ترجمه: احمد مزارعی ـ این دومین مقاله ای است که در مطبوعات معروف عرب در مورد زنان ایران به چاپ می رسد. اولین مقاله"دختران انقلاب حاضر نیستند یک گام عقب نشینی کنند" بود …
شهروند ۱۲۳۰ پنجشنبه ۲۱ می ۲۰۰۹
فاطمه حمادی ـ خبرنگار الجزیره، تهران
توضیح مترجم:
این دومین مقاله ای است که در مطبوعات معروف عرب در مورد زنان ایران به چاپ می رسد.
اولین مقاله"دختران انقلاب حاضر نیستند یک گام عقب نشینی کنند" بود و هدف هر دو مقاله تعریف و تمجید از زنان ایرانی بوده است. به راستی چرا در ایران این چنین است که با وجود نظامی استبدادی زنان از میدان بدر نرفته اند؟ به نظر من ابتدا برمیگردد به روزهای اول انقلاب و پس از اجباری شدن حجاب که دهها هزار نفر از زنان متحد و یکپارچه با شعار "ما انقلاب نکردیم تا به عقب برگردیم" به میدان آمدند و به قولی گربه را در حجله کشتند. من خود در آن روزها در خیابان انقلاب شاهد بودم، آنان به جنگی نابرابر با چماقداران رژیم برخاسته و اگر چه سرکوب شدند، ولی تا حد زیادی به مقاومت برخاستند و زهر چشمی از رژیم گرفتند و این جنگ و گریز ادامه پیدا کرد تا به امروز و چه دردناک در آن روزها که چپ و مجاهد متحدا بر ضد زنان موضع گرفتند و اما اگر کمی به عقب برگردیم می بینیم که باز هم اولین کسی که طلسم مبارزه برای آزادی را شکست یک زن بود.
مقارن انقلاب فرانسه تقریبا ۱۶۰ سال پیش وقتی در صحرای بدشت نزدیکی آمل عده ای از بابی ها برای مشورت جمع شده بودند از میان آنان زنی به نام طاهره "قره العین" به یکباره بپا خاست و حجاب را از سر خود برداشته و به زمین کوبید و آن را نشانه جهل و خرافات و 
***
"لالائی تنها آواز مادران برای خوابانیدن بچه هایشان نیست بلکه در عین حال انعکاسی از غم و شادی و شور و شوق و اسرار درونی قلب مادران است که با قوت تمام بیان میدارند، پس بگذار فیلم لالایی را خود این مادران بسازند."
خانم منیژه حکمت با کلمات بالا در مورد آخرین فیلم ساخته خود "لالائی ها" سخن می گوید. این فیلم روایتی است از تاریخ "لالائی ها" در امتداد جغرافیای ایران تاریخی. وی برای اینکه بتواند این فیلم را بسازد خود با تیم همراه به کشورهای افغانستان، تاجیکستان و ازبکستان مسافرت می کند، تا فیلمی را که همراه با شعر و موسیقی و داستانهای شفاهی درهم آمیخته به تصویر درآورد.
فکر می کردم که سازنده فیلم "زندان زنان" باید دارای شخصیتی خشن باشد، اما چنین نبود، سازنده فیلم "یکصد سال از عمر پارلمان" با صفا و صمیمیتی بسیار از من استقبال کرد و با عشق و علاقه و شور فراوان از فیلمهای ساخته خود صحبت کرد؛ فیلم هایی که بعضی از آنها به نمایش درآمده و بعضی اجازه ی اکران نیافته است.
باید بگویم که خانم منیژه حکمت تنها زن فیلمساز در ایران نیست، بلکه زنان دیگری نیز در این عرصه حضور پیدا کرده و فیلمهایی ساخته اند که در فستیوالهای بین المللی مورد تشویق و استقبال فراوان قرار گرفته اند. با وجود محدودیت های کار سینمایی در جمهوری اسلامی برای زنان، آنان دستاوردهای زیادی داشته اند.
