خانم پولین ماروآ، اولین نخست وزیر زن تاریخ کبک، رئیس دولت تازه به قدرت رسیده حزب کبکی ها، در آغاز کارش، روز پنجشنبه ۲۰ سپتامبر اعلام کرد که مرکز تولید برق اتمی (Gentilly-2) را که تنها رآکتور اتمی استان کبک است، تعطیل خواهد کرد. انتشار این خبر گمانه زنی ها، موافقت ها و مخالفت های سیاستمداران و نقطه نظرات کارشناسان و مردم درباره استفاده از انرژی اتمی در کبک و کانادا را به بحث روز تبدیل کرده است. به این مناسب به این خبر پرداخته و به مناسبت برنامه ی بستن تنها راکتور اتمی کبک نگاهی اجمالی به انرژی اتمی در کانادا انداخته ایم.
مرکز تولید برق از انرژی اتمی در بیکن کوور Becancour، در صد کیلومتری شمال شرقی مونترال و در کنار آبراه اصلی کبک، رودخانه سن لورنس قرار دارد. مرکز تولید برق اتمی (Gentilly-2) بین سالهای ۱۹۶۶ تا ۱۹۸۳ به عنوان یک واحد از مجموعه ای از سه مرکز اتمی برای تامین قسمتی از برق کبک به وسیله هیدرو کبک ساخته شد. ساختن دو راکتور دیگر در دهه ۷۰ و ۸۰ متوقف شد. خود این مجموعه سه گانه جزیی از طرح بزرگتری برای ساختن ۳۰ تا ۳۵ مرکز اتمی تولید برق برای کبک بوده است. براساس پروانه ی بهره برداری که این مرکز از سازمان انرژی اتمی کانادا دارد، از سال ۱۹۸۲ با تولید خود وارد سامانه برق رسانی شده و عمر بازدهی اش در سال ۲۰۴۰ تمام خواهد شد. این مرکز حدود ۲ درصد برق استان را با تولید ۶۷۵ مگاوات در سال تامین می کند. این میزان در عمل مصرف ۲۷۰ هزار مشترک برق هیدرو کبک است.
نیروگاه های هسته ای کبک تعطیل می شوند
این مرکز بر اساس ملاحظات ایمنی و روند کار معمول و رایج به روز رسانی، می بایست در سال ۲۰۱۲ یعنی سال جاری دوباره سازی می شد و برای استمرار تولید مفید خود، امکانات فنی اش گسترش می یافت و بروز می شد. دولت لیبرال کبک، دولت پیشین استان، در سال ۲۰۰۸ طرحی داشت تا با بودجه یک میلیارد و ۹۰۰ میلیون دلار این کار را به انجام برساند. با وقوع فاجعه ی خبرساز واقعه ای که در ۱۱ مارس ۲۰۱۱ در مرکز انرژی اتمی فوکوشیمای ژاپن اتفاق افتاد و ابعاد خسارات آن، بازتاب جهانی خبر، اجرای این طرح متوقف شد. در آن حادثه یک زلزله ۹ ریشتری زیردریایی و آبتاز (سونامی) حاصل از آن عملا مرکز اتمی فوکوشیما را ویران و خسارات زیادی به وجود آورد.
در جریان مبارزات انتخاباتی برای انتخابات اخیر کبک، خانم پولین ماروآ، رهبر حزب کبکی ها یکی از وعده هایش تعطیل کردن مرکز تولید برق اتمی (Gentilly-2) بود.
خانم ژینت پل، معاون مدیر عامل این مرکز اتمی در عکس العمل به این اقدام خانم ماروآ گفته است ما می دانستیم که بستن این رآکتور از وعده های انتخاباتی “حزب کبکی ها” است، اما فکر نمی کردیم با این سرعت آن را عملی کنند.
بر اثر بسته شدن این مرکز دست کم ۹۰۰ نفر بیکار می شوند و صدها شغل غیرمستقیم دیگر مرتبط به فعالیت این مرکز هم از دست می روند. خانم ماروآ می گوید ۲۰۰ میلیون دلار بودجه ی ویژه برای ایجاد اشتغال در این منطقه هزینه خواهد شد تا مشکل بیکاری به زندگی مردم منطقه صدمه ای نزند.
این تصمیم خانم ماروآ با انتقادات ژان مارک فورینه، رهبر موقت حزب لیبرال، اپوزیسیون رسمی دولت خانم ماروآ روبرو شده است. همچنین گروه زیادی از کارکنان این مرکز و دیگر کارشناسان بستن این مرکز را بدون مشورت با دیگران کاری عجولانه توصیف کرده اند.
