استراتژی انتخابات آزاد و گذر از جمهوری اسلامی
شهروند ـ فرح طاهری: شنبه ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۲، به دعوت “اتحاد برای پیشبرد سکولار دمکراسی در ایران”، امیرحسین گنج بخش، از سازمان جمهوریخواهان ایران، در تورنتو سخنرانی داشت.
هومن رضوی از “اتحاد” کار معرفی سخنران و گردانندگی بخش پرسش و پاسخ را برعهده داشت.
امیرحسین گنج بخش متولد ۱۳۳۴، در مدرسه های سن لویی و رازی دبستان و دبیرستان را گذراند. او فارغ التحصیل رشته مهندسی الکترونیک از دانشگاه علم و صنعت است. فوق لیسانس فیزیک پلاسما را از دانشگاه گرنوبل، فوق لیسانس و دکترا در رشته مهندسی پزشکی را از دانشگاه پاریس گرفته است. دکتر گنج بخش پس از دو سال تدریس در دانشگاه پاریس به آمریکا رفت و در بزرگترین موسسه تحقیقات پزشکی جهان، انستیتو‌های ملی بهداشت آمریکا، مشغول به کار شد. او هم اکنون رئیس یکی از بخش های این مرکز است و در زمینه استفاده از لیزر در پزشکی تحقیق می‌کند. دکتر گنج بخش تاکنون چندین جایزه پژوهشی دریافت کرده از جمله Merit Award، و عضویت دایمی (Fellow) بزرگترین موسسه مهندسان فوتونیک جهان(SPIE) را دارد.
در زمینه فعالیت اجتماعی، در دانشگاه امیرحسین گنج بخش از هواداران سازمان های رادیکال چپ بود. در آستانه انقلاب هواداری از مشی مسلحانه را کنار گذاشت و هوادار سازمان پیکار شد که بسیار رادیکال بود. در دوران انقلاب برای تحصیل به خارج کشور آمد و وقتی در روزنامه های سال ۱۳۶۰ نامش در روزنامه به عنوان مفسدفی الارض اعلام شد و حکم غیابی اعدام برایش صادر شد، دیگر به ایران بازنگشت.
در سال ۱۹۸۳ در پاریس به جامعه دفاع از حقوق بشر پیوست که توسط بیژن حکمت و کریم لاهیجی بنیان گذشته شده بود. عضو هیئت تحریریه مجله آزادی و مدتی نیز دبیر جامعه بود. در کنار آن با جمهوریخواهان ملی ایران همکاری می کرد. همزمان عضو هیأت تحریریه مجله سیاسی نظری “کتاب جمعه ها” نیز بود.
امیرحسین گنج بخش ـ عکس از شهروند
در سال ۱۳۶۷ به کار سیاسی سازمانی رو آورد. او یکی از تدوین کنندگان استراتژی انتخابات آزاد برای گذار مسالمت آمیز به دموکراسی بود. دکتر گنج بخش در زمره بنیان گزاران و مسئولان اتحاد جمهوریخواهان و سپس سازمان جمهوری خواهان ایران قرار دارد.
امیرحسین گنج بخش در آغاز سخنانش با اشاره به اینکه امروزه گفتمان حقوق بشر نسبت به سایر گفتمان ها، فرادستی پیدا کرده، گفت: بیست سال پیش با بیژن حکمت، رامین صفی زاده و فرد دیگری که در ایران است، استراتژی انتخابات آزاد را مطرح کردیم و دو سال پیش هم با زنده یاد مهرداد مشایخی این بحث را پیش بردیم.
گنج بخش افزود: دو شکل کلاسیک برای تغییر نظام سیاسی وجود دارد، یکی اصلاحات از درون و دیگر انقلاب و سرنگونی. اما در موج سوم دمکراسی، فرآیندهایی به وجود آمده که نه انقلابی ست و نه اصلاحی و اسمش را هم گذاشته ایم محاصره مدنی برای انتخابات آزاد.
