آیت الله منتظری سه روز پیش از فوت، در پاسخ به پرسشی در خصوص انتظارات مردم در جنبش اخیر، در سایت اینترنتی خود نوشته است: "انتظارات مردم
شهروند ۱۲۶۱ ـ پنجشنبه ۲۴ دسامبر ۲۰۰۹
آیت الله حسینعلی منتظری، روحانی منتقد رژیم جمهوری اسلامی، در سن هشتاد و هفت سالگی در قم درگذشت.
آیت الله منتظری با وجودی که خود یکی از پایه گذاران اصلی جمهوری اسلامی و در تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی نقش داشت و نظریه ولایت فقیه را در قانون اساسی گنجاند، زمانی که در اوج قدرت بود و قرار بود که جانشین رهبر یعنی آیت الله خمینی شود، با اعتراض به اعدام های گسترده ی رژیم در سال ۱۳۶۷، از قدرت کنار گذاشته و در زندان خانگی گرفتار شد، اما علیرغم تمام فشارها و محدودیت هایی که با آن روبرو بود، همواره اعتراض و انتقاد خود را به اعمال سرکوبگرانه ی رژیم اظهار می داشت. او بویژه پس از انتخابات ۲۲ خرداد۸۸ به صراحت به سود معترضان به انتخابات و تقلب صورت گرفته در آن، موضع گیری کرد.
آیت الله منتظری سه روز پیش از فوت، در پاسخ به پرسشی در خصوص انتظارات مردم در جنبش اخیر، در سایت اینترنتی خود نوشته است: "انتظارات مردم را از شعارهای آنان در تظاهرات مسالمت آمیز بعد از انتخابات به خوبی می توان فهمید. مردم در آغاز کار، تلقی تقلب در انتخابات نمودند و خواسته آنان ابطال انتخابات و برگزاری انتخاباتی صحیح و مشروع بود، ولی هنگامی که با آنان برخورد خشن و سرکوبگرانه شد مطالبات خود را بالاتر بردند و سایر نهادها مخصوصا نهادهای سرکوبگر و آمران و مباشران در آنها را هدف قرار دادند. و پس از کشته شدن مردم بیگناه و دستگیری فعالان سیاسی و آزادیخواهان و محاکمات فرمایشی و غیرشرعی و غیرقانونی آنها، به تدریج مطالبات مردم معترض بیشتر شد، تا آنجا که خوف آن می رود که اگر حاکمیت به روش کنونی خود ادامه دهد مردم به کلی با نظام فاصله بگیرند و بحران کنونی عمیق تر شود."
او همچنین اظهار نظر کرده بود که نظام دینی بدون "رضایت عامه و آراء جمیع یا اکثریت مردم" مشروعیت نخواهد داشت و این مشروعیت "امروز خدشه دار شده است."
چند ماه پیش (سپتامبر ۲۰۰۹) همزمان با روز جهانی حقوق بشر اعضای کانون مدافعان حقوق بشر ایران و نیز چهره های سرشناس سیاسی از جمله عبدالفتاح سلطانی، ابراهیم یزدی، تقی رحمانی، نرگس محمدی و حبیب الله پیمان با حضور در منزل آیت الله منتظری تندیس حقوق بشر را به او اهدا کردند و او را "تلاشگر حقوق بشر" در سال ۱۳۸۸ نامیدند.
در بیانیه کانون دلیل اهدای تندیس "مواضع عملی ایشان از جمله مخالفت با اعدام های بی رویه در سالهای ۱۳۶۰ و ۱۳۶۷، مخالفت با سخت گیری حکومت علیه شهروندان و دفاع همه جانبه، شجاعانه و مقتدرانه ایشان از جنبش سبز مردم ایران" عنوان شده است.
آیت الله منتظری هم در این نشست از برخوردهای رژیم با مردم انتقاد کرد و زندان زمان شاه و وضعیت فعلی را مقایسه کرد و با اشاره به اعدام احسان فتاحیان گفت: یکی از هموطنان کردمان آقای احسان فتاحیان را دفعه اول به ۱۰ سال زندان محکوم کردند، پس از تحمل زندان ایشان را اعدام کردند! در حالیکه دادگاه تجدید نظر حق ندارد مجازات را تشدید کند."
درگذشت آیت اله منتظری منجر به تظاهرات میلیونی مردم در اعتراض به حکومت جمهوری اسلامی شده است و نیز چهره های سیاسی اجتماعی بسیاری در مورد او اظهار نظر کرده اند که در زیرهمراه با زندگی نامه او ملاحظه خواهید کرد. گفتنی ست برای تنظیم این خبر از خبرگزاری های مختلف همچون بی بی سی، ایلنا، رادیو فردا، جنبش راه سبز، رادیو زمانه و … استفاده شده است.
شهروند، درگذشت آیت الله حسینعلی منتظری، یکی از حامیان پرنفوذ جنبش مردم ایران را به عموم ایرانیان تسلیت می گوید.
***
آیت الله حسینعلی منتظری از مراجع تقلید شیعیان بامداد یکشنبه ۲۹ آذر ۱۳۸۸، در هشتاد و هفت سالگی در شهر قم درگذشت.
پس از درگذشت او احمد منتظری، فرزند آقای منتظری در گفت وگو با خبرگزاری ایلنا گفت که روحانیون بلندپایه قم صافی گلپایگانی، موسوی اردبیلی، شبیری زنجانی، صانعی، بیات زنجانی، طاهری خرم آبادی، محقق داماد و امینی (امام جمعه قم) در منزل آقای منتظری حضور یافتند و جمعیت زیادی در برابر بیت آیت الله منتظری در قم جمع شدند.
در خیابان های نجف آباد، زادگاه آقای منتظری نیز جمعیت زیادی به خیابان ها آمدند و با سر دادن شعارهایی، به عزاداری پرداختند.
آیت الله منتظری طی ماه های اخیر بیانیه های متعددی در حمایت از معترضان و انتقاد از رفتار حکومت منتشر کرد که با خشم محافل تندرو در حکومت رو به رو شد. او در این مدت بارها از مراجع تقلید و روحانیون شیعه خواست برای دفاع از حقوق مردم در تحولات جاری دخالت کنند. او شهریور امسال نامه ای خطاب به "مراجع عظام تقلید و علمای اعلام… " منتشر کرد و در این نامه وقایع بعد از انتخابات اخیر را "حوادث و فجایعی" دانست که مراجع و علمای دینی مشاهده کرده یا دیده اند و با اشاره به آنچه که "حق کشی ها، ظلم ها، تخلفات فراوان به نام دین و با تایید بخش اندکی از روحانیون حکومتی و وابسته" نامید، نوشت که هنگامی که اقشار وسیعی از مردم در صدد ابراز اعتراض خود از راه های شرعی و قانونی مسالمت آمیز بر آمدند، حکومت "جمعیت چند میلیونی را آشوبگر و اغتشاشگر و عوامل بیگانه نامید و به بدترین وضع و با خشونت کامل، مردان و زنان بی دفاع را مورد ضرب و شتم و سرکوب قرار داد و عده زیادی را بازداشت و گروهی را در خیابان ها و عده ای را در زندان های مخوف به شهادت رساند."
زندگینامه
آیت الله حسینعلی منتظری در سال ۱۳۰۱ خورشیدی در نجف آباد اصفهان به دنیا آمد. او نزد آیت الله محمدحسین بروجردی، آیت الله روح الله خمینی و علامه محمدحسین طباطبایی تحصیل کرد و درجه اجتهاد دریافت کرد.
او پیش از انقلاب سال ۱۳۵۷ از جمله نزدیکان آیت الله خمینی بود و بارها به علت فعالیت های سیاسی زندانی شد.
در زمان تبعید آیت الله خمینی در نجف او نماینده تام الاختیار آیت الله خمینی در ایران شد.
