گزارشی از کارگاه آموزشی ادبی آوا هما/شیدا بامداد

شخصیت پردازی در داستان

پردازش شخصیت در رمان مثل خلق نمودن موجود یا موجوداتی می ماند که  بر صفحات کاغذ نفس می کشند و زندگی می کنند. این سخن را آوا هما نویسنده  جوان و خلاق ایرانی گفته است.

جمعه شب ۷ دسامبر ۲۰۱۱، کارگاه آموزشی ادبیات در مورد  شخصیت پردازی در داستان با اهتمام سازمان زنان ایرانی انتاریو و استقبال جمعی از دوستداران ادبیات در محل اوریول کامیونیتی سنتر برگزار شد.

 آوا هما نویسنده مجموعه داستان “پژواک هایی از سرزمین دیگر” (Echoes from the Other Land) گرداننده و مربی این کارگاه آموزشی بود. کتاب پژواک هایی از سرزمین دیگر که مجموعه ای از داستان های کوتاه و نمایانگر زندگی و مسائل مردم در کردستان ایران است،  کاندید بزرگترین جایزه داستان کوتاه دنیا Frank O’Connor International Short Story Award در سال گذشته و یکی از ده منتخب کتاب برتر سال از سوی CBC Reader’s Choice Contest for Giller Prize   است.

آوا هما می گوید: برای خلق یک شخصیت در عرصه داستان و یا رمان، باید به آفرینش  سه وجه اساسی آن شخصیت توجه خاص نمود:

آوا هما در جلسه معرفی کتابش در تورنتو

جنبه جسمانی و یا بدنی شخصیت، شامل شکل و شمایل، وِیژگی های جسمی، نحوه لباس پوشیدن، حرکت کردن، حرف زدن و تمامی نمودهای ظاهری او می باشد. علاوه بر این ها شناخت و پردازش درک و برداشتی که شخصیت مورد نظر از خود و همه ویژگی های بدنی و جسمانی خود دارد، در شخصیت پردازی اهمیت بسزایی دارد. مثلا اینکه شخصیت مورد نظر به لحاظ بدنی چاق و یا لاغر است، جنبه ای از نمود جسمانی را می سازد. علاوه بر آن ادراک شخصیت از چاقی یا لاغری خود، و احساس عواطفی که تحت تاثیر  چاقی و یا لاغری در او برانگیخته می شود.  

جنبه جامعه شناختی شخصیت، شامل خانواده، موقعیت اجتماعی، شغل، سواد و تحصیلات، زمینه های اقتصادی و اجتماعی، رابطه با خانواده، اطرافیان، رابطه با دوستان و دیگر افراد و نهادهای اجتماعی می باشد. به طور مثال تاثیر متقابل خانواده و شخصیت مورد پردازش بر یکدیگر و ادراک و احساسی که شخصیت از این موضوع دارد، نمود ویژگی های اجتماعی “شخصیت” است.   

جنبه سوم، بعد روانشناختی که شامل وِیژگی های روحی شخصیت است. مثلا پرداختن و نمایاندن میزان زودرنجی، استقامت روحی، امیدواری و یا یأس، نوع علائق، ترس ها و نگرانی ها و سایر خصوصیات روحی و احساسی شخصیت در پردازش جنبه روانی از اهمیت زیادی برخوردار است. ترسیم تناقضات و تضادهای روحی و احساسی به شخصیت مورد نظر عمق و معنای قابل درک می دهد.

آوا هما تاکید می کند، نویسنده باید از حداکثر ممکن جنبه های مختلف شخصیتی که می آفریند، آگاهی داشته باشد، به گذشته، حال و آینده او آگاه باشد، تا بتواند آنرا پردازش کند و درباره ی آن بنویسد. گاه لازم است که مدتها در مورد یک شخصیت فکر کرد، گاه باید با او زندگی کرد تا ظرافت ها و لایه های درونی تر آن به خوبی شناخته شود و آنگاه پردازش شود.

آوا هما افزود: در فرایند بازنویسی و ویرایش “شخصیت پردازی” کامل می شود. خصوصیات “شخصیت” از طریق  اعمال و رفتارهایی که از او بروز می کند، و در تصوری که دیگر عناصر داستان از او دارند و نیز در جریان گفتگوها و روابط درون داستان به خواننده شناسانده می شود. البته این خواننده و تصمیم اوست که  در برابر شخصیت ها، حرف ها و رفتارهای آنان احساسات و عواطف خود را شکل و احیانا بروز دهد. یک نوشته خوب، نوشته ای است که فکر خواننده را به خود مشغول سازد و خواننده به دوباره خواندن آن اشتیاق داشته باشد. 

پس از این توضیحات، و پرسش و پاسخ های پایان نایافتنی حاضران، آوا هما چند صفحه از کتاب خود را به زبان اصلی کتاب که انگلیسی ست، خواند و مورد تحسین و تشویق حاضران قرار گرفت.

گفتنی است که آوا هما نویسنده کردی-کانادایی در کالج جورج براون به تدریس “نوشتن خلاق” اشتغال دارد.