سالشمار تاریخ جمهوری اسلامی ایران
درگذشت افراد نام آشنا: جمیله شیخی، امیرحسین آریانپور، فریدون فروغی، ساموئل خاچیکیان، اسدالله ملک، حسن پستا، ثریا اسفندیاری و …
بیست و سومین شماره ی پیاپی شهروند به رویدادهای سال ۱۳۸۰ می پردازد.
از شماره ۱۳۵۸ مرور سال ۵۸ را آغاز کردیم و بنا داریم رویدادهای مهم این ۳۳ سال حکومت جمهوری اسلامی را در ۳۳ شماره ی شهروند بیاوریم. برای سه سال اول با استفاده از آرشیو روزنامه های اطلاعات و کیهان توانستیم تقریبا به همه آنچه که در آن زمان ها در روزنامه ها منعکس می شد، اشاره کنیم. از سال ۶۱ از اینترنت کمک گرفتیم و از خوانندگانمان نیز تقاضا کردیم در این مسیر ما را یاری کنند و اگر رویداد یا نکته ای باید گفته شود را یادآوری نمایند، یا خاطرات خودشان را از آن سالها برایمان بفرستند.
انتخاب دوباره محمد خاتمی، خودکشی لیلا پهلوی، درگذشت امیرحسین آریانپور، ثریا اسفندیاری، فریدون فروغی و...
از سال ۷۷ باز از آرشیو روزنامه اطلاعات کمک می گیریم، ضمن آنکه دیگر هرچیزی را در روزنامه ها نمی توان پیدا کرد، اگر هم اشاره ای به قتل ها شود، مثل قتل زنده یادان مختاری و پوینده، نوشته شده مراسم چهلم آنان برگزار شد. پس باز هم باید از منابع دیگر کمک گرفت.
این مرور نه چندان کامل با نیت مبارزه با معضل فراموشی جمعی انجام می گیرد با این امید که تأثیری ولو اندک بر جای گذارد.
***
۱۱ فروردین ۸۰ ـ محمد باقر نیو در سال ۱۳۱۱ به عنوان اولین دانش‌آموخته آموزش عالی مهندسی کشور، موفق به دریافت دانشنامه مهندسی از مدرسه ی صنعتی دولتی (نام پیشین دانشگاه علم و صنعت ایران) گردید.
نیو اولین رئیس ایرانی ضرابخانه خزانه دولتی بود و متعاقباً به عنوان مشاور در وزارت صنایع خدمت کرد و در راه‌اندازی صنایع نساجی و انتقال تکنولوژی آجر سفال نقش اساسی داشته‌است. نیو تا آخرین روزهای حیات، هم‌چنان به علم جویی و مطالعه علوم جدید مثل کامپیوتر و فیزیک کوانتم مشغول بود. و ۱۱ فروردین ۱۳۸۰ در سن ۹۲ سالگی در کلارآباد درگذشت.
۲۱ فروردین ۸۰ ـ روزنامه “نوروز” به جمع خانواده مطبوعات پیوست.
۴ اردیبهشت ۸۰ ـ تیتر اصلی روزنامه اطلاعات این روز ـ خامنه ای: جهان اسلام باید امکانات خود را در راه زوال اسرائیل به کار گیرد.
۲۰ اردیبهشت ۸۰ ـ سفر فیدل کاسترو رهبر کوبا به ایران
فیدل کاسترو در جمع استادان و دانشجویان دانشگاه تهران: من شجاعت، خلوص و بزرگی ملت ایران را در این سفر با چشم خودم دیدم…
۵ خرداد ۸۰ ـ جمیله شیخی بازیگر تئاتر و دارای دکترای افتخاری تئاتر در سن ۷۱ سالگی به دلیل سکته قلبی درگذشت.
فرزند او آتیلا پسیانی بازیگر تئاتر و سینما است.
۱۴ خرداد ۸۰ ـ حاج شیخ صادق احسانبخش از نمایندگان ولی فقیه در گیلان و امام جمعه رشت در سن۷۱ سالگی درگذشت. او در سال ۱۳۳۲ وارد دانشکده معقول و منقول شد و موفق به اخذ درجه لیسانس از دانشگاه تهران گردید.
صادق احسانبخش همچنین در سال ۱۳۵۸ از سوی خمینی کنترل سفارت‌خانه‌ها و کنسولگریهای ایران در پاکستان، هند و بنگلادش را بر عهده گرفت.
او در ۲۶ فروردین ۱۳۶۱ در مسجد کاسه فروشان رشت ترور شد و دچار مصدومیت شدید گردید.