پس از انقلاب سال ۱۳۵۷، آیت الله منتظری رییس مجلس خبرگان قانون اساسی شد و نقشی کلیدی در تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایفا کرد. از جمله در اصل مربوط به رهبری، او نظریه ولایت فقیه را در قانون اساسی گنجاند و سپس با تدریس این نظریه در درس خارج خود و انتشار چهار جلد درباره ولایت فقیه، مهم ترین نظریه پرداز حکومت اسلامی پس از آیت الله خمینی شناخته شد.
در سال ۱۳۶۴، مجلس خبرگان رهبری، با آنکه آیت الله خمینی همچنان در قید حیات بود، آیت الله منتظری را به جانشینی رهبر جمهوری اسلامی برگزید.
اختلافات میان آیت الله خمینی و آیت الله منتظری پس از اعدام هزاران زندانی سیاسی در زندان در تابستان ۱۳۶۷ و نیز بازداشت مهدی هاشمی برادر هادی هاشمی، داماد آیت الله منتظری بالا گرفت. مهدی هاشمی در افشای ماجرای سفر مخفیانه رابرت مک فارلین، دستیار الکساندر هیگ، وزیر امور خارجه در دولت رونالد ریگان به ایران دست داشت. هدف اصلی سفر مک فارلین از جمله فروش تسلیحات اسراییلی به ایران برای استفاده در جنگ با عراق بود. با افشای سفر او، این ماجرا رسوایی "ایران کنترا" نام گرفت.
در سال ۱۳۶۸ آیت الله خمینی در نامه ای آیت الله منتظری را از مقام جانشینی خود عزل کرد.
حصر خانگی
پس از انتخاب آیت الله علی خامنه ای به رهبری جمهوری اسلامی، آیت الله منتظری در سال ۱۳۷۱ در یک سخنرانی از سیاست های امنیتی – نظامی حکومت انتقاد کرد. در پی این سخنرانی انتقادآمیز جمعی از هواداران آیت الله منتظری بازداشت شدند.
در سال ۱۳۷۶ نیز آقای منتظری در سخنانی فراقانونی بودن رهبری را زیر سئوال برد. او در سخنان خود نسبت به حکومتی شدن
مرجعیت هشدار داد و از اختیارات فراقانونی آیت الله خامنه ای انتقاد کرد. در پی این سخنان، حسینیه و دفتر آقای منتظری تخریب و اشغال شد. آیت الله منتظری سپس چند سال تحت حصر خانگی بود که در واپسین سال ریاست جمهوری سید محمد خاتمی موانع ایجاد شده در اطراف منزل او برچیده شد.
آقای منتظری، گرچه بارها برای تدریس با محدویت روبه رو شد، ولی از مصاحبه با رسانه های خارجی پرهیز نداشت و افزون بر نقد آشکار سیاست های گوناگون جمهوری اسلامی، دیدگاه‌های فقهی خود را نیز بیان می‌کرد.
در سال ۱۳۸۷ و در پی افزایش فشار بر جامعه بهایی در ایران، آیت الله منتظری بر حق شهروندی بهاییان تأکید و به شکل ضمنی از سیاست‌های جمهوری اسلامی در قبال آنان انتقاد کرد.
آیت الله منتظری چند سال پیش با انتشار خاطرات خود بر روی اینترنت بخشی از اسناد و نامه‌های تاریخی مربوط به انقلاب و جمهوری اسلامی را منتشر کرد.
از جمله وی نامه‌های رد و بدل شده میان خود و آیت الله خمینی را درباره اعدام زندانیان سیاسی نشر داد که به موجب آن آیت الله خمینی دستور قتل هزاران زندانی را صادر کرده بود.
حاشیه های مراسم خاکسپاری آیت الله منتظری
ـ گروهی لباس شخصی مانع ورود مهدی کروبی به خانه ی آیت الله منتظری شدند که در نهایت با حمایت هواداران منتظری به داخل خانه رفت.
ـ در ورودیهای شهر قم تیمی از نیروهای سپاه پاسداران مستقر شده بودند و به بازرسی اتومبیل های گروهی از عزاداران می پرداختند.
ـ مراسم تشییع با تلاوت قرآن آغاز شد و پس از آن پیام حجه الاسلام احمد منتظری توسط مجری مراسم قرائت شد.یکی از مداحان نیز به مناسبت محرم شروع به سخنرانی کرد، اما لحظاتی بعد با فریاد یاحسین میرحسین عزاداران مداحی او نیمه کاره ماند.
ـ زمانی که شعارهای "منتظری منتظری آزادی ات مبارک" و" یا حسین میرحسین" هزاران عزادار در بلوار شهید منتظری طنین افکن شده بود، بلندگوهایی به محوطه آورده شد که از آن صدای قرآن پخش می شد. هواداران آیت الله منتظری پس از شنیدن تلاوت قرآن لحظاتی سکوت کردند، اما سرانجام با شعارهای "بلندگوی دولتی نمی خوایم نمی خوایم" و "قرآن سرنیزه همینه، همینه" اعتراض خود را به این اقدام نشان دادند. از آنجا که متولیان بلندگوها همچنان به پخش قرآن ادامه دادند هواداران آیت الله العظمی منتظری اقدام به قطع سیم این بلندگوها کردند.
ـ ده ها هزار نفر از هواداران آیت الله منتظری پیش از آغاز رسمی مراسم خاکسپاری در صحن حرم حضرت معصومه گردآمده بودند و تراکم جمعیت به حدی بود که حوالی ساعت ۹ امکان حضور ده ها هزار عزادار دیگر در حرم وجود نداشت.
ـ غالب شرکت کنندگان در مراسم نمادهای سبز به دست داشتند و تصاویر آیت الله العظمی منتظری از سوی هواداران جنبش سبز به وفور میان عزاداران تکثیر می شد.
ـ حضور روحانیون مخالفت حکومت در تجمع روز دوشنبه بسیار محسوس بود.گروهی از آنان همپای جمعیت شعارهای ضد دولتی سر می دادند و مردم نیز در حمایت از آنان شعار می دادند"روحانی واقعی همینه همینه"
ـ حضور نیروهای انتظامی در میان تجمع کنندگان بسیار محدود بود و برخورد آنان با تجمع کنندگان نیز تا اواخر مراسم مطلوب بود.
ـ تعداد بسیار زیادی از نیروهای لباس شخصی با دوربین های فیلمبرداری از پشت بام ها و اطراف خیابان های محل راهپیمایی اقدام به تصویر برداری از جمعیت می کردند. مردم در واکنش به آنان شعار می دادند"چقدر بهت پول دادن، دوربین به دستت دادن". اعتراض های مردم به رفتار لباس شخصی ها در تصویر برداری از جمعیت باعث شد چند نفر از این نیروها دوربین های خود را خاموش کرده و از روی بام ها پایین بیایند.
ـ پیش از برگزاری نماز زمانی که پیام آیت الله خامنه ای در صحن قرائت می شد هواداران جنبش سبز وی را هو کرده و شعار می دادند"تسلیت کینه ای نمی خوایم، نمی خوایم"
ـ پس از آن که رفتار نسبتاً آرام نیروهای انتظامی اطمینان نسبی را میان تجمع کنندگان ایجاد کرد شعارهای ضد حکومتی به شکل گسترده طنین انداز شد به گونه ای که شعارهای تجمع روز دوشنبه را می توان شدیدترین شعارهای ضد حکومتی در میان تمام تجمعات پس از انتخابات ریاست جمهوری دانست.
ـ شعارهای "یا حسین میرحسین"، "ابوالفضل علمدار/کروبی رو نگه دار"، دیکتاتور قاتله/ولایتش باطله"، "احمدی عمروعاص/۶۳درصد اینجاست"،"موسوی تنها نیستی/ ما تا آخر می ایستیم"،"ما بچه های جنگیم/بجنگ تا بجنگیم"،"وعده دیدار ما، تاسوعا، عاشورا" و "این همه لشکر آمده/علیه رهبر آمده" بیش از سایر شعارها در تجمع شنیده می شد.
