شهروند ۱۱۸۵
بررسی جدیدی نشان می دهد افرادی که به نوعی فشار خون ریوی (PAH) دچار هستند اگر به عارضه کمبود سدیم دچار شوند و به کلی از نمک دوری نمایند امکان از دست رفتن جانشان زیاد خواهد بود. عارضه کمبود سدیم خون که به Hyponatremia یا HN معروف است قلب چپ را دچار نوعی ضایعه میکند و در درازمدت مشکلات غیرقابل جبرانی را به وجود می آورد.
در بیماری PAH عروق ریه ها تنگ می شوند و سبب می گردند که ماهیچه های قلب راست بیشتر از حد معمول فعالیت نمایند تا بتوانند خون را به بافت های ریه برسانند تا پس از دریافت اکسیژن به سلولهای بدن منتقل گردد.
این اولین باری است که دانشمندان دانشگاه Pennsylvinia ثابت کرده اند که کمبود سدیم موجب پیشرفت بیماری یا عارضه PAH می شود در حالی که ده ها سال پزشکان بیماران مبتلا به PAH را تشویق می کردند که از خوردن نمک و غذای شور که حاوی مقدار زیادی سدیم است دوری کنند. این پژوهشگران توصیه می کنند بیمارانی که به فشار خون ریوی دچار هستند باید مرتبا از نظر سدیم خون بررسی و پیگیری شوند و سدیم خونشان به دقت اندازه گیری شود. روی هم رفته ۸۵ درصد بیماران مبتلا به PAH در دو سال اول تشخیص بیماری جانشان را از دست می دهند در حالی که این رقم در آنهایی که سدیم خونشان طبیعی است حدود ۱۹ درصد گزارش شده است. همچنین دیده شده است بیمارانی که به عارضه HN دچار هستند و سدیم خونشان کم است بیشتر به ناهنجاریهای کلیه دچار می شوند و نوعی ورم در پایشان به چشم می خورد که خود گواه کم کاری کلیه ها است.
به طور خلاصه میزان سدیم خون نشانگر چگونگی سلامتی و بهزیستی قلب است و توجه به آن می تواند از بروز مرگ و میر زودرس جلوگیری کند.
نوشابه های گازدار (Cola) و بیماری پوکی استخوان
متاسفانه درصد بالایی از مردم مخصوصا نوجوانان و جوانان به نوشیدن نوشابه های گازدار با رنگ های مصنوعی گرایش شدیدی دارند و این عادت سبب گردیده که این افراد به هیچ عنوان آب معمولی مصرف نمی کنند و گمان دارند که نوشابه های گازدار که اکثرا حاوی مقدار زیادی کافئین هستند می توانند احتیاج مایعات بدن آنها را که حدود ۲ لیتر یا ۸ لیوان آب است برآورده کنند. در حالی که این نوع نوشابه ها نه تنها نیاز بدن را از نظر مایعات تامین نمی کنند بلکه به علت ادرارآور بودن آنها مقدار قابل توجهی از املاح بدن آنها مخصوصا کلسیم موجود در استخوانها دفع می گردند.
بررسی های علمی نشان می دهند که سوداها و نوشابه های گازدار در درازمدت بیماری استئویوروز یا پوکی استخوان را منجر می شوند و در کودکانی که به نوشیدن این نوع نوشابه ها عادت دارند تراکم استخوان آنها کمتر از کودکانی است که چنین نمی کنند. حال اگر این نوشابه ها می توانند در دوره کوتاهی تاثیر نامطلوبی بر روی استخوانها به جا گذارند می شود پیش بینی کرد که این دسته از افراد در میانسالی به بیماری پوکی استخوان دچار خواهند شد درحالی که این بیماری باید در سنین بالا رخ دهد نه در جوانی و میانسالی. ما می دانیم که بعضی دیگر از نوشیدنی ها مانند شیر حاوی مقدار قابل توجهی کلسیم هستند و به آن مقداری ویتامین D هم اضافه می شود که در مقایسه با نوشیدنی های گازدار سالم تر و مفیدتر است ولی وقتی نوجوان یا کودکی به مزه سوداها و کولاها عادت نمود به هیچ عنوان نمی شود این عادت را تغییر داد و او را به مصرف آب یا شیر تشویق کرد.