۱۸ خرداد ۸۰ ـ انتخابات ریاست جمهوری و انتخاب دوباره ی خاتمی
هشتمین انتخابات ریاست جمهوری، روز جمعه ۱۸ خرداد ۱۳۸۰ برگزار شد. در این دور سیدمحمد خاتمی، احمد توکلی، علی شمخانی، عبدالله جاسبی، حسن غفوری فرد، منصور رضوی، شهاب الدین صدر، علی فلاحیان و مصطفی هاشمی طبا نامزد بودند. ۴۲۱۷۰۲۳۰ نفر واجد شرایط شرکت بودند که از این تعداد ۲۸۱۵۵۹۶۹ نفر شرکت کردند (۶۷.۷۷%). در این انتخابات از میان۸۱۷ داوطلب ثبت نام کننده، تعداد ۱۰ نفر توسط شورای نگهبان تأیید شدند که سید محمد خاتمی بار دوم با ۲۱۶۵۹۰۵۳ رأی (۷۷%) و پس از آن دکتر توکلی، شمخانی، غفوری فرد، فلاحیان و جاسبی و… در مراتب بعدی قرار گرفتند. حکم تنفیذ حجت الاسلام خاتمی در تاریخ ۱۱ مردادماه ۸۰ توسط رهبر صادر شد.
۲۰ خرداد۸۰ ـ خودکشی شاهدخت لیلا پهلوی کوچک‌ترین فرزند محمدرضا پهلوی آخرین پادشاه ایران و فرح پهلوی.
لیلا پهلوی با پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ ایران و در حالی که تنها ۸٫۵ سال داشت، مجبور به ترک ایران به همراه خانواده‌اش و زندگی در تبعید شد.
لیلا پهلوی پس از پایان تحصیلات دوران ابتدایی، تحصیلات عالی خود را در ایالات متحده آمریکا و در دانشگاه براون در رشته ادبیات تطبیقی با گرایش زبان آلمانی و فلسفه اسکاندیناویایی به اتمام رساند.
وی به رباعیات عمر خیام علاقه داشت و حتی به ترجمه اشعار رومی به زبان‌های انگلیسی و فرانسوی اشتغال داشت. لیلا پهلوی به فرهنگ ایران، از جمله شعر و ادبیات و هنر ایران علاقه‌مند بود
خاطرات تلخ زندگی‌اش وی را به بیماری افسردگی مبتلا کرد. لیلا در سن ۳۱ سالگی، در هتلی در لندن، با مصرف حدود ۲۷۰ قرص خواب‌آور خودکشی کرد.
۸ مرداد ۸۰ ـ امیرحسین آریانپور، پژوهشگر، نویسنده، فرهنگ‌نویس، مترجم و استاد دانشگاه در سن ۷۷ سالگی درگذشت.
امیرحسین آریان پور، از نظریه پردازان در زمینه علم جامعه‌شناسی و علوم اجتماعی به شمار می‌آید و در گسترش آن بیشترین تلاشها و خدمات را در حوزه پژوهش و تحقیق به عمل آورد.کار عظیم او تدوین فرهنگ تفصیلی علوم اجتماعی [در حوزه فرهنگ فلسفه و جامعه شناسی] به چهار زبان فارسی، انگلیسی، فرانسه و آلمانی است که در مدت زمانی بیش از چهل سال به طول انجامیده و بی شک، یکی از مهمترین آثار فرهنگ تفصیلی علوم در زبان پارسی و یکی از گرانبهاترین و بزرگترین آثار امیرحسین آریان پور است که حاوی سیصدهزار فیش بوده و تاکنون انتشار نیافته است.
آریانپور در جامعه‌شناسی دیدگاهی ماتریالیستی داشت. وی پسر خاله سهراب سپهری شاعر بزرگ معاصر و نوه نایب حسین کاشی است.
ابتکار ترجمه پسوند ایسم (-ism) به «-گرایی» ازآن اوست.
۹ مرداد ۸۰ ـ جعفر بدیعی روزنامه‌نگار و از بنیان‌گذاران مجله کیهان بچه‌ها، در اوایل دهه ۱۳۳۰ فعالیت مطبوعاتی خود را با انتشار مجله بازی برای بچه‌ها در تهران آغاز کرد. به دنبال آن بدیعی همکاری خود را با روزنامه کیهان آغاز کرد. در تابستان سال ۱۳۳۵ بدیعی پیشنهاد انتشار مجله‌ای برای کودکان و نوجوانان را به دکتر مصطفی مصباح‌زاده صاحب موسسه کیهان ارائه داد که با استقبال وی روبرو شد. اولین شماره کیهان بچه‌ها در روز پنج شنبه ششم دی ماه ۱۳۳۵ با سرمایه موسسه کیهان و به سردبیری جعفر بدیعی در کشور منتشر شد. بدیعی به مدت ۲۳ سال سردبیری و مدیریت کیهان بچه‌ها را به عهده داشت و در سال ۱۳۵۸ با تحولات انقلاب اسلامی و تغییراتی که در مدیریت موسسه کیهان به وجود آمد فعالیت مطبوعاتی خود را متوقف کرد.
