تظاهرات در ژنو: بررسی ادواری وضعیت حقوق بشر در ایران

هر فعال حقوق بشر و هر فعال سیاسی می­داند که برای حفظ حقوق بشر به آخرین کسی که می­شود اعتماد کرد دولت­های جهان و نهاد جهانی شان

 شهروند ۱۲۶۷ ـ پنجشنبه ۴ فوریه ۲۰۱۰

گفت وگو با رها بحرینی، فعال حقوق بشر، که از تورنتو به ژنو می رود

۱۵ فوریه، وعده ی ما مقابل سازمان ملل در ژنو

هر فعال حقوق بشر و هر فعال سیاسی می­داند که برای حفظ حقوق بشر به آخرین کسی که می­شود اعتماد کرد دولت­های جهان و نهاد جهانی شان، سازمان ملل متحد، است. با این حال فشار به سازمان ملل و بازوهای مختلفش برای انجام اقدامات مفید و افشای وضعیت اسف­بار انسانی در نقاط مختلف جهان همیشه در دستور بسیاری از فعالان قرار دارد.

سازمان ملل متحد قاعدتاً بازویی هم در مورد مسائل حقوق بشر دارد. این نهاد بین­دولتی قبلا "کمیسیون سازمان ملل در مورد حقوق بشر" اما به قدری ناموفق بود که در سال ۲۰۰۶ منحل شد و جای خود را به "شورای حقوق بشر سازمان ملل" داد که اعضایش توسط مجمع عمومی (هر کشور، یک رای) انتخاب می­شوند. معلوم نیست چقدر می­توان امید داشت که این شورای جدید بهتر از کمیسیون قبلی کار کند. بخصوص برای ما ایرانیان که خوب به یاد داریم این سعید مرتضوی، قاضی جلاد تهران، بود که به عنوان نماینده جمهوری اسلامی در اولین جلسه این شورا در سال ۲۰۰۶ شرکت کرد.

اما چنانکه گفتیم استفاده از اختلافات بین دولت­های جهان برای افشای وضعیت حقوق بشر در ایران توسط همین نهاد نیز می­تواند ممکن باشد.

یکی از وظایف شورای جدید تحقق روندی به نام "بررسی ادواری جهانی" (معروف به یو.پی.آر، Universal Periodic Review) است که در آن قرار است وضعیت حقوق بشر در تمام کشورهای جهان هر چهار سال یک بار بررسی شود. اواسط ماه فوریه، یعنی همین هفته­ی دیگر، هم برای اولین بار نوبت ایران و دولت جمهوری اسلامی است که تعدی آشکارش به حقوق بشر برای همه آشکار است.

بسیاری از مخالفان جمهوری اسلامی از این فرصت استفاده کرده و مقابل مقر اروپایی سازمان ملل در ژنوِ سوئیس گرد هم می­آیند تا به "روند گسترده، مستمر و برنامه­ریزی­شده نقض حقوق بشر در ایران" اعتراض کنند.

رها بحرینی، دانشجوی حقوق در آزگود هالِ دانشگاه یورک، یکی از آن­ها است. او از تورنتو به ژنو می­رود تا در اعتراضات و در روند بررسی شرکت داشته باشد.

با رها مصاحبه­ای تلفنی می­کنم و او است که مرا در جریان بیشتر قضایا می­گذرد. او می­گوید: "این فرصتی است که وضعیت فعلی ایران را محکوم کنیم و فشار بیشتری بیاوریم… بخصوص به این علت که روزهای برگزاری این جلسه، از ۱۵ فوریه به مدت سه روز، روزهای پس از ۲۲ بهمن است و حتما دوباره با دوره­های جدیدی از خشونت مواجه خواهیم شد".

رها از مدت­ها پیش در جریان روند بررسی وضعیت حقوق بشر در ایران توسط این شورا بوده است. او از طریق تماس­هایش با کنگره بین­المللی اتحادیه­های کارگری (ITUC) به این سازمان کمک می­کرد که سرکوب حقوق کارگران در ایران را گزارش کند. فراخوانی که رها به بسیاری از سازمان­های حقوق بشری داده بود سرآغاز تشکیل "شبکه­ای از نهادهای حقوق بشر داخلی و خارجی و دیگر تلاشگران حقوق بشر" بود که "کمیته یو.پی.آر ایران ۲۰۱۰" نام گرفت و قرار است کاروانی از مدافعان حقوق بشر را به ژنو بفرستد. این گروه روز ۱۵ فوریه در مقابل قصر ملت­ها، مقر سازمان ملل در ژنو، تظاهرات بزرگی برگزار می­کند. ایرانیان بسیاری از سراسر اروپا خود را به این تظاهرات می­رسانند. رها اضافه می­کند: "در حال این هستیم که یک سری بیانیه­های حمایتی بگیریم که در این روز خوانده شود… تا به حال حضور سخنرانانی همچون  پیام اخوان (از دانشگاه مک­گیل) و کریم لاهیجی (حقوقدان شهیر حقوق بشر مقیم اروپا) قطعی شده است. خانم شادی صدر (وکیل و فعال حقوق بشر)قرار است در میان سخنرانان باشند، در ضمن داریم تلاش می­کنیم خانم شیرین عبادی را هم به ژنو بیاوریم".