روز دوشنبه ۲۴ سپتامبر فرانسوا لوگوو، رهبر حزب « ائتلاف برای آینده کبک» ضمن انتقاد از تصمیم خانم ماروآ، پیشنهاد داده یک کمیسیون متشکل از نمایندگان مجلس تشکیل شود و تصمیم نهایی درباره این مرکز بعد از بررسی های این کمسیون اتخاذ شود. خانم ماروآ از این پیشنهاد استقبال نکرده است. تصمیم به تعطیل کردن این مرکز اتمی اکنون به یک کشمکش و چالش سیاسی جدی در کبک تبدیل شده است.
تاریخچه و چالش های انرژی اتمی در کانادا
اولین تلاش های کانادا برای دسترسی به انرژی اتمی بر می گردد به سال ۱۹۲۹، سالی که کانادا شروع به اکتشاف معدنی برای به دست آوردن اورانیوم کرد. استخراج اورانیوم از معادن اکنون در کانادا گسترش زیادی پیدا کرده است. اورانیوم معادن کانادا نه تنها اورانیوم مورد نیاز مراکز اتمی کشور را تامین می کند، بلکه کانادا با تولید ۲۳ درصد کل اورانیوم مصرفی دنیا، بزرگترین تولید کننده اورانیوم جهان است. در سال ۱۹۴۲ یک گروه از دانشمندان و کارشناسان کانادا همراه با دانشمندان انگلیسی نخستین بار در لابراتوار اتمی مونترال کار خود را برای تولید «آب سنگین» و «اورانیوم غنی شده» آغاز کردند. در این لابراتوار با طرحی با نام اختصاریZEEP یاZero Energy Experimental Pile این کار دنبال شد. در سال ۱۹۴۴ آزمایشگاه اتمی بزرگتر و مجهزتری در Chalk River انتاریو شروع به کار کرد. این مرکز دست آوردهای علمی و عملی لابراتوار مونترال را و از جمله یافته های طرحZEEP را مورد استفاده قرار داد و توانست بعد از سه سال در روز ۵ سپتامبر سال ۱۹۴۵ در ساعت ۳ و ۴۵ دقیقه بعد از ظهر به اولین تولید خود که ۱۰ وات برق اتمی بود، برسد. این نخستین بار بود که در مرکزی خارج از ایالات متحده آمریکا از انرژی اتمی، برق تولید شد. لابراتوار مونترال در سال ۱۹۴۶ تعطیل شد.
بهره برداری گسترده از مرکز تولید انرژی اتمیChalk River در روز ۲۲ جولای ۱۹۴۷ آغاز شد. این مرکز همچنان مشغول به کار است و یکی از عمده مراکز تولید انرژی اتمی انتاریو و کاناداست. این مرکز از زیر مجموعه های هیدرو انتاریوست.
در کل کانادا بر اساس مستنداتی که در سال ۲۰۰۹ منتشر شد، تا آن سال ۲۲ مرکز تولید برق از انرژی اتمی داشته است. از این تعداد یک راکتور در کبک، راکتور دیگری در نیوبرانزویک و بقیه در انتاریو قرار دارند. راکتورهای اتمی انتاریو در مناطق Chalk River ، Darlington Bruce Power و Pickering قرار دارند. در این مراکز بیش از ۲۰ راکتور وجود دارند اما بر اساس آخرین گزارش های منتشر شده شماری از این راکتورها به دلایل مختلف فعال نیستند و تنها ۱۶ راکتور با تولید خود در سامانه برق رسانی استان قرار دارند.
کانادا با زمستان های سرد و تابستان های کوتاه و گرم و فعالیت های تولیدی و اقتصادی گسترده و کلانش به عنوان یکی از هشت کشور صنعتی پیشرفته جهان سالانه حدود ۶۰۰ هزار گیگا وات برق (شش هزار ترا وات ساعت) مصرف می کند. بر اساس آماری که بانک جهانی در سال ۲۰۱۰ منتشر کرد مصرف برق سرانه در کانادا ۱۶ هزار و ۹۹۵ کیلووات- ساعت در سال است. کانادا دومین تولید کننده الکتریسته در جهان است.در سال ۲۰۰۹ آمارهای اداره آمار کانادا نشان داد که در سال ۲۰۰۷ بیش از ۶۰۰ هزار کیلووات- ساعت ( ۶ هزار تراوات – ساعت) برق در کشور تولید شده است. ۱۵ درصد این انرژی بوسیله مراکز تولید برق از انرژی اتمی تامین می شود. تنها در انتاریو با بیشترین راکتورهای اتمی که دارد، ۵۶ و ۷ دهم درصد برق و انرژی مورد نیاز در مراکز انرژی اتمی تولید می شود. در کل کشور ۸۵ درصد انرژی مورد نیاز کانادا با استفاده از سوخت های فسیلی ، نفت (۱.۲ درصد)، گازطبیعی (۶.۶ درصد ) و ذغال سنگ (۱۶.۶ درصد) و قسمتی نیز از منابع پاک، انرژِی سبز یعنی از چوب، خورشید، باد و آب بدست می آید. از سوی دیگر کانادا ۸۵ درصد ایزوتوپ جهان را برای مصارف پزشکی، از جمله برای درمان سرطان، تولید می کند.