گنج بخش با اشاره به اینکه شاید بتوان اسم بهتری هم برای این فرآیند پیدا کرد، ادامه داد: این را می شود نه انقلابی ـ نه اصلاحی و هم انقلابی و هم اصلاحی دانست.
سخنران سپس به توضیح و تشریح اصلاحات و انقلاب پرداخت و تمایز این دو نظریه را روی دو ستون حکومت ها خواند، یکی نظم حقوقی دیگری، نظم اجتماعی.
به گفته ی گنج بخش، در سیستم اصلاحات از درون، اساسا نظم حقوقی موجود تغییر نمی کند و نظم اجتماعی هم ثابت می ماند و براساس آن حرکت ها به جلو می رود. در اینجا پیش فرض آن است که نظام باید اصلاح پذیر باشد.
گنج بخش افزود: پیش شرط موفقیت برای اصلاحات، این است که حکومت قانون میان خودی ها برقرار باشد. رژیم هایی که توان حکومت قانون بین خودشان را داشته باشند توانایی گسترش آن را به بقیه هم دارند.
سخنران در مثالی برای این نمونه، از وجود نظم حقوقی در آمریکا و پیامد آن به وجود آمدن جنبش سیاهان و زنان، نام برد.
به گفته ی دکتر گنج بخش، انقلاب اما فرآیند فراقانونی ست و به هم ریختن نظم حقوقی موجود است.
دکتر گنج بخش در توضیح محاصره ی مدنی گفت: محاصره مدنی بین این دو قرار دارد، یعنی تغییر نظم حقوقی در حالی که نظم اجتماعی از هم نمی پاشد و دستگاه دولتی در خدمت انتخابات آزاد قرار می گیرد.
او یادی کرد از زنده یاد مهرداد مشایخی که به این روش نام “اصقلاب” داده بود که از ادغام دو واژه ی “اصلاحات” و “انقلاب” درست شده بود و اشاره کرد که هانتینگتون و خوان لینز و دیگرانی نیز با ادغام دو کلمه ی انگلیسی Reform و Revolution به همین ترتیب کلماتی ساخته اند.
گنج بخش در ادامه سخنانش گفت: برخی از متفکران سیاسی به این نتیجه رسیده اند که شکل اصلاح و انقلاب برای فرآیندهایی که به دمکراسی رسیده اند، کافی نیست و اشکال دیگری چون انقلاب با مذاکره (Negotiated Revolution) و انقلاب مخملی (Velvet revolution) را مطرح کرده اند.
دکتر گنج بخش در توضیح محاصره مدنی برای انتخابات آزاد، آن را مبارزه ای اجتماعی با حفظ نظم اجتماعی خواند و گفت، در ایران ما با رژیم بخصوصی روبرو هستیم که در دنیا یگانه است. در هیچ کجای دنیا قوه مقننه دو سر ندارد ولی در ایران این دو سر روبروی هم است. صندوق رای در برابر ولایت. جمهوری اسلامی را باید بشناسیم و ببینیم پایه های قدرتش را از کجا می گیرد.
به گفته ی سخنران، انتخابات آزاد ترجمه ی سیاسی “رای من کو” جنبش سبز است. جنبشی که برای اولین بار مذهبی ها و سکولارها در کنار هم در خیابان قرار گرفتند و باهم در زندان اند و اهمیت آن مخالفتشان با تصمیمات ولی فقیه است.
دکتر گنج بخش ایده های معتقدان به محاصره مدنی را با ایده های طرفداران اصلاح طلبی و اصلاح طلبان مورد مقایسه قرار داد و گفت، ما اصلاح طلب به عنوان صفت نداریم، چون پروژه ندارند. اصلاح طلبی خط امامی ویژگی اش این است که دنبال اصلاح رفتار رهبر است. در حالی که ما هوادار اصلاح ساختاری هستیم، یعنی رانت قدرت از صندوق رای بیفتد. برای آنها حاکمیت ولایت است، برای ما معتقدان به محاصره مدنی، حاکمیت صندوق رای فراسر قانون اساسی است، یعنی قانون اساسی نبایستی معیار قرار گیرد و اسناد بین المللی برای انتخابات آزاد معیار باشد.