تظاهرکنندگان زمانی که از جلوی مدرسه دینی آیت الله مصباح یزدی عبور می کردند با شعارهای " اشک تمساح نمی خوایم/دولت مصباح نمی خوایم" و " نه بسیج نه سپاه/نه جنتی نه مصباح" اعتراض خود را نشان دادند.
زمانی که تظاهرکنندگان در انتهای خیابان شهید منتظری روبروی تصویر بزرگی از آیت الله خامنه ای قرار گرفتند اقدام به سردادن شعارهای "دیکتاتور، دیکتاتور/ عزت خدادایه" و "ابالفضل علمدار /دیکتاتور رو برش دار" کردند.
ـ حوالی ساعت یازده و سی دقیقه و در دقایق انتهایی تجمع هواداران آیت الله منتظری، جمعیتی نزدیک به دویست نفر از بسیجیان با در دست داشتن تصاویر آیت الله خامنه ای و سر دادن شعار"شهر مقدس قم، جای منافقان نیست" به میان هواداران جنبش سبز آمدند. تعداد آنها به حدی اندک بود که صدای شعارهایشان در میان شعارهای "یا حسین میرحسین" و "بسیجی حیاکن، مفت خوری رو رها کن" به سختی شنیده می شد.
ـ درگیری محدود بسیجیان با هواداران جنبش سبز باعث دخالت نیروهای ضد شورش شد. نیروهای ضد شورش برای پرهیز از گسترش درگیری اقدام به ایجاد دیواری حایل میان تجمع کنندگان دو گروه کردند.
ـ در ابتدای مراسم خاکسپاری، همسر آیت الله صانعی به همسر آیت الله هاشمی رفسنجانی گفت اکنون همسر من تنها شده است و بیم هر اقدامی علیه بیت ایشان وجود دارد. عصر دوشنبه شیشه های بیت آیت الله صانعی توسط نیروهای لباس شخصی شکسته شد و هواداران حکومت دیوارهای اطراف خانه ایشان را با شعارهایی در تایید رهبری آیت الله خامنه ای پر کردند.
ـ نیروهای لباس شخصی که جلوی حسینیه آیت الله العظمی منتظری گردآمده بودند شیشه های این حسینیه را شکستند، تصویر آیت الله منتظری را پاره کردند و تصویر آیت الله خامنه ای را روی دیوارهای اطراف حسینیه نصب کردند.
مراسم سوم و شب هفت به دلایل امنیتی برگزار نخواهد شد
احمد منتظری اعلام کرد: مراسم سوم و هفتم درگذشت آیت الله العظمی منتظری، به دلائل امنیتی برگزار نخواهد شد.
به گفته او، در پی حمله نیروهای لباس شخصی به دفتر آیت الله منتظری و منزل فرزندش پس از مراسم تشییع و تدفین در روز دوشنبه در قم، خانواده چنین تصمیمی گرفته اند.
براساس گزارش ها، پس از برگزاری مراسم تشییع و تدفین گروهی از لباس شخصی‌ها با حمله به بیت آیت الله العظمی منتظری، پارچه‌های سیاه نصب شده و عکس‌های وی را کنده و شیشه‌های بیت او را شکستند.
دفتر آیت‌الله صانعی هم شب گذشته مورد حمله مشابهی قرار گرفت و تابلوی دفتر وی از سوی لباس شخصی‌ها پایین کشیده شد و مهاجمان به سر دادن شعار علیه آیت الله صانعی پرداختند.
فرزند آیت الله منتظری، دلیل احتمالی این برخورد را اقامت میرحسین موسوی و مهدی کروبی در شب قبل از مراسم تشییع در بیت آیت‌الله صانعی عنوان کرد.
شیشه‌های منزل سعید منتظری، فرزند آیت الله العظمی منتظری هم که در مجاورت بیت ایشان قرار دارد نیز از سوی لباس شخصی‌ها شکسته شده است.
احمد منتظری حضور باشکوه و میلیونی مردم در مراسم تشییع آیت‌الله العظمی منتظری به رغم تبلیغات مسموم ۲۰ سال اخیر علیه وی را عامل اصلی عصبانیت و اقدامات این گروه در شامگاه دوشنبه ارزیابی کرد و با اشاره به این که نیروی انتظامی اقدامی در جلوگیری از گروه مهاجم انجام نداد، از نحوه برخورد نیروی انتظامی انتقاد کرد.
آیت الله صانعی : جمعیت تشییع کنندگان بی نظیر بود
در مراسم تشییع جنازه آیت الله العظمی منتظری برای نخستین بار از ورود یک مرجع تقلید به حرم حضرت معصومه و شرکت در نماز میت مرجع دیگر از سوی مأموران جلوگیری شد.
به گزارش جرس، آیت الله العظمی شیخ یوسف صانعی که از حرکت ناشایست مأموران لباس شخصی شگفت زده شده بود، دقایقی بعد اظهار داشت: "من از سال ۱۳۳۳ شمسی در تمام تشییع جنازه های مراجع عظام در قم شرکت کرده ام و اذعان می کنم که تشییع پیکر پاک مرحوم مغفور آیت الله آقای منتظری بی نظیر بود، هم از نظر میزان جمعیت و هم از نظر کیفیت تشییع کنندگان" .
گفتنی است شاهدان عینی جمعیت مشایعت کنندگان مراسم دوشنبه ۳۰ آذر در قم را بین هفتصد هزار تا یک میلیون نفر تخمین زده اند.
حضور خانواده زندانیان سیاسی در مراسم تشییع
به گزارش جرس تعدادی از خانواده های زندانیان سیاسی با سفر به شهر قم در خانه آیت الله منتظری حضور یافته و تسلیت گفتند.
وب سایت کلمه به نقل از همسر یکی از زندانی های سیاسی گزارش داد: اتوبوس حامل خانواده ها و تعدادی از فعالان مدنی که از میدان ۷ تیر به سوی قم حرکت کرده بود در میدان انقلاب توسط نیروهای لباس شخصی متوقف شد و بیش از یک ساعت در محاصره تعداد زیادی از این نیروها با خشونت و بی ادبی و اسائه ادب به خانواده ها، اقدام به جمع آوری کارت شناسایی و تلفن های همراه حاضران شده و تعدادی از فعالان مدنی را بازداشت کردند.
ممانعت از برگزاری مراسم یادبود آیت الله منتظری در دانشگاه شهید بهشتی
به گزارش خبرنامه امیرکبیر روز دوشنبه مسئولان حراست دانشگاه شهید بهشتی از برگزاری مراسم یادبود آیت الله العظمی منتظری در دانشگاه شهید بهشتی ممانعت کردند.
پیام های تسلیت و سوگ نوشته ها
تعدادی از شخصیت های سیاسی ـ اجتماعی در سوگ درگذشت آیت الله منتظری یا پیام تسلیت داده اند و یا مطلبی نوشته اند. فشرده ای از پیام ها و نوشته های آنان را در زیر می خوانید:
پیام تسلیت بیش از صد شاعر و نویسنده
بیش از صد نفر از شاعران و نویسندگان ایران به مناسبت درگذشت آیت‌الله العظمی منتظری پیام تسلیت صادر کردند.
به گزارش نوروز، در این پیام آمده است:
«… و بی‌کسی سخت است»
خبر غیر منتظره بود و این روزها خیلی دشوارتر است تحمل از دست دادنِ کسانمان. صالحانِ با شهامتی که دریافتند برای رفتن آمده‌ایم. که دریافتند زندگی تنها فرصتی برای عشق ورزیدن است و عشق برترین هنر زندگی است.
خبر درگذشت «پدرِ حقوق بشر ایران» غیر منتظره بود و جامعه‌ی هنرمندان را نیز به سوگ نشاند.
