نخستین نقال زن ایران امسال در چارچوب برنامه های پانزدهمین فستیوال تئاتر ایرانی کلن، در سالن "صحنه فرهنگ ها" ی شهر کلن بر صحنه آمد …
شماره ۱۲۰۵ ـ پنجشنبه ۲۷ نوامبر ۲۰۰۸
بخش نخست
نخستین نقال زن ایرانی بر صحنه تئاتر کلن
نخستین نقال زن ایران روز یکشنبه بیست و سوم نوامبر امسال در چارچوب برنامه های پانزدهمین فستیوال تئاتر ایرانی کلن، در سالن "صحنه فرهنگ ها" ی شهر کلن بر صحنه آمد و با اجرای پرتحرک خود، تحسین دهها تماشاگر را برانگیخت.
فاطمه حبیب زاده، از حدود ده سال پیش به نقالی و داستان های پهلوانی ایرانی علاقمند شد و به پژوهش درباره طومارهای شاهنامه خوانی پرداخت. او، در این سال ها، در بسیاری از شهرهای ایران به نقالی پرداخته و اکنون در جمع علاقمندان به هنر نقالی "گردآفرید" شناخته می شود. این هنرمند یکتا، بر صحنه از حرکتی نرم برخوردار است و هنگامی که روایات قهرمانی را با انبوه واژگانی عتیق از حفظ نقل می کند، نشان می دهد که برای آموختن و عمق بخشیدن به کار مورد علاقه خود زحمت بسیار کشیده و از حافظه ای قدرتمند برخوردار است.
گردآفرید، بر صحنه فرهنگ های کلن، گردبادی از شور و حرکت آفرید و هنگامی که با نقل بخش آغازین داستان رستم و سهراب به کار خود پایان داد، با تشویق گرم و طولانی حاضران روبرو شد. سپس، در برابر تماشاگران قرار گفت و به پرسش های متعدد آنان درباره ریشه های نقالی و شاهنامه خوانی، دلایل رویکرد خود به این هنر عتیق، و واکنش جامعه ایران در برابر کارش پاسخ گفت.
نقالی و پرده خوانی، یکی از کهن ترین ژانرهای تئاتر ایرانی است که از پیش از اسلام تا به امروز در ایران علاقمندان بسیاری داشته است. اما دست کم در دوران بعد از اسلام، همواره کاری مردانه بوده و از همین رو است که وقتی یک زن جوان و نازک اندام آن را بر صحنه می آورد، اعجاب همگان را بر م
ی انگیزد.
در اجرای کلن، حسین نیک اخلاق با ضرب زورخانه و دف گردآفرید را همراهی می کرد و خود نیز بخشی از نقالی را به عهده داشت. گردآفرید و نیک اخلاق، به روایت اداره کنندگان فستیوال تئاتر کلن ظرف شش ماه گذشته برای آماده ساختن این اجرا با یکدیگر تمرین می کردند و برصحنه، در بیان و حرکت هماهنگ بودند.
پانزدهمین فستیوال تئاتر ایرانی کلن، این بار با عنوان "فستیوال هنرها" شامگاه جمعه بیست و یکم نوامبر گشایش یافت و پس از یک روز تعطیل (سه شنبه بیست و پنجم) تا روز یکشنبه ۳۰ نوامبر ادامه دارد. حضور گردآفرید به عنوان نقال، گروه موسیقی مازندرانی شاوش به عنوان اجرا کننده بخش مهمی از موسیقی فولکلوریک شمال ایران و هچنین کنسرت سولوی محسن نامجو خواننده ساختار شکن و سرشناس، از مهمترین جاذبه های این دوره از فستیوال هستند.
در برنامه گشایش فستیوال، تعداد حاضران، این بار بیش از ظرفیت سالن صحنه فرهنگ ها بود که بین ۱۲۰ تا ۱۴۰ تماشاگر نشسته را در بر می گیرد. به همین دلیل گروهی از تماشاگران ناچار بودند برنامه ها را به صورت ایستاده دنبال کنند. سالن صحنه فرهنگ ها، قبلا به تئاتر آرکاداش معروف بود و از دو سال پیش با مدیریت جدید تغییر نام داد. هدف از این تغییرات این بود که این سالن در کنار برنامه های نمایش تئاتر، امکاناتی نیز در اختیار سایر هنرها قرار دهد. پانزدهمین دوره فستیوال تئاتر ایرانی نیز، با این هدف هماهنگ بود و علاوه بر تئاتر به رشته های دیگری مثل عکاسی، نمایش ویدئو، موسیقی و رقص نیز امکان حضور می داد.
رئیس کمیسیون فرهنگ و هنر کلن: ۱۵ سال بحرانی
فستیوال، با سخنرانی دکتر "لوتار تئودور لومپر" رئیس کمیسیون فرهنگ، هنر و موزه های شهر کلن گشایش یافت. دکتر لومپر، از جمله گفت: "من فکر نمی کنم کسانی که ریشه مهاجرتی یا تبعیدی ندارند بتوانند درک کنند که برای تبعیدیان چقدر دشوار است که چنین حادثه هنری را ۱۵ سال حفظ کنند".