در نوشابه های گازدار علاوه بر کافئین و عدم وجود کلسیم مقداری اسید فسفوریک وجود دارد و این ماده شیمیایی در متابولیسم خود در بدن نیازمند مقداری کلسیم است. به عبارت دیگر اگر در رژیم غذایی روزانه و به همراه نوشیدنی های گازدار و مقداری کلسیم وجود داشته باشد صرف متابولیسم اسید فسفوریک می شود اگر هم کلسیم در غذای روزانه نباشد بدن از کلسیم استخوانها کمک گرفته و به مصرف سوخت و ساز این اسید می رساند که در نهایت پوکی استخوان بروز میکند.
اگرچه نوشابه های بدون کافئین در بروز بیماری پوکی استخوان نقشی ندارد، ولی استفاده از قهوه بدون کافئین از نوشیدنیها خطرناک بوده و مشکلات دیگری را به وجود می آورد. زیرا به وسیله مواد شیمیایی و از طریق روش های پیچیده کافئین قهوه را استخراج می کنند که زیانبار است.
در یک بررسی علمی بر روی ۲۵۰۰ نفر معلوم شده است افرادی که روزی پنج لیوان نوشابه های گازدار مصرف می کنند و به مدت حداقل ۱۵ سال به این عادت ادامه می دهند بدون شک عوارض پوکی استخوان در آنها وجود دارد و علائم آن به چشم می خورد. افرادی که به نوشابه های گازدار اعتیاد دارند و نمی توانند این عادت را ترک کنند، بهتر است در رژیم غذایی روزانه خود مقدار لازم و کافی کلسیم و ویتامین طبیعی منظور دارند. به عبارت دیگر با مصرف لبنیات و سبزیجات سبز تیره رنگ و گوشت ها کلسیم مورد نیاز را به دست آورده و با گرفتن روزی حداقل ۱۰ دقیقه آفتاب در بین ساعات ۱۱ صبح و یک بعدازظهر قسمت اعظم ویتامین D مورد نیاز را تامین کنند.
یک نفر در روز حدود ۵۰۰ واحد بین المللی ویتامین D و یک هزار میلی گرم کلسیم نیاز دارد که باید به بدن برسد. در غیر این صورت در درازمدت سبب بسیاری از ناهنجاریها در بدن می شود.
هورمون مخصوص احساس گرسنگی غذا را خوشمزه تر جلوه می دهد
یک بررسی علمی بر روی مغز انسان معلوم ساخت که نوعی هورمون که در دستگاه گوارش وجود دارد و مرکز احساس گرسنگی را در مغز تحریک می کند می تواند غذا را خوشمزه تر جلوه داده و موجب شود شخص غذای بیشتری را تغذیه کرده و بر وزنش اضافه شود. پژوهشگران دانشگاه مک گیل در کانادا که این بررسی را طرح ریزی و پیگیری کرده اند، معتقدند که صدها سال بشر فکر می کرد که احساس گرسنگی شخصی را به سوی غذا می کشد در حالی که چنین نبوده و این نوعی هورمون است که گرایش به غذا خوردن را در شخص به وجود می آورد و حتی در موقع سیری هم این فعل و انفعالات به وقوع می پیوندد. محققان این پروژه تحقیقاتی با مطالعه ۲۰ نفر از افراد سالم و آزمایش MRI مغزشان با نشان دادن غذاهای مختلف در زمانهای متفاوت پس از صرف صبحانه و تزریق هورمون مخصوص احساس گرسنگی (Ghrelin) متوجه شدند که عملکرد فعالیت هورمون مورد بحث ربطی به گرسنه و یا سیر بودن ندارد و شخص با دیدن شکل غذا و یا فکر کردن درباره غذاهایی که به آن علاقمند است این هورمون را فعال می کند و بی اختیار با وجودی که سیر است احساس گرسنگی می کند. به عبارت دیگر هر قدر میزان این هورمون در شخص بالاتر باشد شخص در طول روز بیشتر احساس گرسنگی می کند و به نوعی پرخوری عادت می کند. طرز عملکرد این هورمون چنین است که به مغز فرمان می دهد و مرکز احساس گرسنگی را در مغز تحریک می کند و یک نوع گرسنگی مصنوعی در شخص به وجود می آورد که سبب گرایش بی موفع به مصرف غذا می شود. در افرادی که این هورمون طبیعی است چنین مشکلی پیش نخواهد آمد و آن دسته ای که هورمون احساس گرسنگی در وجودشان ناچیز است، کمتر میل به غذا دارند و کمتر با دیدن غذا یا فکر کردن به آن اشتهایشان تحریک می شود.
