فرح طاهری

تولد هنرکده ای دیگر در جامعه ی ایرانی تورنتو

جامعه ی ایرانی تورنتو کم کم دارد می شود ایرانی کوچک در دل تورنتو.  در این جامعه تو می توانی همه چیز پیدا کنی، از انواع کسب و کارهایی که رنگ و بوی بومی کشور خودمان را دارد، تا برنامه ها و جلسات فرهنگی ـ ادبی ـ هنری ویژه ی ایرانیان. چندی پیش داشتم با سلیمان واثقی (سلی) هنرمند خواننده و نوازنده در مورد هنرمندان ایرانی ساکن تورنتو حرف می زدم، او می گفت، اوایل که می خواستم کنسرت اجرا کنم به سختی نوازنده ی سازهای سنتی خودمان را گیر می آوردم، ولی الان می بینی که چه تعداد زیادی هنرمند نوازنده تار، سه تار، سنتور، تمبک، کمانچه و … در تورنتو حضور دارند که تو می توانی از میانشان انتخاب کنی. سلی راست می گوید. من که به واسطه ی کارم در برنامه های مختلفی حضور پیدا می کنم، دیگر آنقدر هنرمندان مختلف دیده ام که نمی توانم اسم همه ی آنها را به خاطر بسپارم. اما یکی را به خاطر جوانی و اسم خاصش در خاطر سپردم تا اینکه به مناسبتی با او به گفت وگو نشستم.

 آراز نایب پاشایی، متولد ۱۳۶۰ در تهران، نوازنده ی تمبک است. ده سال پیش به همراه خانواده به کانادا مهاجرت کرد. او را از چند سال پیش، در برنامه های مختلف با خواننده ها و نوازنده های مختلف دیده بودم. آراز دانشجوی رشته ی موسیقی دانشگاه یورک است و به تازگی یک کلاس سازهای کوبه ای در تورنتو دایر و شروع به تربیت نوازنده کرده است. واقعاً آیا بیست سال پیش می توانستی در تورنتو کلاس تدریس تار و سنتور و تمبک پیدا کنی؟

 

از آراز می پرسم، از چه زمانی به موسیقی سنتی و نواختن تمبک علاقه پیدا کرده؟ می گوید:      

ـ موسیقی سنتی‌ ایرانی‌ را از ۸ سالگی با فراگیری سه‌تار شروع کردم. بعد‌ها به علت علاقه ی زیاد به سازهای ضربی، نوازندگی تمبک را به صورت جدی ادامه دادم و تا به حال از محضر استادانی چون آقایان پاری، شاهرخی، منتظری، افقه و یداللهی بهره برده ام.

 

آیا در نوازندگی تمبک هم سبک های خاص وجود دارد؟

ـ استادانی که با آنها کار کرده ام دارای سبک‌های نوازندگی و متدهای  آموزشی مختلفی‌ نسبت به همدیگر هستند که این مساله باعث شد تا من با آن سبک ها از شیوه ی قدیمی‌ تر تا شیوه ی جدیدتر آشنایی پیدا کنم. همانطور که شاید بدانید تا پیش از استاد حسین تهرانی‌، آموزش اصولی‌ برای ساز تمبک وجود نداشت. تمبک نوازی از زمان او پیشرفت چشمگیری داشته و یک مسیر تکاملی را طی‌ کرده و من سعی‌ کرده‌ام تا حد ممکن با این مسیر آشنا شوم. این ساز کهن بر خلاف ظاهر ساده، امکانات بسیار وسیعی از جهت تکنیک و تنوع صداها به نوازنده می دهد. در چند سال گذشته تکنوازی تمبک وارد حوزه جدیدی شده و نوازندگان آن با شیوه ای نوین، شخصیت جدیدتری به این ساز داده اند به طوری که من حتی بعد از مهاجرت به کانادا نیز همواره به تمرین و آموختن این ساز ادامه داده ام. 

 

دیده ام دف هم می نوازی، همینطور است؟

ـ به علت علاقه ی زیاد به کارها و سبک دف نوازی استاد بیژن کامکار، نوازندگی به سبک وی را نزد شهریار نظری و ذکریا یوسفی فرا گرفتم. دف نیز سازی بسیار قدیمی ست که مشابه آن در بین النهرین و در کشورهای باستانی مثل ایران، چین و مصر وجود داشته است. شکلی‌ از آن که امروز در ایران استفاده‌ زیاد دارد، شکلی‌ تکامل یافته است که بعد از اسلام در کردستان بسیار رایج بوده است. در طول سالیان زیاد، مقام‌های آن به شکل سینه به سینه منتقل شده و ادامه پیدا کرده که امروز بسیاری از آنها به شکل نت موسیقی‌ درآمده است. البته تا ۳ یا ۴ دهه پیش، حضور آن فقط در خانقاه‌ها و بعضا در گروه های محلی دیده میشد تا اینکه بیژن کامکار، استفاده از آن را در گروه های موسیقی‌ سنتی‌ هم باب کرد.

 

گویا  غیر از سازهای کوبه ای ایرانی در ساز کوبه ای دیگری هم تبحر داری…

ـ بله نام این ساز اودو است. به تازگی یک سفر چند ماهه آموزشی به ایران داشتم که در این سفر به غیر از تمرکز روی آموختن آخرین تکنیک‌های تمبک و دف، به یادگیری ساز اودو هم پرداختم.

