شهروند ۱۱۷۶ ـ ۸ می ۲۰۰۸
مدیریت نوین کسب و کار
طی مباحث گذشته، به تفصیل در ارتباط با مسئولیت و نقش مدیریت در یک سازمان مطالبی را مورد توجه قرار دادیم. در این هفته، بحث خود را به ویژگیها و خصوصیات مدیران، بویژه مدیران موفق، اختصاص داده و عوامل موفقیت ایشان را مورد اشاره قرار خواهیم داد.
مهارت ها و شایستگی های مدیریتی(Management Skills & Competencies)
همان طوری که در نوشته های پیشین اشاره کردیم، تمامی مدیران در هر سطح و حوزه فعالیت، مستقل از نوع سازمان و اندازه آن و انتفاعی و یا غیر انتفاعی بودن، میبایست وظایف اصلی و مشترکی را که شامل “برنامه ریزی”، “سازماندهی”،”کنترل” و “رهبری” میباشند، به شکل مطلوب به انجام برسانند، اما برای انجام مناسب این وظایف و فعالیت ها، ایشان بایستی دارای ویژگیها و شایستگی های خاصی باشند.
مهارت های مدیریتی به توانمندی های مدیران جهت انجام موفقیت آمیز وظایف مدیریتی، اشاره دارد. این مهارت ها را میتوان به دو گروه “مهارت های عمومی” و “مهارت های ویژه” تقسیم بندی کرد. بر اساس مطالعات و تحقیقات انجام شده، جهت انجام هر چه بهتر این وظایف، مدیران شایسته بایستی دارای حداقل چهار مهارت عمومی کلیدی باشند.
مهارت های عمومی(management skills)
این ویژگیها را که هر مدیری در یک سازمان میبایست دارا باشد، شامل موارد زیر است:
۱ـ مهارت ادراکی (conceptual skill)
۲ـ مهارت ارتباطی (interpersonal skill)
۳ـ مهارت فنی (technical skill)
۴ـ مهارت سیاسی (political skill)
مهارت ادراکی به توانمندی فکری مدیران جهت تجزیه و تحلیل و بررسی مسائل، بویژه مشکلات پیچیده در سازمان اشاره دارد. این قابلیت به مدیران در اتخاذ تصمیمات صحیح و منطقی کمک میکند. در مواردی میتوان این مهارت را به “قادر بودن به ارائه تصویر کلی (big picture) از مسائل و مشکلات” یا “کلی نگری” اطلاق کرد.
اما مهارت ارتباطی، توانمندی ایشان را در همکاری با کارکنان و سایر مدیران مشخص میکند. این ویژگی ارتباطی در برقراری ارتباط و ایجاد انگیزه و تشویق کارکنان نقش مهمی را خواهد داشت.
از جمله موارد دیگر از مهارت های عمومی مدیران، مهارت فنی است که به دانائی و میزان تخصص ایشان در یک سازمان اشاره میکند. این مهارت شامل دانش ایشان از صنعت و درک کلی از فرایندها و محصولات و خدمات شرکت است. در حالی که این امر برای مدیران میانی و سرپرستان، اطلاع از حوزه های مرتبط با فعالیت های ایشان (از قبیل امور مالی، منابع انسانی، فن آوری اطلاعات، تولید، بازاریابی) به صورتی جزئی تر است.
مهارت سیاسی نیز از جمله موارد قابل توجه است که به مفهوم توانائی درک موقعیت فردی و قدرت و توانائی برقراری ارتباطات صحیح است. این مورد بویژه در مواردی که سازمان میبایست از منابع بیرونی بهره مند شود، از ارزش و جایگاه خاصی در جذب منابع برخوردار است (به همین دلیل در ارزیابی شغلی و میزان تشویق مدیران اهمیت می یابد).
مهارت های ویژه(specific skills)
این بخش از مهارت های مدیریتی، صرفاً به مدیران موفق اختصاص دارد. تحقیقات نشان میدهد که شش مهارت مورد اشاره در این قسمت، موجب بیش از۵۰% اثربخشی فعالیت مدیران در سازمان ها و شرکت های گوناگون بوده است. این مهارت ها را به صورت زیر مورد توجه قرار میدهیم:
۱ـ کنترل محیط و منابع سازمان
این ویژگی در مرحله برنامه ریزی و تخصیص منابع، به طور مشخص کاربرد دارد. به علاوه میتوان این توانمندی را در مرحله تصمیم سازی و همچنین در امر پیشگام بودن در فعالیت ها و برنامه های زیست محیطی نیز مشاهده کرد. این ویژگی باعث میشود که اختصاص منابع در سازمان به صورت دقیق، روشن، و بر اساس اهداف تعیین شده صورت پذیرد.
۲ـ سازماندهی و هماهنگ سازی
این مهارت به مدیران کمک می کند که امور مرتبط با فعالیت های خود را به شکل مطلوب سازماندهی کرده و عوامل تاثیرگذار را نیز هماهنگ نمایند.
۳ـ تبادل اطلاعات
این ویژگی مدیریتی، موجب برقراری کانال های ارتباطاتی مناسب و استفاده صحیح و متناسب از اطلاعات در جهت شناسائی مسائل، درک تغییرات محیطی و اتخاذ تصمیمات اثربخش توسط مدیران میشود.
۴ـ زمینه ساز رشد و توسعه
مدیران موفق، اغلب زمینه های رشد و توسعه فردی و گروهی را برای خود و سایر کارکنان از طریق “یادگیری مستمر” (continual learning) در سازمان به شیوه ای برنامه ریزی شده و هدفمند فراهم می آورند.
۵ـ تشویق کارکنان و رفع منازعات
یکی از خصوصیت های مدیران موفق، دارا بودن عوامل مثبت در راستای ایجاد انگیزه و تشویق در کارکنان است، تا از این طریق ایشان خود را در تحقق برنامه و طرح های سازمان سهیم دانسته و در انجام فعالیت های مرتبط حضوری فعال و موثر داشته باشند. در این ارتباط، ویژگی میانجی گری ایشان در رفع منازعات و اختلافات بین کارکنان نیز حائز توجه است.
۶ـ دیدگاه راهبردی
از جمله ویژگیهای بارز و شاخص مدیران توانا، داشتن نگرش و دیدگاه کلان و استراتژیک بویژه نسبت به اخذ تصمیم در رفع مسائل و مشکلات درون و برون سازمانی است که ایشان همواره به حل اساسی و ریشه ای آنها در درازمدت توجه دارند.
خصوصیات و ویژگیهای مورد اشاره در این قسمت (بخصوص مهارت های ویژه) را میتوان در اغلب سازمان های موفق و صاحب نام که دارای رهبران و مدیران توانمند و اثربخش و با قدرت راهبردی سرآمد هستند، مشاهده کرد.
در مقاله ی آینده در ادامه این بحث، به موضوع”شایستگی های مدیریتی” خواهیم پرداخت.
مجید جانفرسا مشاور ارشد سیستم های مدیریت است.
ایمیل نویسنده: janfarsa@yahoo.com
