تنها چشم مسلح به تجربهء نقش “بنگاه خبررسانی بیطرف و حرفه ای بی بی سی” در “انقلاب” ۱۳۵۷ می تواند نقشی را که این بنگاه سخن پراکنی در نشر اخبار انتخابات تونس ایفا می کند دریابد. ده ماه پس از آن که جوان دانشگاه دیدهء میوه فروش دوره گرد تونسی در اعتراض به رفتار خشونت آمیز و تحقیرکننده پلیس خود را به آتش کشید و با این کار اجرای مراسم “سلام به پایان” را برای دیکتاتورهای منطقه اعلام کرد، روز یکشنبه ۲۳ اکتبر، اکثریت چشمگیری از مردم تونس به پای صندوق های رأی رفتند تا از میان خیل حدود ۱۱۰۰۰ نامزد، ۲۱۷ نماینده مجلس موسسان خود را برگزینند تا آنان به نوبه خود دولت موقت را برای تهیه پیش نویس قانون اساسی جدید و برگزاری انتخابات عمومی انتخاب کنند.
همانند سال ۱۳۵۷ درمورد آیت الله خمینی، “بی بی سی” درعین تظاهر به بیطرفی و خبررسانی حرفه ای، ترسیم چهره ای میانه رو و معتدل از حزب اسلامگرای “نهضت” و رهبر ۷۰ ساله آن “راشد غنوشی” که حدود ۲۰ سال در لندن اقامت داشته را وجهه همت خود قرارداده و همه کهنه کاری استادانه خود را در این راه خرج می کند.
راشد غنوشی پس از رای دادن
برای این چهره پردازی هنرمندانه، بی بی سی دو روز پس از برگزاری انتخابات و درحالی که هنوز نتیجه نهایی شمارش آراء اعلام نشده، ضمن اعلام خبر پیروزی حزب اسلامگرای “نهضت” می نویسد: «مقام های ارشد حزب “نهضت” می گویند که در پی سیاست های افراطی نیستند، به اصول دموکراتیک احترام می گذارند و احزاب دیگر را در قدرت سهیم خواهند کرد.» بی بی سی برای آنکه بتواند نرم و ملایم و “تی تیش مامانی” بودن مقامات ارشد حزب “نهضت” را راحت به خورد مخاطبان دهد، به چند شاهد عادل نیاز دارد: «هیأتی از ناظران اروپایی می گوید این انتخابات آزادانه و منصفانه برگزارشد»، «نماینده دیده بان حقوق بشر آنرا نمونه ای درخشان خواند» و «باراک اوباما آنرا گامی مهم به جلو نامید»!
بی بی سی که استاد “رهبرسازی” است، خوب می داند که برای “حقنه” کردن یک رهبر باید مرتب با او مصاحبه کرد و رهنمودهای او را به خورد خلق الله داد: «هیچکس در “نهضت” نیست که در اسلام شکی داشته باشد. اسلام مرجع ماست و هیچکس دراین مورد اختلاف نظری ندارد. هیچکس در “نهضت” تردیدی در دموکراسی ندارد. هیچکس در “نهضت” تردیدی در برابری زن و مرد ندارد. هیچکس در “نهضت” نمی گوید که فلان حزب را باید منحل کرد چون کمونیست و مخالف ماست».
تنها چشم و گوش مسلح به تجربه “انقلاب” ۱۳۵۷ است که درمی یابد این گفته های دموکرات منشانه چگونه می توانند در اندک زمانی پس از سوار شدن بر خر مراد تغییر ماهیت دهند و گوینده اش یا بگوید “ما اشتباه کردیم که آزادی دادیم” و یا اگر با سماجت مخاطبان طلبکار روبرو شود، حیا را بخورد و آبرو را قی کند و بگوید: “خدعه کردم”!