اودو را فربد یداللهی به من آموخت. اودو، سازی آفریقایی است شبیه به کوزه که به تازگی نواختن آن در گروه های موسیقی‌ در ایران رواج پیدا کرده است. آقای یداللهی شکل‌های جدیدی از این ساز را طراحی و وارد بازار کرده که فرق اساسی‌ آنها با شکل آفریقایی آن وجود یک پوست نازک در بدنه است که امکان نوازندگی را با تکنیک هایی‌ بیشتر نسبت به فرم ساده آن، به نوازنده این ساز می دهد. البته در جاهای دیگری از دنیا مثلا در جنوب ایران هم کوزه ها با اشکالی دیگر و با قدمتی بسیار طولانی‌ وجود دارند ولی‌ کوزه ی ساخت آقای یداللهی، بیشترین شباهت را با اودو آفریقایی دارد. 

 

آراز جان من خودم تو را در جاهای مختلف و برنامه های مختلف دیده ام. حالا خودت بگو در کجاها تاکنون برنامه اجرا کرده ای؟

ـ در طول ۱۰ سال گذشته در جشنواره‌ها و کنسرت‌های بسیاری مثل جشنواره‌های تابستانی هاربر فرانت، Dusk Dances Orientale Germany, ,Big Art for Little Minds  و تیرگان شرکت کرده ام و با هنرمندان بسیاری از جمله زنده یاد استاد حسن یوسف زمانی‌، ساشار ظریف، پیروز یوسفیان، امیر کوشکانی، سلیمان واثقی، کمال طراوتی، مانلی جمال و گروه های موسیقی‌ همچون Ladom و سرو همکاری داشته ام. همچنین در چند آلبوم موسیقی که در تورنتو تهیه شد، ساز زدم. تنوع این همکاری ها باعث کسب تجربه‌های بسیار خوبی‌ برایم شد که بعضاً در نوع خود کاملا جدید و بی‌ سابقه بودند. به عنوان مثال می توانم از همکاری با ساشار ظریف در کارگاه‌های آموزشی و جشنواره‌ها نام ببرم که در این نوع همکاری، نوازندگی به شکل بداهه با سازهای کوبه‌ای یاد شده متاثر از نوع رقص ساشار و یا رقص بداهه او بر اساس جمله بندی‌های ریتمیک نوازندگی انجام می شد. 

 

آیا آلبوم تازه ای از کارهایت در راه داری؟

ـ آلبومی در دست تهیه دارم که در آن سازهای ضربی وجود دارند و قرار است بخش‌هایی‌ از آن به شکل گروهی و بخش هایی دیگر به صورت تکنوازی باشد. ایده‌های این آلبوم را بیشتر در دانشگاه یورک که در آن مشغول به تحصیل موسیقی‌ هستم با کمک استادان آنجا به دست آورده ام.

 

خوب در پایان گفت وگویمان، از مرکزی که راه اندازی کرده ای بگو.

ـ دوست داشتم یک مرکز تخصصی آموزش و فعالیت سازهای کوبه‌ای ایجاد کنم ضمن اینکه علاقمندان آموزش این رشته نیز مشوقم بودند به همین خاطر به تازگی این مرکز را راه اندازی کردم. این آموزشگاه با تمرکز روی سازهای کوبه‌ای ایرانی،‌ برای اولین بار در تورنتو تاسیس شده و هدف از وجود آن اشاعه هنر و پیشرفت هنرجویان است. از ویژگی های این آموزشگاه وجود صحیح ترین و کاملترین متد آموزشی سازهای نامبرده است که من در اثر تجربه خود و استادانم به دست آورده و در طول سفر چند ماهه اخیرم به ایران کامل کرده ام. غیر از وجود کلاس های آموزشی در این محل، تمرین های گروهی برای اجراها به مناسبت های مختلف وجود دارند که اولین آنها به مناسبت عید نوروز خواهد بود. خوشبختانه تابه حال استقبال نسبتاً خوبی‌ وجود داشته و امیدوارم علاقه مندان به سازهای کوبه‌ای بتوانند از این مرکز استفاده کنند.

در ضمن قرار است دوستان هنرمند دیگری نیز برای آموزش و اجرا با من همکاری کنند. به علاوه، خوشبختانه زندگی‌ در شهر چند فرهنگی تورنتو این موقعیت را برای من به وجود آورده که با مدرسان سازهای کوبه‌ای غیر ایرانی‌ هم آشنا شوم و قرار است از وجود آنها هم استفاده کنم، ولی‌ در نهایت، تمرکز این آموزشگاه بر روی سازهای ضربی ایرانی‌ خواهد بود.

 

آراز آموزشگاهش را در منطقه ی ایرانی نشین نورت یورک در خیابان یانگ جنوب فینچ (شماره ۵۳۳۰) راه انداخته چون می داند بیشترین علاقمندان آموختن تمبک، دف و اودو همین اطراف زندگی می کنند.

برای این هنرمند جوان موفقیت های بیشتر آرزو می کنیم.