«این وقت‌ها دستی که می‌خورَد آرام پشت شانه‌ی آدم، یعنی صبور باش.»
از جمله امضاکنندگان این پیام، شمس آقاجانی، مریم آموسا، پگاه احمدی، ناتاشا امیری، فرهاد بابایی، سیمین بهبهانی، فتح‌الله بی‌نیاز، شهرنوش پارسی‌پور، ناهید توسلی، سپیده جدیری، چوکا چکاد، علی اشرف درویشیان، جلال سرفراز، سیدعلی صالحی، فرزانه طاهری، پوران فرخزاد، باربد گلشیری و حافظ موسوی هس
پیام مادران خاوران
مادر لطفی، مادر انوشیروان لطفی از جان باختگان اعدام های سیاسی در ایران، پیامی از جانب خود و جمعی از "مادران خاوران" به مناسبت درگذشت آیت الله العظمی منتظری منتشر کرده است.
در این پیام آمده است:
چنان با خوب و بد سرکن که بعد از مردنت عرفی
مسلمانت به زمزم شوید و هندو بسوزاند
…هنوز از خاطر من و دیگر مادران خاوران نرفته که در دهه پنجاه آیت اله منتظری و انوش و دیگر مبارزان آنسوی دیواری بودند که ما همراه با خانواده آیت اله به فرو ریختن دیوار جدائی ها می اندیشیدیم. دیوار جدائی در بهمن ۵۷ فرو ریخت. اما بار دیگر فرزندانمان به حبس دیگری گرفتار آمدند. این بار موضوع دادخواهی فرزندان جان باختگان مان را با آیت اله آزاده ای که درحصر ناخواسته گرفتار آمده بود مطرح میکردیم. ایشان با همه محدودیت ها حاضر به سکوت در مقابل کشتار فرزندانمان در سال شصت و هفت نشد…
پیام جامعه روحانیت اهل سنت استان سیستان و بلوچستان
مولانا عبدالحمید، امام جمعه اهل سنت زاهدان و جامعه روحانیت اهل سنت استان سیستان و بلوچستان به مناسبت درگذشت آیت الله العظمی منتظری، پیام های تسلیت جداگانه ای صادر نمودند.
در پیام مولانا عبدالحمید، آمده است:ایشان تا زمانی که در صحنه سیاسی کشور نقش داشتند همواره اهل سنت جهت رفع مشکلات به ایشان مراجعه می نمودند که ایشان نیز بذل توجه می فرمودند…
پیام قطب دراویش گنابادی
قطب دراویش سلسله نعمت اللهی گنابادی، حاج دکتر نورعلی تابنده (مجذوب علیشاه) با ارسال پیامی، رحلت آیت الله العظمی حسینعلی منتظری را به کلیه سالکین الی الله و خانواده آن بزرگوار، تسلیت گفت. در این پیام آمده است:
"…. در راه خدا جز از او از دیگری ترس نداشت و شجاعت آن را داشت که با اعتراف به خطاهائی که به عقیده خودش مرتکب شده بود اعتراف کرده، با شجاعت درصدد جبران باشد."
پیام سخنگوی دراویش
سید مصطفی آزمایش سخنگوی دراویش نعمت الهی گنابادی با صدور پیامی درگذشت آیت الله العظمی منتظری را تسلیت گفت. در این پیام با عنوان "درسی برای احرار و ابرار روزگار" آمده است:
"…منتظری اعلم فقهای زمان بود. اما نه به این اعتبار که علوم زیادی را به خاطر سپرده بود، بلکه از آن جهت که فریفته قدرت و تجمل و دنیاپرستی نشد، و هرجا که لازم آمد در برابر ظلم و ظالم ایستاد…"
پیام خانواده دکتر شریعتی
خانواده دکتر علی شریعتی با انتشار پیامی، درگذشت آیت الله العظمی منتظری را تسلیت گفتند.
…. ارجمندترین درس‌ِ مکتبِ منتظری فداکردن موقعیت برای استظهارِ آنچه حقیقت می‌دانست بود….تاریخِ آینده ما، اما، بی‌تردید سخنان و درس‌های آموزنده و انسانسازِ ارجمندی برای گفتن خواهد داشت.
پیام عبدالله نوری
عبدالله نوری با انتشار پیامی، رحلت آیت الله العظمی منتظری را تسلیت گفت.
در بخشی از این پیام آمده است: … این عالم عالیمقام و نستوه در راه مبارزه با ظلم و استبداد و تحجر چه در دوران قبل انقلاب و چه پس از آن بیرحمانه و ناجوانمردانه مورد اهانت، هتاکی، زندان، حصر و دیگر محرومیت ها قرار گرفت و همچون کوه در برابر ناملایمات مقاومت کرد…
پیام امیرانتظام
عباس امیرانتظام با انتشار پیامی اعلام کرد: "…دفاع ایشان از حقوق زندانیان سیاسی در دوران تاریک دهه ۶۰ برای ایشان اعتبار و احترام زیادی در جامعه ایجاد کرد. رفتار و منش انسانی ایشان نشان داد که دین در خارج از حوزه قدرت عمومی به خوبی می تواند در خدمت ارزش های مشترک بشری قرار گیرد….امید است که این مرگ غم انگیز فرصتی برای اندیشیدن و پند گرفتن برای رهبران سیاسی خشونت طلب و مردم ستیز فراهم آورد…."
پیام مصطفی معین
دکتر مصطفی معین در پیامی به مناسبت درگذشت آیت‌الله العظمی منتظری تاکید کرد که "این مرجع تقلید با گفتار و کردار نیکو و نافذ خویش، به راستی الگویی ایده‌آل از مرجعیت و روحانیت شیعه در این دوران آفرید."
پیام آیت الله خامنه ای
متن پیام آیت الله خامنه ای بدین شرح است: "اطلاع یافتیم که فقیه بزرگوار آیت الله آقای حاج شیخ حسینعلی منتظری رحمه الله علیه دارفانی را وداع گفته و به سرای باقی شتافته‌اند. ایشان فقیهی متبحّر و استادی برجسته بودند و شاگردان زیادی از ایشان بهره بردند….در اواخر دوران حیات مبارک امام راحل امتحانی دشوار و خطیر پیش آمد که از خداوند متعال میخواهم آن را با پوشش مغفرت و رحمت خویش بپوشاند و ابتلائات دنیوی را کفاره‌ی آن قرار دهد…."
پیام مهدی کروبی
در بخشی از پیام تسلیت مهدی کروبی به مناسبت درگذشت آیت الله منتظری آمده است:
آن فقیه عالی مقام به پیروی از امام راحل حکومت اسلامی را با قرائت مردم سالاری دینی متکی به آرای مردم از متن کتاب و سنت استنباط و استخراج نمود و تا آخرین لحظه حیات در دفاع از آزادی و استقلال کشور و از حریم دین و مذهب درنگ نکرد.
پیام میرحسین موسوی
میرحسین موسوی در پیامی خطاب به فرزند آیت االله العظمی منتظری نوشته است: "… وجود کسانی چون آیت‌الله العظمی منتظری برای نسل جوان این کشور مدرکی بود که آنان را به برخوردی عمیق‌تر با نیازهایشان برای بهره‌مندی از پشتوانه‌های روحانیت آگاه متقاعد می‌کرد. امیدوارم اینک که او از میان ما رفته است دانشمندانی دیگر این ضرورت انکارناپذیر را پاسخ بگویند و اجازه ندهند که وسوسه‌ها و زمزمه‌ها آنان را از تکالیفی که نسبت به اسلام و نسل‌های امروز و فردا دارند منصرف کند.
