز وجود دارد، آیا بیمار دچار بیماری دیگری است که باعث درد در مچ پا بشود، آیا درد در هنگام راه رفتن، دویدن و ایستادن و رانندگی وجود دارد.
ـ آیا حرکات مفصلی به سختی انجام می شود (در همه جهات) و حرکات مفصلی کم شده در بالا و پائین آوردن پا، آیا سابقه پیچ خوردن مچ پا یا تصادف و زمین خوردن دارد یا نه.
ـ آیا تورم مفصلی به علت خروج مایع مفصلی از آن است.
بیمار ممکن است دچار لنگیدن و قفل شدن مفصلی و صداهای مفصلی باشد.
سیمپتوم ها در همه یکسان نیست و بستگی به نوع آرتروز دارد و می تواند باعث شود که شخص نتواند مسافت زیادی راه برود.
ساده ترین و رایج ترین وسیله یک رادیوگرافی (عکسبرداری) از مچ پا است که مفاصل و استخوان ها را به خوبی نشان می دهد که آیا فضای بین مفصلی به علت کم شدن قطر غضروف مفصلی کم شده یعنی فاصله بین دو استخوان کم شده و آیا همراه با استئوفیت زائده هایی در کناره سطح مفصل که بعد از بزرگ شدن به آن نوک طوطی می گویند وجود دارد (این در مراحل پیشرفته بیماری دیده می شود).
آیا شکستگی وجود دارد، ترک های نازک دیده نمی شوند؟
آزمایش های پرتوشناسی پیشرفته هم برای داشتن اطلاعات بیشتر از صدمات وارده به مفصل و یافتن علت اصلی آرتروز و داشتن اطلاعات قبل از عمل جراحی مثل، اسکنر یا IRM رادیوگرافی محور استخوان های اندام تحتانی و محور مچ پا، اکوگرافی برای دانستن وضع لیگامان ها، ممکن است لازم بشوند.
آزمایش خون یا مایع مفصلی
آزمایش مایع بین مفصلی که با یک سوزن از داخل مفصل بیرون کشیده شده نشان می دهد که آیا کریستال های اسید اوریک وجود دارد و بیمار از نقرس رنج می برد یا این که کلسیم پروفسفات دی هیدرات وجود دارد که نشان دهنده شبه نقرس است یا این که مایع حاوی میکرب و باکتری است که نشان دهنده التهاب عفونی مفصلی است.
ـ آزمایش خون: نشان دهنده آنتی بادی های خاص که نشان دهنده مقدار بالای فاکتورهای روماتوئید و آرتریت روماتوئید یا بیماری لوپوس و سایر بیماری های التهابی است.
درمان
درمان های دارویی غیر جراحی از اولین درمان هاست مثل:
ـ اصلاح وزن بیمار
ـ درمان های دارویی و استفاده از داروهای ضد درد، آنتی انفلاماتوار و محافظت کننده های غضروف
ـ کینزیوتراپی
ـ استفاده از کفی پزشکی تهیه شده توسط متخصص و استفاده از کفش مخصوص برای بیمار، تصحیح مکانیک و کم کردن حرکات تولید کننده درد.
ـ تزریق در داخل مفصل (استفاده از کورتیکوئیدها، محصولات تهیه شده از پلاسما و…)
ـ درمان جراحی وقتی پیشنهاد می شود که درمان های قبلی بی اثر بوده و بیماری در مراحل بسیار پیشرفته است و دو نوع عمل جراحی وجود دارد:
ـ انسداد سطح مفصلی یا آرتروز
ـ تعویض مفصل مچ پا
بخش دوم و پایانی هفته آینده