رئیس کمیسیون فرهنگ و هنر کلن، افزود: "در میان حدود ۴ میلیون ایرانی که پس از انقلاب اسلامی سال ۱۹۷۹ مجبور به ترک میهن خود شدند، گروهی از بازیگران تئاتر وجود داشتند که نمی توانستند فعالیت های هنری خود را در جمهوری اسلامی ادامه بدهند. تلاقی آن ها در کلن فستیوالی را آفرید که ظرف این سال ها بحران های مالی، سیاسی و هنری بسیاری را از سر گذراند".
سخنران آلمانی، ضمنا از حضور گردآفرید به عنوان نخستین نقال زن ایران و محسن نامجو به عنوان درآمیزنده موسیقی شرق و غرب در این دوره فستیوال ابراز شادمانی کرد.
بخش نخست مراسم گشایش، پس از سخنرانی دکتر لومپر و اظهارات کوتاه مجید فلاح زاده، ابتدا با اجرای چند قطعه موسیقی آذری و علوی به وسیله " اوزلم" و "سم تیکیل" دو هنرمند جوان ترک دنبال شد. بعد " یاسمین ایمپرترو" هنرمند ۱۸ ساله ایرانی – آلمانی یک رقص زیبا و کوتاه ایرانی را بر صحنه آورد و حمید عبدالملکی روایتی طنزآمیز از موش و گربه عبید زاکانی را اجرا کرد. او در این اجرا از عناصر و ابزارهای پرده داری استفاده کرد و با بدیهه سازی های فکاهی خود سبب نشاط جمعیت شد.
ترانه های مازندرانی و گیلکی
بخش دوم برنامه افتتاحیه، دربست به گروه شاوش مازندران اختصاص داشت
. این گروه را احمد محسن پور کمانچه نواز چیره دست نابینا سرپرستی می کند. گروه شاوش، دو سال پیش نیز در فستیوال کلن حضور یافت، اما این بار برنامه ای بسیار کامل تر و جذاب تر اجرا کرد. یک دوجین از تصنیف ها و ترانه های فولکلوریک و بعضا در حال فراموشی مردم مازندران در کنار چند تصنیف و ترانه گیلکی، حاصل کار این گروه ساده و مردمی بود که عاشق وار یکی پس از دیگری اجرا شد و شوری کم نظیر در میان حاضران برانگیخت.
در گروه شاوش احمد محسن پور کمانچه، جمشید نیکپور طبل و سرنا، محسن فهیمی دوتار و محمد ابراهیم علمی دف می نواخت. علمی در آواز نیز خانم زهرا شکرانی را همراهی می کرد که با صدای گرم خود به ترانه های مازندرانی و گیلکی روحی تازه بخشید.
مرثیه ای برای شکسپیر
در بروشور برنامه ها برای شنبه شب دو نمایش "بیگانگان" از گروه تئاتر مهاجران شهر دورتموند و "مرثیه ای برای شکسپیر" به کارگردانی منوچهر رادین از فرانکفورت پیش بینی شده بود. اما نمایش گروه مهاجران دورتموند به کارگردانی "غلامرضا قائدی برده" به علت بیماری حذف شد و تنها نمایشنامه مرثیه ای برای شکسپیر با اندکی تغییرات نسبت به اجراهای قبلی بر صحنه آمد.
مرثیه ای برای شکسپیر را منوچهر رادین بر اساس قصه ای از شهروز رشید کارگردانی کرده و تاکنون در چند شهر آلمان بر صحنه برده است. در اجرای کلن، حمید سیاح زاده، بهرخ بابائی، پریسا افتخار زاده، علی حسن آبادی، منوچهر رادین، مجید ساکی و عباس سهرابی نقش آفرینی کردند. فرخ سرمدی ماسک و گریم را انجام داد و هرمین عشقی و اشتفان کیتزیا مسئولیت نور و صدا را به عهده داشتند.
مرثیه ای برای شکسپیر، روایت حال مردی است که غرق در کتاب، از واقعیت زندگی چنان به دور مانده که فضائی اثیری و تنگ را برای پیرامونیان خود می آفریند. او، دائما در نقش قهرمانان کتاب های فلسفی یی که خوانده فرو می رود و واقعیات پیرامون خود را پوچ و بی معنا می یابد و ارتباطش را با زمان به کلی از دست می دهد.
برای یکشنبه شب، نقالی گردآفرید و نمایش فیلمی از حسن زیدآبادی درباره عمادالدین نسیمی به زبان ترکی پیش بینی شده بود. اما پس از نقالی گردآفرید و گفت و شنود نسبتا مفصل تماشاگران با وی، اعلام شد که چون فیلم نسیمی به زبان ترکی است و بیشتر حاضران این زبان را نمی فهمند از نمایش آن خودداری می شود. فیلم نسیمی، در سال ۱۹۷۳ (ششصدمین سال تولد نسیمی) بر اساس فیلمنامه عیسی حسینوف تهیه شد و یک سال بعد جایزه بهترین فیلم تاریخی را از فستیوال فیلم مسکو دریافت کرد.
یادی از اکبر رادی
روز دوشنبه بیست و چهارم نوامبر، یک نشست بحث و گفت و گو پیرامون زندگی و آثار اکبر رادی با حضور رکن الدین خسروی، جلال سرفراز، بهرخ بابائی و مجید فلاح زاده در محل صحنه فرهنگ ها برگزار شد که جمع کوچکی در آن به تبادل نظر پرداختند.
در بخش دوم این گزارش که هفته آینده منتشر می شود، به برنامه های چهارشنبه بیست و ششم تا یکشنبه ۳۰ نوامبر خواهیم پرداخت.