پیام علی اکبر هاشمی رفسنجانی
"درگذشت حضرت آیت‌الله منتظری باعث تاسف و تالم خاطر گردید. فقدان این فقیه برجسته، نستوه و مبارز عالم و بزرگوار، ثلمه‌ای برای حوزه‌های علمیه و جامعه اسلامی است که ان‌شاءالله مجموعه آثار گرانقدر، خلاء وجودی ایشان را برای دوستداران، علما، فضلا، روحانیون و طلاب جبران می‌نماید."
پیام محمد خاتمی
رئیس جمهور سابق ایران محمد خاتمی با صدور پیامی درگذشت آیت الله العظمی منتظری را تسلیت گفت. در این پیام آمده است: "عالم و متفکر و فقیه بزرگواری رخ در نقاب خاک کشید که در عرصه علم و عمل همه عمر پر برکت خود را در مسیری که رضایت خداوند را در آن می دانست مصروف کرد و برای خدا و خدمت به بندگان او و دفاع از میهن و مردم؛ رنجها؛ دربدریها و زندانها و شکنجه ها را با سینه ای گشاده تحمل کرد …"
پیام خانواده آیت الله بهشتی
خانواده شهید آیت الله دکتر بهشتی در پیامی خطاب به فرزند آیت االله العظمی منتظری ضمن تسلیت نوشته اند: مبارزات مستمر ایشان با ظلم و ستم و تلاش برای برپایی جامعه مبتنی بر قسط و عدل و ارزش‌های دینی از خاطره ملت ایران محو نخواهد شد.
احزاب سیاسی و سازمانها
جبهه مشارکت ایران اسلامی در اطلاعیه خود به مناسبت درگذشت آیت الله منتظری، از او به عنوان "مجتهدی زمان شناس و ستم ستیز در همه عمر" یاد کرده است.
سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی هم در اطلاعیه ای که صادر کرده، از "حق گرایی، صراحت و شجاعت" او تجلیل کرده است.
سازمان دانش آموختگان ایران اسلامی هم در اطلاعیه خود آیت الله منتظری را "مبارز نستوه" خوانده است که "همواره مورد غضب و کینه استبداد بوده و سال ها حبس و حصر را در این راه" تحمل کرد.
فراکسیون خط امام مجلس شورای اسلامی در پیام تسلیتی تاکید کرد که این فقیه بزرگ هیچگاه از اصول انقلاب و آرمان‌های بزرگ ملت ایران تخطی نکرد.
جنبش مسلمانان مبارز با صدور پیامی آیت الله العظمی منتظری را "پدر معنوی ملت ایران" دانست. در بخشی از این پیام آمده است:جنبش سبز و همه مردم ایران در از دست دادن پدر معنوی خود که همزمان با ایام عاشورای سرور شهیدان و آزادگان حسین بن علی رخ داده است، سوگوارند.
نهضت آزادی ایران طی بیانیه ای مراتب تسلیت خود را به مناسبت درگذشت آیت الله منتظری اعلام کرد و نوشت:…فقدان ایشان در شرایط کنونی کشور ضایعه ای بس سنگین برای همه حق طلبان و آزادیخواهان و مبارزان راه آزادی و عدالت است. آیت الله منتظری هیچگاه حق را فدای مصلحت نکرد و در برابر وسوسه قدرت زانو نزد.
سازمان گزارشگران بدون مرز، آیت الله العظمی منتظری را یکی از مدافعان حقوق بشر و آزادی بیان و از حامیان خانواده‌های زندانیان سیاسی و روزنامه‌نگاران زندانی در ایران اعلام کرده و با انتشار اطلاعیه ای رحلت این مرجع عالیقدر را تسلیت گفت.
جنبش فدرال دموکرات آذربایجان در پیامی با عنوان "درگذشت آیت الله منتظری: مرگی که رهائی بود درگذشت" درگذشت آیت الله منتظری را تسلیت گفته و نوشته است: …تجربه زندگی او نشان دهنده این واقعیت بود که درک او از اسلام و حکومت اسلامی، با امثال خمینی و اکثریت گردانندگان جمهوری اسلامی متفاوت بود. هنگامی که خمینی در تابستان سال ۱۳۶۷ چوبه های دار بپا و فرمان موج خون و کشتار هزاران بی گناه را صادر کرد، آیت الله منتظری، با شجاعت در برابر او ایستادند و در نامه ای خطاب به خمینی اعلام کردند که وی روی ساواک شاه را سفید کرده است…!
اتحاد جمهوریخواهان ایران در پیامی نوشته است: آیت الله منتظری بنیان گذار درکی حقوق بشری از فقه شیعی بود. کارنامه درخشان او در پایبندی به حقیقت، در دفاع از حقوق بشر و حقوق مظلومان و ستمدیدگان قطع نظر از عقاید آنان، جایگاه ایشان را در قلوب همه آزادیخواها
ن ایران جاودان کرده است… حمایت آیت الله منتظری از خواست حق طلبانه مردم در اعتراض به کودتای انتخاباتی، نقش برجسته ای در پیشرفت این جنبش داشت. آیت الله منتظری پدر معنوی و حامی صمیمی جنبش سبز بود و درگذشت او ضایعه ای بزرگ برای این جنبش است.
چپ دموکرات ایران نیز به همین مناسبت بیانیه ای صادر کرده که در بخشی از آن آمده است: …گرچه چپ دموکرات در بسیاری مبانی نظری افتراقات قابل توجهی میان اصول اساسی خود و معتقدات آیت الله منتظری می بیند، اما به رسمیت شناختن این تفاوتها را از زیباییهای جامعه دموکراتیک آینده دانسته و آن ها را مانعی بر راه پاسداشت این مبارز پیگیرِ راه آزادی و عدالت نمی بیند و باور دارد که او جزو میراث جاودانی خواهد بود که باید پاس داشته شود…
در پیام تسلیت سازمان سوسیالیست های ایران آمده است: سازمان سوسیالیست های ایران(سوسیالیست های مصدقی) درگذشت حضرت آیت الله العظمی حسینعلی منتظری را به حجت الاسلام احمد منتظری و سایر اعضای خانواده منتظری، همراهان ، مقلدین، پیروان و دوستداران آن مرحوم تسلیت می گوید.
جبهه ملی ایران نیز آیت الله منتظری را یک روحانی راستین، درستکار، مردمی و دانشمند خوانده و نوشته است: او اندیشه ها و آموزه های خود را با مقتضیات زمان وفق می داد….. چنین روحانی کم نظیری در تاریخ مذهبی ایران همواره به نیکنامی یاد کرده خواهد شد.
نهضت مقاومت ملی ایران نیز در پیام تسلیت خود نوشته است: آیت الله منتظری هرچند نقش بسیار موثری در پایه گذاری نظام جمهوری اسلامی، که ما یاران زنده یاد شاپور بختیار نخستین مخالفان صریح آن بوده ایم و هستیم، ایفا کرده بود، اما ما پیروان دکتر محمد مصدق که بیان حقیقت و ادای حق را از اولین وظائف اخلاقی و سیاسی خود می دانیم باید در پیشگاه تاریخ شهادت دهیم که آیت الله منتظری با مخالفت های صریح نسبت به خشونت های این نظام، قانون شکنی های سران آن، و بویژه اعتراض تاریخی خود به اعدام های دسته جمعی زندانیان سیاسی بی گناه که به دستور مستقیم آیت الله خمینی صورت گرفت راه خود را از او جدا نمود… او در ازاء این رفتار خود بهایی سنگین نیز پرداخت و متحمل تألمات زیاد گردید….
سازمان اتحاد فدائیان خلق ایران نیز در پیام تسلیت خود نوشته است: … حسینعلی منتظری در اوج قدرت خمینی و در شرائطی که خود جانشین بلامنازع وی بود، در مقابل سیاست‌های جنایتکارانه جمهوری اسلامی سکوت نکرد و با اعتراض به کشتار زندانیان سیاسی در سال ۱۳۶۷، جانشینی خمینی را با زندانی شدن در خانه خود درشهر قم عوض کرد تا از یک آیت‌الله رژیم به یک آیت‌الله نقاد قدرت در جمهوری اسلامی تبدیل شود… این شهامت و استقلال اخلاقی از وی یک چهره ملی ساخت که مورد احترام همه مبارزین راه آزادی و دمکراسی در ایران بود.