او نهم مرداد در سن ۸۶ سالگی در تهران درگذشت.
۸ مهر۸۰ ـ مهین دیهیم بازیگر سینما، تئاتر و تلویزیون با بیماری دیابت در سن ۷۶ سالگی درگذشت. او ۱۲ فیلم، ۴ سریال تلویزیونی و ۴ نمایش در کارنامه ی هنری اش ثبت کرده است.
۱۳ مهر ۸۰ ـ فریدون فروغی، آهنگساز، نوازنده (گیتار، پیانو، درامز)، شاعر و خواننده بود. او از خوانندگان مشهور موسیقی پاپ ایرانی با ترانه های خاطره انگیزی بود. فروغی به دلیل ابتلا به بیماری کلیه در سن ۵۱ سالگی درگذشت.
۳۰ مهر ۸۰ ـ ساموئل خاچیکیان کارگردان، تدوینگر، نویسنده، تهیه کننده و آهنگساز مشهور ارمنی-ایرانی بود که در سن ۷۸ سالگی درگذشت. او یکی از تاثیرگذارترین کارگردان‌ها در صنعت سینمای ایران بود و برخی به وی لقب «هیچکاک ایران» را داده بودند.
۴ آبان ۸۰ ـ ثریا اسفندیاری بختیاری، در چهارمحال بختیاری از پدری ایرانی و مادری آلمانی زاده شد. او دومین همسر محمدرضا پهلوی و ملکه ایران بود. ۲۳ بهمن ۲۹ با محمدرضا شاه ازدواج کرد و ۲۴ اسفند ۱۳۳۶ به دلیل بچه دار نشدن از وی جدا شد و طلاق او از طریق مجلس شورای ملی اعلام گردید. او در پاریس در سن ۶۹ سالگی بر اثر سکته مغزی درگذشت.
۲۷ آبان ۸۰ ـ سید خلیل عالی‌نژاد متولد۱۳۳۶، کرمانشاه نوازنده، خواننده و آهنگساز بود که در سوئد به قتل رسید.
او علاوه بر خوانندگی و تنبور نوازی سه تار هم می‌نواخت و دستی چیره بر آن داشت. عالی نژاد پس از چند سال ماندگاری در تهران در سال ۱۳۷۹ برای شش ماه به سوئد رفت و برای یک سال نیز اقامتش را تمدید کرد. و عاقبت تنها چند هفته پیش از برگشتن به ایران در ۲۷ آبان ۱۳۸۰ در شهر گوتنبرگ سوئد، به دست افراد ناشناس به قتل رسید و خانه و جسم بی جانش به آتش کشیده شد.
آذر ۸۰ ـ حسن پستا نویسنده و مترجم در سن ۶۸ سالگی به دلیل ابتلا به بیماری مهلک درگذشت. پستا فعالیتِ ادبی و اجتماعیِ خود را از اوانِ جوانی آغاز کرد. به خاطرِ فعالیتِ ادبی در ۱۳۳۰ موفق به دریافتِ مدالِ طلای داستاننویسی از دست سعید نفیسی شد و دو سالِ بعد به سبب فعالیتِ اجتماعی در پی کودتای سیاه ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ از جوانترین تبعیدیانی بود که راهیِ جزیره خارک شد. پستا از امضاکنندگانِ متن ۱۳۴ نویسنده و از یارانِ همیشگی و استوارِ کانون نویسندگان ایران بود. او در تمامیِ سالیانِ فعالیتِ ادبیِ خود همواره آثاری را به فارسی درآورد که در وهلهی نخست انتقادِ اجتماعی و تعهد به تبارِ انسان را مد نظر داشتند.
۹ بهمن ۸۰ ـ اسداله ملک نوازنده ویولون و آهنگساز در سن ۶۰ سالگی بر اثر تومور مغزی در تهران درگذشت.
۱۶ بهمن ۸۰ ـ عباس اکرامی‌اقدم با نام اصلی عباس شیرخدا آموزگار، روزنامه‌نگار و مربی فوتبال، بنیانگذار مکتب شاهین و از شخصیتهای مهم فوتبال در ایران است و به «پدر باشگاهداری نوین ایران» شهرت دارد.
او در سن ۸۶ سالگی در بیمارستانی در لندن درگذشت.
۲۳ بهمن ۸۰ ـ سقوط هواپیما: در این روز برابر با ۱۲ فوریه ۲۰۰۲ هواپیمای توپولوف-۱۵۴ شرکت ایران ایرتور در نزدیکی خرم‌آباد با کوه برخورد کرد و ۱۱۹ نفر کشته شدند.