در دوره قبل از انقلاب به جز دو فیلم یکی ساخته شاعر معروف ایران خانم فروغ فرخزاد به نام"خانه سیاه" و فیلم مرجان ساخته خانم شهلا ریاحی کار چشمگیری دیده نمی شود، اما در دوره ی بعد از انقلاب این وضعیت کاملا تغییر کرده و امروز در ایران بیش از بیست فیلمساز زن در صحنه حضور دارند و فیلم هایی ارائه کرده اند که به علت موضوع و داستان خود جدلهای فراوانی را چه در ایران و یا خارج از ایران به راه انداخته اند. بعضی از این فیلم ها نتوانست به نمایش درآید، اما بسیاری از این فیلمها در فستیوالهای بین المللی به نمایش درآمدند و توانستند جایزه های بین المللی را نصیب خود کنند.
حرف برای گفتن داریم
خانم حکمت انکار نمی کند که فیلمسازی در ایران با مشکلات فراوانی روبروست، اما او می افزاید که زنان فیلمساز در نهایت راهی را برای بیان نظرات خود می یابند. ساخته های خانم حکمت در ایران با استقبال فراوان همراه بوده، اگر چه پیش از نمایش با مشکلات عدیده ای دست به گریبان بوده است. فیلم "زندان زنان" ساخته ی او، اولین فیلمی است که وضعیت زنان سیاسی و غیرسیاسی را در جمهوری اسلامی به تصویر می کشد.
خانم منیژه حکمت می گوید، فیلمسازان زن ایرانی به موفقیت هایی دست یافته اند که همتاهایشان در اروپا و آمریکا نتوانسته اند به آن دست یابند و این علیرغم موانع و محدودیت هایی است که ما در ایران داریم و آنان از این نظر مشکلی ندارند. اما او عقیده دارد که موفقیت زنان فیلمساز ایرانی در نتیجه داشتن نظرات ویژه فرهنگی است که بر کل عملکرد وی و همکاران زن او تاثیر می گذارد، به اضافه اینکه جامعه ایران برای زنان فیلمساز احترام فراوان قائل است. وی سپس اضافه می کند که او به خوبی خطوط قرمز را در کشورش تشخیص می دهد و به آن احترام می گذارد و با وجود این احترام گذاری اجازه داده نشده تا فیلم مستند وی با عنوان "یکصد سال پارلمان" به نمایش درآید، با وجود این او ناامید نشده و اظهار می دارد:"با وجود محدودیت های موجود من می توانم با مسئولان در وزارت فرهنگ و ارشاد مذاکره کرده و راه حلی پیدا کنیم."
آخرین فیلم از ساخته های منیژه حکمت با عنوان "سه زن" با گذراندن مشکلات فراوانی به هر حال اکران شد. این فیلم از پرفروش ترین فیلم ها در ایران بوده است. در این فیلم بسیار شجاعانه در مورد مشکلات اجتماعی که سه نسل از زنان ایران از آن رنج می برند و به شکافی بزرگ در میان آنان انجامیده، صحبت شده است.
زنان از زوایایی ویژه
خانم پوران درخشنده و رخشان بنی اعتماد اولین زنان کارگردان ایرانی هستند که چند سالی بعد از انقلاب ایران وارد صحنه فیلم سازی شدند، سه فیلم "رابطه"، "پرنده ی کوچک خوشبختی" و "بچه های ابدی" از ساخته های پوران درخشنده است. فیلمهای وی کاملا زنانه نیستند، بلکه از نظر ابعاد انسانی، زنان حضوری پررنگ در فیلم ها دارند.
خانم رخشان بنی اعتماد که به بانوی فیلمهای ایرانی شهرت دارد با ساختن فیلمهایی چون "نرگس"، "زیر پوست شهر"، "روسری آبی"، "گیلانه"، "بانوی فروردین"، و "خون بازی" توانست موفقیت های بزرگی را برای خود در ایران و در عرصه بین المللی کسب نماید. خانم نغمه ثمینی، استاد آموزش تئاتر در دانشگاه تهران و نویسنده امور سینمایی ایران در مورد رخشان بنی اعتماد می گوید: "بنی اعتماد تاثیر ویژه ای نه فقط در مورد سینمای زنان، بلکه بر کل سینمای ایران داشته است. او توانسته زندگی زنان و وضعیت روحی آنان را از زوایای خاصی توصیف کند آنچنان که تاکنون هیچ فیلمسازی نتوانسته چنین کند."