سخنران همچنین اندیشه ی محاصره مدنی را با انقلاب مورد مقایسه قرار داد و گفت: در انقلاب انحصار خشونت توسط حکومت از بین می رود، در حالی که در محاصره مدنی نهادهای حافظ نظم اجتماعی باقی می مانند، ولی ضعیف می شوند و در خدمت روند سیاسی قرار می گیرند و فرادستی نقش سرکوب را از دست می دهند.
او ویژگی های یک انقلاب را برشمرد: فروپاشی نظم اجتماعی و ایجاد هرج و مرج، پیدایش نهادهای موازی و خطر جنگ داخلی، فرادستی نقش سرکوب سیاسی به جای نظم اجتماعی و … و برای این ها نمونه های انقلاب اسلامی، لیبی، سوریه، یمن را مثال زد ولی نمونه های مصر و تونس را انقلاب ندانست و به همین دلیل شانس رسیدن به دمکراسی را در این دو کشور بالاتر از سوریه و لیبی خواند.
دکتر گنج بخش در اینجا بخشی از کتاب ساموئل هانتینگتون که در مورد فروپاشی و دموکراتیزه شدن خشونت بود، خواند و از خاطرات خودش از دوران انقلاب گفت که همین صحنه ها را شاهد بوده است.
سخنران خشونت بسیار پس از انقلاب را برای بازسازی نظم اجتماعی خواند و همین را دلیلی بر اینکه انقلاب های بسیاری به دمکراسی نمی رسند و یا سال ها طول می کشد.
به گفته ی سخنران از نظر سازمان یابی مبارزه دو مدل موجود است.
ـ انقلاب: اعلام آلترناتیو سیاسی در خارج به شکل دولت گذار، سازماندهی نیروی موازی حفظ نظم اجتماعی برای جلوگیری از هرج و مرج ناشی از فروپاشی دستگاه دولتی.
ـ محاصره مدنی: سازماندهی جنبش مطالباتی برای آزادسازی فضای سیاسی، کوشش در جهت ساختن ائتلاف برای حفظ نظم اجتماعی. عدم خشونت هم به این معناست که قصد ندارد نظم اجتماعی را به هم بزند.
دکتر گنج بخش اضافه کرد: برای ساختن یک دمکراسی مدرن باید میان جامعه مدنی و جامعه ی سیاسی تفکیک قائل شد. خواست انتخابات آزاد مطالبه ی سیاسی جامعه ی مدنی ست و سازماندهی برای تحقق این خواست همه نیروهای اجتماعی را در بر می گیرد.
او از کتاب Political Order in Changing Societies ساموئل هانتینگتون نقل قولی آورد در مهم بودن ساخت نهادها و سازمان ها. هانتینگتون می گوید: در چنین جوامعی مسئله اصلی برگزاری انتخابات نیست، بلکه ساختن سازمان ها است، تا دوباره نیروهای سنتی روی کار نیایند.
گنج بخش گفت، در مصر، اخوان المسلمین میدان تحریر را راه نینداخت، اما در نهایت آن کسی اوضاع را کنترل خواهد کرد که سازماندهی دارد.
سخنران در پایان سخنانش تأکید کرد، اگر این نظم اجتماعی در ایران از بین برود، ایران به سوی تجزیه خواهد رفت. در دوران فقدان حرکت اجتماعی، کوشش برای ایجاد قطب جمهوریخواهی در مقابل ولایت بر گرد مسائل مهمی برای ایجاد یک دولت با ثبات ولی دمکراتیک لازم است، این مسائل عبارتند از: مسئله قومی، مسئله زنان، مسئله اقتصادی.
در پایان سخنرانی، بخش پرسش و پاسخ برگزار شد.
قرار است سخنرانی دکتر گنج بخش به زودی روی سایت یوتیوب برای استفاده علاقمندان قرار گیرد.