تسلیت روحانیان
آیت الله یوسف صانعی نیز در پیام تسلیت خود، آیت الله منتظری را "اسوه ایستادگی" خوانده و درگذشت او را به "همه ملت های آزاده" تسلیت گفته است.
همچنین آیت الله موسوی اردبیلی در پیامی با اشاره به مبارزات آقای منتظری با حکومت پادشاهی پهلوی، درگذشت او را "ضایعه بزرگ" خوانده است.
آیت الله صافی گلپایگانی که از مراجع محافظه کار محسوب می شود نیز با صدور پیامی، درگذشت آیت الله منتظری را به اعضای خانواده او تسلیت گفته است.
آیت الله محمدعلی دستغیب، مرجع شیعه مقیم شیراز که پس از انتقادات اخیرش به شیوه برخورد حکومت با اعتراضات پس از انتخابات ایران تحت فشار قرار گرفته است هم در پیامی درگذشت آقای منتظری را تسلیت گفته است.
همچنین آیت الله اسدالله بیات زنجانی با انتشار پیامی درگذشت آقای منتظری را آسیبی جبران ناپذیر دانسته است.
آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی از مراجع تقلید با صدور پیامی به بازماندگان و بیت آن مرحوم تسلیت گفته است.
آیت الله طاهری اصفهانی و سید حسن خمینی نیز رحلت آیت الله العظمی منتظری را تسلیت گفتند.
در سوگ سنگربان حقوق مخالفان
عبدالعلی بازرگان
…راستی گناه آیت الله منتظری چه بود که او را از اوج عزت در مقام جانشینی بلامنازع رهبر انقلاب پائین آورد و بیست سال در حبس و حصر و هتک و حمله و هجوم قرار داد؟
آقای خامنه ای در تسلیت نیش و نوش داری پس از این ضایعه، دقیقا بر این گناه، که چیزی جز"نه" گفتن به امام نبود، از دید خود و پیروانش انگشت گذاشت و از خداوند خواست چنین گناهی را "با پوشش مغفرت و رحمت بپوشاند و ابتلائات دنیوی را کفاره آن قرار دهد"!؟
به راستی منتظری چرا و چگونه و چه وقت در برابر کسی که او و"مطهری" را حاصل عمر خود می شمرد، ایستاده بود؟…به راستی منتظری کدام رفتار و سیاست استادش را بر نمی تافت و حاضر به تمکین و سرسپردگی نشد؟ پاسخ این سئوال را نگارنده به اتفاق جمعی از دوستان نهضتی مستقیما از زبان آن شادروان شنیده است:" به حضرت امام گفتم من همه جا به دنبال شما می آیم جز جهنم! خندید و گفت شما فکر می کنید من به جهنم می روم. گفتم حرمت خون بندگان را که سزای ریختن به ناحق ِآن جهنم است ما از درس های شما آموخته ایم!"
مثل آفتاب… مثل باران
جمیله کدیور
در تاریخ فرهنگ ما معمولا داوری درباره اشخاص را به تاخیر می اندازند تا مرگش فرا رسد. پس از مرگ، نوبت به داوری حیات و عملکرد و اندیشه افراد فرا می رسد… آیت الله منتظری نیز ازین قاعده مستثنا نبود؛ با این تفاوت که او در زمان حیات نیز در معرض داوری و قضاوت قرار گرفت… علیرغم تمام نامردمی ها، قلبی که تا آخرین لحظه با مردم و برای مردم تپید، در رنج آنچه دید، آرام گرفت. شعارهای مردم در این دو روز نشانی ساده از وجدان عمومی جامعه بود:" مرجع تقلید ما آزادی ات مبارک…"، "منتظری زنده است، مرجع پاینده است"…
حجت مسلمانی ما
حسن یوسفی اشکوری
بهرام بیضایی، نویسنده و کارگردان با فکر و نامدار کشورمان، در فیلم «روز واقعه » از زبان قهرمان داستانش (که یک جوان مسیحی نومسلمان عاشق است اما حسین و مسیح را با هم در یک سیما – به شکل نمادین دو خورشید بر یک نیزه می بیند)، جمله ای درباره مقتدای نویافته اش می گوید که از منظر ایمانی و تاریخی بسیار عمیق است: «حسین حجت مسلمانی ما است»!باور کنید که بدون گزافه گویی های معمول می گویم: «منتظری حجت مسلمانی ما بود». نمی خواهم بگویم او تنها حجت ما بود، اما بی گمان او در میان عالمان دین عالیترین حجت بود و در سطح عام از کم نظیرترین الگوهای دینی و اخلاقی در عرصه دین و سیاست به شمار می آمد. او به درستی «پدر معنوی» جنبش مدنی و اخلاق مدار و آزادیخواهانه ملت ایران در این زمانه عسرت بود. جای یگانه اش در جنبش سبز ایران جاودان باد.
جام می و خون دل، هر یک به کسی دادند
عبدالکریم سروش
جام می و خون دل هر یک به کسی دادند/ در دایره قسمت اوضاع چنین باشد
… پیام بی دردانه و خودپسندانه مقام رهبری نمکی تازه بر این زخم ظالمانه پر عفونت ریخت و "ابتلائات" آن فقیه راحل را لازمه کفران و غفران گناهانش شمرد: بلیات و ابتلائاتی که به اشاره رهبری و به دستان اعوان و انصار او پدید آمد و آن عزیز را بی محکمه و بی محاکمه به مدت پنج سال چون گنجشکی مظلوم در محاصره کرکسان ظالم نگاه داشت و مطبوعات ولایت مدار هم وی را در سیل و توفان تهمت‌ها و اهانت‌های سنگین غرقه کردند.
جرم بزرگ آن فقیه نزیه جز این نبود که رهبری حاضر را شایسته منصب افتا نمی شمرد و ردای مرجعیت را بر قامت او برازنده نمی‌‌دید و آنچه را همه در پس می گفتند او در پیش می گفت.
اسفا و دریغا که دیگر مراجع و مشایخ با او چنان که باید همراهی نکردند و با کوتاهی نابخشودنی شان حوزه و مرجعیت را به زبونی و ذلتی نشاندند که رضا خان پهلوی هم آن را در خواب نمی دید…
ولایت بر دلها
مسیح علی نژاد
…باورش دشوار است اما مرجع پیری در قم، در یک شهر سنتی و مذهبی درگذشت و نسلی در دنیای مدرن و مجازی عزای عمومی اعلام کرد. نسلی که می گویند از روحانیت متنفر و منزجر شده، نسلی که مظنون است به بی ادبی و اوباشی گری و خس و خاشاکی و بی اعتقادی و براندازی. نسلی که تبعید به گناباد را به جان می خرد، اما گناه تن دادن به ولایت آنانی که فرمان شلیک به یک ملت بی پناه را صادر می کنند، نه.
نسلی که زیر شکنجه، دنده هایش می شکند، اما به دوربین هایی که برای اعتراف به ابراز مهرش به آقا چیده شده اند لبخند نمی زند.
فیس بوک، توییتر، گودر، وبلاگستان و شبکه های اجتماعی و اینترنتی، شده اند مسجد و معبد عزاداران دنیای مجازی. کاربران اینترنتی، تن شریف یک مرجع بی جان را بر شانه های مجازی خود تشییع می کنند.
—
انگار دنیا قم شده است و دلها غم.