این هم از خوبیهای چاقی
یک مطالعه علمی بر روی ۷۵۰۰ نفر از مردان کشور سوئد که ۳۴ سال پیگیری شده اند نشان میدهد که مردان چاق که در میانسالی وزنشان زیاد بوده ۴۳ درصد کمتر از افرادی که دارای وزنی طبیعی هستند به عارضه فتق یا Hernia دچار می شوند. در اثر فشار زیاد اعضای داخلی بدن، مخصوصا روده ها به جدار شکم و یا در اثر ضعیف بودن ماهیچه های شکم نوعی پاره گی در قسمت داخلی پوست شکم و یا کشاله ران به وجود می آید و قسمتی از روده در این پارگی قرار می گیرد و در حقیقت در محیطی گیر کرده و سبب نفخ و درد شدید می شود. اگر چه هنوز علت یا علل اصلی پیشگیری بروز فتق در افراد چاق معلوم نیست ولی به نظر می رسد که در افراد چاق به علت وجود مقدار زیادی چربی در داخل شکم و اطراف روده ها سبب می شود که در اثر فشار، روده ها بی حرکت بمانند و به بافت های ماهیچه شکم صدمه بزنند.
دهها بیماری مزمن و خطرناک با عارضه چاقی و زیادی وزن رابطه مستقیم دارند. اقلا یک بار هم شد یک نفر درباره خوبیهای چاقی صحبت کند تا سبب دلداری سنگین وزن ها شود.
جواب به پرسش های خوانندگان بخش تغذیه و بهداشت خانواده شهروند
پرسش: گیاه معطر رزمری Rosemary چه خواصی دارد؟
جواب: رزمری در حقیقت نوعی ادویه جات است که عطر مطبوعی دارد و به صورت های مختلف در تغذیه و درمان بیماریها از آن استفاده می شود. رزمری گیاهی است از خانواده نعناع و اسمش هیچ ربطی به Rose و یا Mary ندارد و اسم لاتین آن Rosmarinus است که معنی آن شبنم دریا است.
جالب اینکه این سبزی بر عکس سبزی های دیگر چاق کننده است زیرا در هر یکصدگرم آن بیشتر از۱۵ گرم چربی وجود دارد که قادر است حدود ۱۳۵ کالری انرژی در بدن تولید کند. در ضمن در هر یکصد گرم آن ۵ گرم پروتئین نیز وجود دارد. خوردن یکصدگرم رزمری می تواند ۳۸ درصد نیاز روزانه ویتامین B1 ، ۲۸ درصد ویتامین B2 ، هفت درصد ویتامین B3 ، ۷۷ درصد ویتامین B9 و ۱۰۰ درصد ویتامین B6 را تامین کند. در ضمن مقدار ویتامین C ، کلسیم و آهن و منیزیوم موجود در رزمری را هیچ گیاه دیگری ندارد. به همین جهت در پیشگیری از کم خونی و استحکام استخوانها نقش مهم دارد.
مطالعات زیادی درباره رزمری و بالا بردن قدرت حافظه به عمل آمده و ثابت شده است که رزمری می تواند از بروز عارضه فراموشی جلوگیری کند. خانمهای حامله و شیرده، افرادی که به عارضه آلرژی دچار هستند و همچنین آنهایی که بیماری غش یا صرع دارند به هیچ عنوان نباید از رزمری و فرآورده های آن استفاده کنند، زیرا عوارض جانبی خطرناکی را در آنها به وجود می آورد. زیاده روی در مصرف رزمری سبب گرفتگی و Spasm ماهیچه ها می گردد که همراه است با استفراغ و ورم ریه ها و در نهایت بیهوشی. از روغن رزمری در طب سنتی برای از بین بردن شپش استفاده می کردند.
* دکتر پرویز قدیریان استاد دانشگاه مونتریال در تغذیه و استاد دانشگاه مک گیل در سرطان شناسی و کارشناس سازمان بهداشت جهانی است.
EPIDEMIOSEARCH@yahoo.com
