ویدیونگاری/بخش دوم
این مقاله در سه بخش: ویدیو به عنوان یک رسانه، نوشتن به زبان ویدیو، فراگیری فیلمسازی مستند سنگ پایه ای برای ویدیو نگاری، نوشته شده است.
ویدیونگاری یا نگاشتن به زبان ویدیو قابلیت عظیم جایگزینی با بخشی از متن نویسی های ما را دارد. آموزش ویدیو مدت هاست پا را از مدارس فیلم و تلویزیون بیرون نهاده و کلاس هایی برای آموزش فیلم های ویدیویی در برخی دانشکده ها برای رشته هایی همچون محیط زیست، علوم اجتماعی و … هم اکنون برقرار است. پذیرش فیلم های مستند به عنوان بخشی از تزهای فوق لیسانس و دکترا در رشته هایی مانند معماری و شهرسازی، علوم سیاسی و باستان شناسی و … نیز رو به گسترش است. به نظر می رسد آموزش ویدیو (آنچه من آن را ویدیو نگاری نامیده ام) به زودی و به ناچار بخشی از آموزش عمومی حداقل در کشورهای پیشرفته صنعتی شود.
همه ی ما از دوران تحصیل در مدرسه ابتدایی، الفبا و سپس و به تدریج نوشتن به یک زبان را فرا می گیریم. کلاس های مختلفی نیز چه در دوران دبیرستان و چه در دانشگاه برای نوشتن مقاله های تحقیقاتی (writing a research paper) وجود داشته و دارد که برخی از ما در آن شرکت کرده ایم. کسب مهارت های مختلف در زمینه ی نوشتن متن، مدت هاست به عنوان بخشی از آموزش عمومی مورد توجه قرار گرفته و فرض بر آن است که همه باید نوشتن را بیاموزند و عدم داشتن مهارت های لازم برای نوشتن، آن هم در حدی استاندارد، همه جا مورد نکوهش واقع می شود. ما ممکن است هنوز هم لزوم داشتن سواد ویدیویی را مختص متخصصان این رشته بدانیم و تصور تغییراتی را نداشته باشیم که در حال وقوع است.
آموزش فیلم و ویدیو در کالج ها و مدارس فیلم بسیار گران قیمت موجود هنوز هم متاثر از سینمای صنعتی است و قرار است در آن ها کسانی پرورش یابند که در صنعت فیلم و تلویزیون به کار مشغول خواهند شد. آموزش ویدیونگاری به عنوان یک آموزش عمومی اگرچه اینجا و آنجا در تک کلاس ها یا به صورت کارگاه هایی آغاز شده و مورد استقبال است، اما هنوز تا آنچه می تواند و خواهد شد فاصله ی زیادی دارد.
زمانی بود که قیمت یک دوربین فیلمبرداری و یا امکانات دیجیتال و غیر دیجیتال برای ساخت یک فیلم مستند چنان بالا بود که تنها شرکت ها و یا برخی فیلمسازان حرفه ای از عهده ی خرید آن برمی آمدند و پیچیدگی های کار در حدی بود که به متخصصان بسیار باتجربه ای برای کار با آن ها نیاز بود. انقلاب دیجیتال به راستی تحولی در این زمینه ایجاد کرده است. اگرچه در سینمای صنعتی و فیلم های صدها میلیون دلاری داستانی هنوز هم وضع به همان منوال است، اما وقتی رسانه مان ویدیویی باشد (برای مثال یوتیوب) و قرار باشد مخاطبان ما حاصل کار را بر روی کامپیوتر، تلفن همراه، آی پد و… حتی تلویزیون خانه ی خود ببینند، ما به ابزارهای دیگری نیازمند خواهیم بود که به نظر می رسد، بخش بزرگی از ما توانایی تامین آن را داشته باشیم.
اغلبِ ما یک دوربین غیر حرفه ایِ آماده به کار بر روی تلفن همراه و یا کامپیوتر خود داریم و در موارد بسیاری نیز با آن فیلم ویدیویی می گیریم و نگهداری یا آپلود می کنیم و به معرض تماشای دیگران می گذاریم. تهیه ی فیلم از سفرها، لحظات به یاد ماندنی با عزیزان، وقایع جالبی که پیش رویمان اتفاق می افتد، یا رویدادهای تکاندهنده ی خبری که در آن ها شرکت داشته ایم، تاکنون نیز عمومی شده و توسط بخش بزرگی از ما، بویژه جوانترها به صورت کاری روزمره درآمده است. به همین دلیل، فیلم های ویدیویی کوتاه سهم قابل توجهی از صفحات فیس بوک را به خود تخصیص داده است. به عبارت دیگر همه خبرنگاریم، بدون آنکه چیزی از خبرنگاری «عمومی» را به عنوان یک حرفه فراگرفته باشیم. همه به نوعی مستند سازیم، بدون آنکه روزی آن را به شکلی نظام مند فرا گرفته باشیم.
عقب ماندگی آموزش عمومی در این زمینه، البته دلایل فرهنگی، حقوقی، سیاسی و اقتصادی ای دارد که بحث پیرامون آن خارج از چارچوب این مقاله است، اما مشخص است که ما در آستانه ی تحول بزرگی در این زمینه قرار داریم و درهای باز بیشتری هم به زودی گشوده خواهند شد.
چند رسانه ای شدن رسانه های خبری از مدت ها پیش، در دستور کار رسانه های قدرتمند جهانی قرار گرفته است. سایت های دیجیتال روزنامه های مشهور دنیا به طرف استفاده ی وسیع از ویدیو می روند، برخی رادیوها مانند رادیو صدای آلمان خبر از به راه انداختن بخش ویدیویی برای پخش در شبکه های اجتماعی مجازی می دهد، و سایت های اینترنتی پر بیننده مانند Yahoo، یا AOL پر از ویدیوهای کوتاه شده است. اخیرا مدیریت شبکه معروف الجزیره طی یک سخنرانی اعلام کرد، برنامه ای را در دست دارد که طی آن یک خبرگزاری شبکه ای براه بیندازد. قرار است کلیه ی خبرها و گزارش ها چه به صورت متن و چه به صورت عکس یا ویدیو از طریق شبکه های اجتماعی جمع آوری و بر روی شبکه پخش شود. تکیه بر تولید فیلم های ویدیویی توسط عموم مردم، به جای خبرنگاران حرفه ای یا در کنار آنها، نشان از آن دارد که تکیه بر ویدیونگاری به عنوان نوعی سواد بصری هر روز فراگیرتر می شود و به زودی جایگزین بخش مهمی از متن نویس های موجود خواهد شد.
* احمد جواهریان مستندساز است.
CROSSARTFILM.COM