به لحاظ اشتغال ۲۱ هزار نفر بطور مستقیم در صنایع هسته ای کانادا مشغول به کار هستند. کانادا از اعضای آژانس بین المللی انرژی اتمی جهان و از امضاء کنندگان توافق نامه استفاده از انرژِی هسته ای در زمینه های صلح آمیز است. بر اساس قوانین تصویب شده به وسیله پارلمان تولید بمب اتمی در کانادا ممنوع است.
این مراکز همه با رعایت مقرارت آژانس بین المللی اتمی و زیر نظرCNSC کمیسیون کانادایی ایمنی اتمی Canadian Nuclear Safety Commission کار می کنند.
با وجود مراقبت های امنیتی دقیق، صنایع هسته ای کانادا دچار حوادثی کوچک و بزرگ شده، اما تاکنون فاجعه اتمی نداشته است. در نیمه دوم و در دهه های آخر قرن بیستم مخالفت با بمب اتمی و انرژی هسته ای سال به سال افزایش یافته است. در کانادا هم جنبش مخالفت با انرژی اتمی، از جنبش های بسیار فعال است. حدود ۳۰۰ سازمان غیر انتفاعی متشکل از گروه های مختلف در این زمینه بسیار فعال هستند و هر ساله هم بر شمار آنها اضافه می شود.
تظاهرات علیه ادامه ی کار نیروگاه های هسته ای در مونترال
مخالفان علاوه بر این که بر این باورند که کانادا با توجه به منابع طبیعی دیگرش، نیازی به انرژی هسته ای ندارد، نگرانی های بسیاری درباره فجایع احتمالی مانند آنچه در چرونوبیل روسیه به سال ۱۹۸۶ اتفاق افتاد، یا آنچه سال گذشته در فوکوشیمای ژاپن به وقوع پیوست، هستند.
یکی دیگر از نگرانی ها، فجایع زیست محیطی حاصل از فعالیت های اتمی است. دفن فضولات اتمی کانادا یکی از بزرگترین مشکلات فعالیت های اتمی کشور است. هر ساله چند صد میلیون تن زباله اتمی و حدود ۴۰۰ میلیون متر مکعب آب آلوده به مواد رادیو اکتیو، حاصل تولید برق از انرژی اتمی در کاناداست.
بر اساس یک نظر سنجی که به وسیله بی بی سی در سال ۲۰۰۶ در مورد استفاده از انرژی اتمی در کانادا انجام شده، ۹۱ در صد مردم کانادا از آن اظهار نگرانی کرده اند. حدود ۴۵ درصد شدیدا نگران استفاده از انرژی اتمی بوده اند. بر اساس نتایج نظرسنجی دیگری در میان استان های کانادا، ساکنان انتاریو بیشترین طرفداران انرژی اتمی هستند و مردم کبک از جدی ترین مخالفان تولید انرژی اتمی بوده اند.
دیوید سوزوکی، یکی از پیشگامان حفظ محیط زیست از مخالفان انرژی اتمی است. سوزوکی در جریان فاجعه ی فوکوشیما و بعد از آن، ضمن تحلیل این فاجعه به عنوان یک فاجعه زیست محیطی، تصمیم ژاپن و دیگر کشورهای جهان و از جمله آلمان را برای تعطیل کردن مراکز اتمی شان ستایش کرد.
هنوز به درستی روشن نیست که خانم ماروآ بر اساس خواست مردم و مخالفت کبکی ها با انرژی اتمی تصمیم به تعطیل کردن تنها راکتور اتمی کبک گرفته، و یا این تصمیم به دلایل اقتصادی است و برای بهبود وضعیت اقتصادی کبک و بویژه رفع کسری بودجه کبک، قصد عملی کردن چنین تصمیمی را دارد. در همه حال با همه ی نیاز روزافزون کبک و کانادا به انرژی و از سوی دیگر مخاطرات کوتاه مدت و دراز مدت استفاده از انرژی اتمی، خبر تعطیل تنها راکتور اتمی کبک بار دیگر به بحث سود و زیان های انرژِی اتمی در کبک و کانادا دامن زده است.