…درست است که فارس و ایرنا و باقی خبرگزاران رسمی و دولتی پا روی جنازه بی جان مخالفان و منتقدان هم می گذارند و لگدپراکنی می کنند اما برای ارشد مخالفان، کسی منتظر بیانیه رسمی از خبرگزاری های رسمی حاکمیت نماند و هنوز هوا روشن نشده، آدرس خانه شیخ بر شبکه های اینترنتی ثبت شد و دست به دست گشت و کسانی که در ایران بودند راهی شدند، آنان که دور از خانه ماندند همپای عزاداران، انگار فرسنگ ها پیاده روی کرده اند در دنیای مجازی.
…. سوگوار یک انسان که وقتی هنوز جان داشت، جسارت هم داشت که بگوید روحانیان، خدا نیستند و پاره شدن یک عکس را هم کفر اعلام نکرد و حتی مثل باقی رهبران جنبش سبز هم نبود و سبز تر بود و سبز تر می نمود؛ آنگاه که گفت: امام هم بی اشکال نبود!
گفت: هیهات من الذله
سید ابراهیم نبوی
… صبح خبر رسید که مرد. و خبرهایی چنین چه زود می رسد. ساده و سریع؛ آیت الله منتظری درگذشت. علت چه بود؟ ساده، آیت الله در خواب درگذشت، مثل همه خوبان و مردانی که روح شان برای رفتن تن شان را آزار نمی دهد و جان شان آنقدر راحت و ساده جهان را رها می کند که گوئی مرگ برایشان ساده ترین انتخاب است. همان که بیهقی در حق چنان بزرگانی گفته بود " کار چنین خواجه نه کاری است خرد." و همان که حسین بن علی گفته بود، که وقتی باید با ذلت و رذالت زیست، انتخاب مرگ آسان تر از آسان می شود. و فرزندش، دیروز گواهی داد که هنوز هم که هنوز است، شرافت و بزرگواری ممکن و میسر است. حالا دیگر آدمی می تواند جشن بگیرد، آدمی می تواند راست بایستد و به تمام تاریخ بگوید که شرافت مقدور و میسر و ممکن است. می تواند بگویدهیهات من الذله. "
در سوگ استاد
محسن کدیور
جهان اسلام و مکتب اهل بیت (ع) یکی از بزرگترین عالمانش را از دست داد. حوزه های علمیه تشیع در سوگ یکی از استوانه های فقاهت سوگوار شدند. اسلام سیاسی بزرگترین نظریه پرداز معاصر خود را از کف داد. ملت ایران پدر مهربان خود را از دست داد. جنبش سبز ملت ایران در عزای رهبر معنوی خود عزادار است.
…آیت الله منتظری در چند ماه اخیر بیشتر از گذشته سخن گفت، بیشتر نوشت و واضحتر از همیشه با مردم و حاکمان مستبد اتمام حجت کرد. گوئی رحلت خود را پیش بینی کرده بود. ایشان به صراحت حکومت فعلی را نه جمهوری و نه اسلامی اعلام کرد. او رضایت و رأی مردم را شرط لازم هر نوع تصدی گری در حوزه عمومی می دانست و در فتوای تاریخی ۱۹ تیر ۸۸ خود جائران بی تدبیر را خودبخود معزول دانست…
تو در نماز عشق چه خواندی؟
سید عطاالله مهاجرانی
چراغ عمری سرشار از افتخار و مهر و مردم دوستی و آزادیخواهی به ظاهر خاموش شد. صدای گرم و صمیمانه ای که از جنس صداقت و وفا بود، دیگر به گوش نخواهد رسید. مرجعی که پناهگاه مردم بود و ملجا آنانی که بر تن و روح خود زخمی از استبداد داشتند، دم فرو بست.
سال ها پیش وقتی آیه الله منتظری از زندان شاه آزاد شده بود، امام خمینی در پیامی برای ایشان نوشتند: "جنایتکاران به شما و ملت، از سایه شما رجال عدالتخواه می ترسند."
آن واهمه ها همچنان باقی ست. تا استبداد زنده است، نام و یاد آیه الله منتظری مثل چراغی می سوزد. مثل آیه نور شعله می کشد و راه را نشان می دهد.
مورخان و آیت‌الله منتظری تاریخ‌ساز
اکبر گنجی
… هیچ ملتی فاقد الگوهای اخلاقی نیست. گاندی الگوی اخلاقی هندیان و تمامی آزادیخواهان معتقد به شیوه‌های غیرخشونت‌آمیز است.
انقلاب ایران، میشل فوکو را به تهران و قم کشاند. او انقلاب ایران را روح جهان بی‌روح به‌شمار آورد. اما وقتی اعدام‌ها و سرکوب‌ها آغاز شد، نظر فوکو تغییر کرد. آیت‌الله خمینی نمی‌خواست گاندی ایرانیان و جهانیان باشد.
وقتی اعدام و شکنجه آغاز شد، آیت‌الله خمینی مدافع و در برخی موارد – خصوصاً کشتار زندانیان در تابستان ۱۳۶۷ – صادرکننده‌ی احکام بود.
اما تقدیر این بود که شخصیت دیگری در برابر زندان و شکنجه و اعدام بایستد. او بود که از آغاز در برابر نقض حقوق اساسی مخالفان ایستاد. او بود که دست‌اش به خون آلوده نگشت. او بود که مقام رهبری را در پای حقوق زندانیان قربانی کرد…..
ایستاد و ایستاد و ایستاد تا به الگوی مبارزاتی مردم ایران تبدیل شد. نشان داد که می‌توان در برابر قدرت خودکامه ایستاد. نشان داد که حتی اگر شخصیتی کاریزماتیک همه را مسحور خویش سازد، هنوز هم می‌توان اسیر پوپولیسم نشد و تک و تنها در برابر ظلم و جنایت ایستاد.
وقتی بسیاری به حمام خون رفتند، او به سرچشمه‌ی شراب طهور تبدیل شد. حق با آیت‌الله علی خامنه‌ای است که می‌گوید؛ در اواخر دوران آیت‌الله خمینی، «امتحانی دشوار و خطیر پیش آمد».
آری در آن امتحان بسیاری مردود شدند. علی خامنه‌ای بی‌شرمانه از خدا می‌خواهد تا «با پوشش مغفرت و رحمت خویش» ایستادن او را «بپوشاند». او نبود که دستور کشتار مخالفان زندانی را صادر کرد. او نبود که حکم ترور دگراندیشان و دگرباشان را در داخل و خارج صادر کرد. او در تمام این جنایات در صف مقتولان و در برابر قاتلان قرار گرفت. او پاک پاک از میان ما رخت بربست….
مورد توجه جریان‌های تحول‌خواه
محمدعلی عمویی
محمدعلی عمویی، فعال سیاسی درباره آیت‌الله منتظری به «رادیو فردا» می‌گوید: ایشان نه فقط یک شخصیت مذهبی مورد قبول دین باوران بود، بلکه یک شخصیت سیاسی اجتماعی استثنایی بود که مورد توجه همه جریان‌های سیاسی تحول‌خواه و آزادی‌خواه قرار داشت….
در سال ۶۵ ایشان نماینده‌ای را به زندان اوین اعزام داشتند. این نماینده به من مراجعه کرد و اظهار داشت که از طرف آیت‌الله منتظری مأموریت دارد با من تماس بگیرد و پیام او را به من بدهد. در این پیام از من خواسته بود درباره ی رفتار زندانبان‌ها و بازجوها و بازجویی‌ها بگویم. من از سحرگاه ۱۷ بهمن ۶۱ تا آن روز هر آنچه بر من گذشته بود، ریز شکنجه‌هایی که بر من روا داشته بودند، با جزییات یادداشت کردم و به نماینده ایشان دادم و ایشان هم به دست آقای منتظری رساند. پس از آن هم هر ماه یکی از فرستاده‌های آقای منتظری به زندان اوین مراجعه می‌کرد و به اتاق من می‌آمد. …
او همه آن چیزی بود که جمهوری اسلامی نبود
مهدی جامی
منتظری از عصری مابعد کاریزما آمده بود. او نماینده حال ما نبود. نماینده آینده ما بود. آینده ای که سی سال بعد به آن رسیدیم. و او رهبر معنوی جنبش ما شد.