سازمان­های بسیاری از این تظاهرات حمایت می­کنند از جمله هفته­نامه­ی ما، شهروند. اتحادیه دانشجویان اروپا را باید بزرگترین گروه حامی دانست و گروه­های مختلف ایرانیان در اروپای شمالی و غربی و آمریکای شمالی نیز نام خود را به فهرست حامیان اضافه کرده­اند. از کانادا شاهد حضور انجمن ایرانی حقوق بشر دانشگاه یورک، گروه "کارزار برای حقوق بشر"، سازمان دگرباشان جنسی ایران، کمیته همبستگی با ملت ایران، صدای زنان کانادا برای صلح، کمیته همبستگی با ملت ایران و گروه "ندای صلح و آزادی" در فهرست حامیان هستیم.

درخواست­ اصلی تظاهرکنندگان که در اعلامیه آن­ها اعلام شده "محکومیت خشونت دولتی، شکنجه، تجاوز، اعدام و دیگر موارد نقض حقوق بشر در ایران" توسط شورا است. رها اضافه می­کند که خواست­هایی مثل "تشکیل هیئت بازرسی برای زندان­های ایران و ابلاغیه به ایران برای کسب اجازه بازدید از زندان­ها"، "تشکیل کمیته تحقیقی برای شناسایی مسئولان نقض گسترده حقوق بشر در ایران" و "ارجاع پرونده ایران از طریق شورای امنیت به دادگاه بین­المللی جنایی" هم مطرح است.

به اضافه خواسته­ی دیگری که رها "خواست همیشگی" چند سال اخیر می­نامد: تشکیل هیئت ویژه برای نظارت بر حقوق بشر در ایران.

داخل سالن چه می­گذرد؟

تعجبی نیست که ایرانیان معترض از این فرصت نیز مثل هر فرصت دیگر برای اعتراض به وضعیت فجیع ایران استفاده می­کنند. اما روند "بررسی ادواری جهانی" در مورد ایران قرار است چگونه پیش برود؟ چه کسانی قرار است ایران را مورد سئوال قرار دهند؟ چه کسانی می­توانند اسناد نقض گسترده حقوق بشر را ارائه کنند؟ چه کسانی گزارش نهایی را خواهند نوشت؟

واقعیت اینجاست که بسیاری از ۴۷ دولت کنونی عضو شورای حقوق بشر خود از خاطیان حقوق بشر در کشورهای خود هستند. حتی دولت­های قرون وسطایی مثل عربستان سعودی هم عضو این شورا هستند. بررسی حقوق بشر در هر کشور توسط هیئتی از سه دولت که به قید قرعه انتخاب می­شوند انجام می­شود و در این مورد سنگال، مکزیک و پاکستان برای بررسی ایران و نوشتن گزارش نهایی انتخاب شده­اند. البته تمام کشورهای عضو (که شامل کشورهایی همچون فرانسه، نروژ، بریتانیا و آمریکا هم می­شود) وقت پرسش از ایران را خواهند داشت.

جلسه بررسی روز دوشنبه ۱۵ فوریه آغاز می­شود. در این روز در جلسه­ای سه ساعته نمایندگان تمام کشورهای عضو چند دقیقه وقت دارند تا نماینده ایران را در مورد وضعیت حقوق بشر سئوال­پیچ کنند و ایران وقت پاسخگویی دارد (نماینده دائمی کشورها در مقر اروپایی سازمان ملل آن­ها را در این جلسه نمایندگی می­کند که در مورد ایران، علیرضا معیری، است). سپس حاصل تمام پرسش و پاسخ­ها و سایر گزارش­ها به سه کشور مذکور (سنگال، پاکستان و مکزیک) داده می­شود تا آن­ها را بررسی کنند و گزارش نهایی را بنویسند.

روز چهارشنبه آخرین روز جلسه است که در آن تمام سازمان­های غیردولتی نیز می­توانند در جلسه حاضر شوند و وضعیت حقوق بشر را به چالش بکشند.

چنانکه گفتیم هیچ کوششگر جدی حقوق بشر امیدی ندارد که دولت­های جهان، آن­هم دولت­هایی مثل پاکستان و عربستان، بتوانند حامی حقوق بشر در ایران باشند، اما این فرصتی بی نظیر است تا جنایات جمهوری اسلامی و نقص گسترده و نظام­مند حقوق بشر در ایران را مقابل چشم جهانیان بگذاریم.

اقامت ارزان برای کانادایی­ها

بسیاری از ایرانیان مقیم کانادا در جریان حضور احمدی­نژاد در مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک از فرصت استفاده کرده و هر جور بود خود را به این شهر رساندند تا علیه حضور او اعتراض کنند. حضور در مقابل مقر اروپایی سازمان ملل در ژنوِ سوئیس برای ما افراد مقیم کانادا به این راحتی­ها نیست. 

اما اگر کسی بخواهد اقیانوس اطلس را زیر پا بگذارد و این راه طولانی را طی کند، شاید آن­قدرها که فکر می­کنید هم گران تمام نشود. تحقیقات شهروند نشان می­دهد خرید بلیت­های هواپیما با قیمت­ زیر ۸۰۰ دلار ممکن است. گروهی از کانادایی­ها نیز "کاروان حقوق بشر برای ایران" را به راه انداخته­اند و از خوابگاه­های دسته جمعی برای سه روز کنفرانس استفاده می­کنند که به قیمت ارزان شبی ۱۵ دلار آمریکا تمام می­شود. جالب­تر این­که این خوابگاه­ها پناهگاه­های ضداتمی سابق هستند. برای اطلاعات بیشتر در این مورد با دکتر حسین نایب هاشمی با شماره ۰۰۴۳۶۹۹۱۹۴۷۳۶۶۰ تماس بگیرید.