ابعاد زنانه
خانم مهندس تهمینه میلانی جزو فیلمسازانی است که مسائل زنان را با دیده نقد می نگرد، اما او تمایلات زنانه را نیز در فیلمهای خود انکار 
نمی کند، می توان این تمایلات زنانه را در فیلمهای "بعد چی؟"، "دو زن"، "بچه های طلاق"، "آتش بس" و "نیمه پنهان" به خوبی مشاهده کرد. خانم ثمینی در مورد فیلمهای تهمینه میلانی می گوید:"در میان فیلمسازان زن ایرانی، میلانی بیشتر به مسائل زنان می پردازد، بویژه در مورد حقوق زنان، در امر مساوات با مردان و سایر حقوق اجتماعی، اما در فیلمهای منیژه حکمت جنبه سیاسی را واضح تر می توان دید." سایر فیلمسازان زن ایرانی را نیز نمی توان دست کم گرفت، سمیرا مخملباف در فیلم "سیب" و "تخته سیاه"، همچنین فیلمسازان جوان دیگری همچون مونا زندی با فیلم "عصر جمعه"، مانیا اکبری با فیلم "بیست انگشت" .
در عرصه مردان
خانم مالی هاسکل (Molly Haskell) منتقد و نویسنده کتاب معروف "از احترام تا تجاوز: رفتار با زنان در فیلم های سینمایی"
(From Reverence to Rape: The Treatment of Women in the Movies)
می نویسد: تولید فیلمهای سینمایی از جهتی رهبری و فرماندهی است و جهانیان این مهم را اساسا عملی مردانه و متعلق به مردان می دانند، اما خانم نغمه ثمینی اینگونه نمی بیند، وی باور دارد که این گفته شامل فیلمسازان زن ایرانی نمی شود. او می گوید، به دفعات در مراکز فیلمبرداری خانم منیژه حکمت و رخشان بنی اعتماد حضور یافتم تا از نزدیک شاهد صحنه فیلمبرداری باشم، می دیدم که دستورات
و فرمانهای این دو از طرف گروه کار که اکثرا مردان بودند با دقت و شیوه ای کاملا تخصصی به اجرا در می آمد.
باید بگویم که زنان فیلمساز موفق به آنانی که نامشان برده شد ختم نمی شوند، و زنان فیلمساز موفق زیادی در این عرصه فعالند، اما آقای دکتر احمد الستی باور دارد که سینمای زنان ایران فاقد نظم است. وی که استاد سینما در مدرسه فیلم تهران است می گوید، زنان فیلمساز ایرانی دقت نظر و مهارت فیلمسازان اروپایی و آمریکایی را ندارند. خانم منیژه حکمت در پاسخ می گوید، چنین نیست، فیلمسازان زن ایرانی دارای بعد فرهنگی ای هستند که بر عمل آنان تسلط دارد.
آقای الستی به فستیوالهای زنان فیلمساز در ایران انتقاد دارد، زیرا آنان از متخصصان زن و مرد و منتقد در امور سینما دعوت نمی کنند و فیلمها را در معرض نقد و بررسی قرار نمی دهند، برعکس در فستیوالهای بین المللی این کار انجام می گیرد.
او سپس می افزاید در چهار سال گذشته قید و بندها و موانع زیادی را برای فیلمسازان ایرانی به وجود آورده اند، در دوره هشت ساله ریاست جمهوری خاتمی این چنین نبود. در این مورد خانم منیژه حکمت با آقای الستی موافق است و باور دارد که فیلم "زندان زنان" که در سال ۲۰۰۰ توسط وی ساخته شد و به نمایش درآمد امکان نداشت در دوره احمدی نژاد اجازه نمایش بگیرد، اما می گوید، با وجود این و با همه مشکلات ما از پای نخواهیم نشست و برای پیشبرد کار خود به فعالیت ادامه خواهیم داد.