ملت ها مانند نسل ها هستند. همان گونه که نسل جوان را نمی توان از تکرار اشتباهات نسل پیشین منع کرد و به درس آموختن از تجربیات آنان واداشت، ملت ها نیز غالبا رغبتی به آموختن درس از تجربه ملت های دیگر نشان نمی دهند و البته مانند نسل جوان حق آنان است که خود با پرداخت بها به کسب تجربه های خاص خود بپردازند. راهبرد بنگاه سخن پراکنی بی بی سی براساس آگاهی براین اصل تنظیم شده است: مردم تونس حق دارند که تجربه حکومت اسلامی خمینی و میراث دارانش را به فراموشی بسپارند و بخواهند که خود “راشد غنوشی” و حزب “نهضت” او را با همکاری و همیاری اگر نه “صادقانه”، دستکم صمیمانه بی بی سی خود تجربه کنند. در ارائه این خدمات صمیمانه است که بی بی سی روز ۲۵ اکتبر، درحالی که هنوز شمارش آراء به پایان نرسیده و نتیجه نهایی انتخابات مشخص نشده اعلام می کند: «نتیجه انتخابات تونس، اسلامگراها با اختلاف بسیار پیروز شدند»!
آیا تونس باز هم شاهد نظامیان زن با این شمایل خواهد بود؟
در همین روند “رهبرتراشی” است که مهرداد فرهمند، فرستاده بی بی سی به تونس، مصاحبه ای با راشد غنوشی رهبر “نهضت” انجام داده که حاوی نکته هایی هشداردهنده است. برخی از این نکته ها برای ما که صابون بی بی سی به جامه مان خورده و حکومت اسلامی را با گوشت و پوست و استخوان تجربه کرده ایم، معنایی ورای ظاهر کلمات دارند. فرستاده بی بی سی در این مصاحبه با زدن نعل وارونه از راشد غنوشی می پرسد: «نگرانی هایی درباره ماهیت اسلامگرای حزب نهضت ابراز شده است. پاسخ شما به این نگرانی ها چیست؟» و پاسخ غنوشی حاوی کلماتی مهندسی شده و صیقل خورده برای کسانی است که نمی خواهند از تجربه دیگران استفاده کنند: «به گمان من، نظام اسلامی نظام شوراست و امروزه نزدیکترین نظام به آن، نظام دموکراتیک است. نظامی که کسی را به قدرت می رساند که مردم این قدرت را با شیوه صحیحی به او سپرده اند. نظام شورا، هممه ابزار دموکراتیک را به کار می گیرد، مثل انتخابات و مجلس و اکثریت و اقلیت و غیره. بنابراین دموکراسی نزدیک ترین نظام به نظام اسلامی شوراست».
خبرنگار بی بی سی به “رهبر” حزب اسلامگرای “نهضت” می گوید: «بین مردم افرادی می گویند که حزب نهضت اکنون از آزادی و دموکراسی حرف می زند، امّا اگر به قدرت برسد، افراطی و تندرو می شود» و رهبر حزب نهضت پاسخ می دهد: «حزب نهضت حزب بزرگی است… امّا این حزب بزرگ در مورد موضوعات بزرگ و اصلی اتفاق نظر دارد». در بخش دیگری از گفتگو، خبرنگار بی بی سی مستقیما قلب موضوع را نشانه می رود: «می خواهم نظرشمارا درباره ایران و شیوه حکومت اسلامی درآن کشور بپرسم، به نظر شما این شیوه شکست خورده یا موفق بوده است؟». برای پاسخ به این پرسش، راشد غنوشی خود را به در و دیوار می کوبد: «نمی توانیم به این آسانی حکم صادر کنیم. ناکامی و کامیابی دو چیز نسبی هستند و ایرانی ها هم در چیزهایی موفق شدند و در چیزهایی هم نه. مثلا در فناوری موفق بودند. ایران توانسته است در برابر محاصره بین المللی پایداری و با وجود تحریم ها در فناوری پیشرفت کند… اینها موفقیت های ایران است، امّا ناکامی هایی هم داشته است». خبرنگار بی بی سی می پرسد: «و نمونه ناکامی هایش چیست؟». غنوشی پاسخ می دهد: «مثلا انتخابات گذشته اوّلین انتخاباتی در ایران بود که بر سرش اجماع وجود نداشت، در حالی که همه انتخابات قبلی در ایران مورد اجماع بود. نشانه سلامت انتخابات این است که مخالفان نتیجه آنرا قبول کنند، امّا اگر مخالفان نتیجه انتخابات را قبول نکنند، یعنی مشکلی وجود دارد».