منتظری درویش خاکسار نبود اما به تمام معنا اهل تقوای دینی بود. زهد او زهدفروشی نبود. او حافظ دین خدا بود. زندگی اش ساده بود و از آلاف و اولوف دنیا مستغنی.
منتظری حاکمی ایده آل می شد اگر به رهبری می رسید. نگاه او به حکومت نگاه دخالت حداقل بود.
تو پدر "حقوق بشر" در ایران هستی
شیرین عبادی
ترا پدر می‌‌خوانم، زیرا حمایت از زندانیان سیاسی را از تو فرا گرفتم که به خاطر آنان از کلیه مناصب دولتی و حتی رهبری حکومت جمهوری اسلامی ایران چشم پوشیدی….
تو پدر "حقوق بشر" در ایران هستی و میلیون‌ها چون من فرزند و مرید داری. نیازی هم به قدردانی و سپاس ما نداری. اما همه ما در حق تو کوتاهی کردیم و مقصریم.
گذشته ای که نمی گذرد
شادی صدر
… اما مهمترین فراز زندگی آیت الله منتظری، به زعم من، جایی است که از مسئولیت حقوقی خود به عنوان قائم مقام رهبر، در مورد کشتار ۳۸۰۰ نفر از زندانیان مجاهد و ۵۰۰ نفر از زندانیان چپ (این اعداد از کتاب خاطرات آیت الله منتظری استخراج شده است) در مدت کمتر از دو ماه در تابستان ۶۷ سخن می گوید.
…مسئولیت حقوقی مقامات دولتی و حکومتی در پیگیری موارد نقض حقوق بشر و بخصوص جنایات علیه بشریت، بحثی است که همواره در کشورهایی که انتقال از دیکتاتوری به دموکراسی را تجربه کرده اند، مطرح بوده است. در این روند، مسئولان حقوقی خشونت و نقض حقوق بشر، یا باید از همان ابتدا که نسبت به موضوع، آگاهی می یافتند، همچون آیت الله منتظری با آن صریحاً مخالفت می کردند و یا اگر در آن زمان همدستی یا حتی سکوت کرده اند، در زمان انتقال جامعه به سوی دموکراسی، باید از قربانیان و یا بازماندگان نقض حقوق بشر عذرخواهی کنند…
در سوگ آموزگاری که پاک و مجرد، به سوی فلک شتافت
فرخ نگهدار
… در زندگی آموخته ام که سیستم های عقیدتی، فرهنگی و یا حقوقی برای آنند که در هر کشاکش به ما کمک کنند که تصمیم به عمل خیر و دفاع از حق را، از تصمیم به عمل شر و ارتکاب ستم را از هم تشخیص دهیم. و من، فرخ نگهدار، از شاگردان مشتاق آیت الله منتظری و شیفته روش او در این تشخیص هستم… من از آیت الله منتظری آموخته ام که حتی در بسته ترین سیستم ها هنوز هم برای همه کس جایی بس فراخ برای پایبند ماندن به انسانیت و دفاع از حق و برای تغییر باقی است…
آیا یک کمونیست می تواند در مرگ یک "فقیه عالیقدر" آهی بکشد؟
محمدرضا شالگونی
قبل از هر چیز باید اعتراف کنم که من یک کمونیست هستم و به آن کلام بزرگ کارل مارکس که "دین افیون مردم است"، از ته دل و به همان معنایی که او می گوید، باور دارم. ولی همچنین باید اعتراف کنم که در مرگ آیت الله منتظری از ته دل عزادارم. و یادتان هم باشد که این اصطلاح "آیت الله" را هم عمداً به کار می گیرم.
حسینعلی منتظری فقط یک مسلمان سنتی معمولی نبود، یکی از مدافعان فقه اسلامی و فراتر از همه ی اینها، یکی از نظریه پردازان کلیدی ولایت فقیه بود: نظام حکومتی سرکوب گری که جهنمی واقعی در کشور ما به پا کرده است. البته او در این اواخر از مسئولیت خود در پایه گذاری ولایت فقیه ابراز شرمندگی کرد، ولی تا آخر بر این باور ماند که فقه اسلامی را می توان به شیوه ای انسانی اجراء کرد. و خودِ این باور نمودار محدودیت افق های نظری او بود…
نام نیک آیت الله منتظری در تاریخ
منیره برادران
… نام ایشان به نیکی در تاریخ ایران ماندگار خواهد ماند. آیندگان که برگ سیاه کشتار زندانیان سیاسی در سال ١٣۶٧ را ورق زنند، خواهند خواند: آنکس که یک تنه در برابر فرمان آن جنایت ایستاد، آیت الله منتظری بود. همو بود که بی پرده به آن قتل عام در زندانها اعتراض کرد. می نویسند و خواهند نوشت که اظهارات این آیت الله چنان صریح بود که آمران و عاملان آن جنایت به صدها عمل ننگین دیگر، از تخریب گورستان خاوران گرفته تا تهدید، دستگیری و ضرب و شتم خانواده ها، دست زدند، تا آن جنایت را پرده پوشی کنند، اما انکار آن را نتوانستند. …او با اعتراض خویش به آن کشتار، نشان داد که «نه» به بی داد هیچگاه غیرممکن نیست.
مردی که از خود فراتر رفت
داریوش همایون
… زنان و مردانی از جنس آیت الله منتظری در این چرخشگاه بزرگ تاریخی که همه چیز زیر بازنگری است نشان می دهند که برای رستگاری ملت ما صفات افراد بیش از عقاید آنان اهمیت دارد. ما به آدم های متفاوتی نیاز داریم. آدم هائی که دلاوری ایستادگی بر اصول، چالش کردن دوستان و هواداران و خرد متعارف، شکستن قالب ها، جبران اشتباهات را داشته باشند، با انسانیتی که فراتر از هر سود شخصی و بستگی سیاسی برود. آیت الله چنان مردی بود، رهبر طراز اول یک انقلاب و رژیم غیرانسانی بود که سرانجام توانست دست بالاتر را به ارزش های انسانی خود بدهد و سرمشقی برای همه ما بگذارد…
راز بزرگداشت ملی آیت الله منتظری در چیست؟
بهزاد کریمی
… هر تابوشکنی آقای منتظری و هر تجدیدنظر او در اندیشه ها و روش هایش و مهم تر از همه هر رویکرد اخلاقی این بزرگ مرد طی سی سال گذشته، بازتابی از آن سمتگیری تاریخی بوده که جامعه ایران در پیش گرفته است و آن روح تاریخی که زندگی این دوران از حیات جامعه
آیت‌الله منتظری تنها وجدان بیدار معترض در قدرت
عفت ماهباز
… در ماه های اخیر، در اقدامی شجاعانه آیت الله منتظری به آزار بهاییان ایران اعتراض و از حق شهروندی آنان دفاع کرد و این در تاریخ رهبری شیعه بی سابقه است. او همچنین به اعدام های اخیر در کردستان از جمله احسان جوان، اعتراض نمود. نام این مرد مهربان نیک در ردیف مبارزان حقوق بشر در ایران قرار دارد.
آیت اله منتظری و جایگاه ایشان در مبارزات مردم ایران
اکبر سیف
…ایشان، با وجود کهولت سن و برغم بیماری، تا آخرین روزهای حیات خویش با نگاه رودررو به تحولات و با مطالعه داده های جدید، نظرات خویش را تکمیل و اعلام می کردند. بی دلیل نیست که طیف وسیع و گسترده آزادی خواهان ایران و همه آنان که مشغله اصلیشان استقرار آزادی و دموکراسی در ایران است با وجود تمام تفاوت های مهم، اما بدیده احترام به ایشان می نگرند…