این نظر حکیمانه راشد غنوشی او را سزاوار لقب “رهبر فرزانه انقلاب تونس” می کند. بنابراین نظر، که می توان آنرا الگوی انتخاباتی رهبر حزب نهضت تلقی کرد، جز در مورد انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۸، بقیه انواع به اصطلاح انتخابات در حکومت اسلامی به دلیل آنکه در مورد آنها اجماع وجود داشته، بدون اشکال بوده اند و نظارت استصوابی شورای نگهبان و گزینش فرمایشی نمایندگان مجلس شورای اسلامی که به گفته یکی از نمایندگان آنرا “تبدیل به شعبه ای از بیت رهبری کرده” هم نمی تواند این نظر حکیمانه را تغییر دهد. حتما رهبر معظم انقلاب تونس هم وقتی با یاری بی دریغ بی بی سی بر مسند قدرت مستقر شد و در رأس “مردم سالاری دینی” قرار گرفت، انتخاباتی از همین قماش برگزار خواهد کرد!
چهره پردازان و مشاطه گران بی بی سی از هر شگردی برای مقبول و موجه جلوه دادن چهره رهبر حزب نهضت بهره می جویند: «اکنون بسیاری او را شخصیتی میانه رو و طرفدار اصلاحات می دانند» و «آقای غنوشی و سایر رهبران حزب نهضت دلشان می خواهد که حزب نهضت با حزب حاکم عدالت و توسعه در ترکیه مقایسه شود».
چنانکه پیشتر نیز گفته شد، مردم تونس حق دارند که از پذیرفتن تجربه تلخ مردم ایران در قبول اسلام به عنوان نظام حکومتی سرباززده و بخواهند آنرا خود تجربه کنند. امّا، بد نیست که پیش از انجام این کار دستکم نگاهی به تاریخ بیش از یک دهه جنگ داخلی (۲۰۰۲ – ۱۹۹۱) کشور همسایه خود الجزایر با ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار تلفات و قربانی و قتل عام های وحشیانه اسلامگرایانی از قماش همین راشد غنوشی بیندازند و گفته های زیر را از زبان “علی بلهادی” فرد دوّم و معاون “جبهه نجات اسلامی” الجزایر با گوش جان بشنوند که در مورد اسلام و نوع حکومت آن نظری کاملا متفاوت و حتی متضاد با بی بی سی و راشد غنوشی دارد: «(در اسلام) چیزی به نام دموکراسی وجود ندارد، مردم منبع قدرت نیستند، بلکه تنها منبع قدرت الله است که از طریق قرآن قدرت خود را به ما می نمایاند. اگر مردم بر ضد قوانین خداوند رأی بدهند، مرتکب کفر و توهین به مقدسات شده اند. دراین صورت، لازم و ضروری است که بی دینان را با استناد به این دلیل متقن که آنها می خواهند سلطه و قدرت خود را جانشین سلطه و قدرت خداوند بکنند، به هلاکت رساند». (برگرفته از دانشنامه ویکی پدیا).
تلاش بی بی سی در صحنه گردانی اگرچه استادانه است، امّا فاقد عنصر نوآوری است. باید منتظر روند رویدادها ماند و دید که آیا نسل جوان و نوآور تونس و دیگر کشورهای شمال افریقا و خاورمیانه اجازه خواهند داد که بی بی سی و رهبران ساخته و پرداخته شده ای از قماش راشد غنوشی از کوه “بهارعربی” موش بزایانند!
* شهباز نخعی نویسنده در حوزه ی مسائل سیاسی و ساکن مونتریال کانادا و از همکاران شهروند است.
Shahbaznakhai8 (at)gmail(dot)com
