شماره ۱۱۹۶ ـ ۲۵ سپتامبر ۲۰۰۸
لیونید الکساندروویچ*
مقدمه مترجم: آمریکا و اسرائیل برای فردای پیروزی خود در جنگ گرجستان علیه روسیه تدارکات زیادی فراهم کرده بودند. این دو کشور از سه سال پیش به تسلیح گسترده ارتش گرجستان پرداخته بودند. نزدیک به یکهزار و دویست مامور امنیتی اسرائیل که در میان آنان تعدادی مقامات عالیرتبه ارتش اسرائیل وجود داشت، به همراه یکصد و پنجاه افسر آمریکایی به آموزش سربازان گرجی مشغول بودند.
همچنین اسرائیلی ها برای حمله خود به ایران دو فرودگاه بسیار مجهز را در مرز گرجستان ـ آذربایجان تاسیس کرده بودند که در روز دوم جنگ به وسیله هواپیماهای روسی با خاک یکسان گردید. تمام برنامه سه ساله و همه جنگ افزارهایی که به میلیاردها دلار سر می زد، از میان رفت و در این میان تعدادی تانک و هواپیماهای بدون خلبان اسرائیلی سالم از طرف روسها به غنیمت گرفته شد. این شکست بسیاری معادلات را در منطقه در هم ریخت که مهمترین آن شکست ائتلاف طرفداران غرب در اوکراین بود و دیگر اینکه آذربایجان و سایر جمهوریهای شوروی سابق برای رابطه خود با کشورهای غربی و پیمان آتلانتیک شمالی نیاز به محاسبات بیشتری خواهند داشت. حوادث اخیر به استقرار صلح و آرامش در منطقه کمک خواهد کرد.
آذربایجان میان مسکو و واشنگتن
با استقبال سردی که از دیک چینی معاون رئیس جمهوری آمریکا، در باکو به عمل آمد، توقعات دیک چینی از این مسافرت، برآورده نشد. یکی از مسئولان عالیرتبه آذربایجان اعلام کرد که مذاکرات پیرامون جنگ گرجستان و پروژه لوله نفتی (نابوکو) با سختی فراوان انجام گرفت.
دیک چینی در این مذاکره اظهارنظر کرده بود که آمریکا همچنان به هم پیمانانش در منطقه کمک خواهد کرد و در عین حال کوشش خواهد کرد که پروژه خط لوله “نابوکو”، گاز منطقه آسیای میانه را به بازارهای جهانی انتقال دهد. دیک چینی اظهار داشته بود که نمی خواهد این خط لوله از طریق روسیه بگذرد، بلکه وی مایل است این خط لوله کاملا به دور از دخالت روسها باشد.
آقای علی اف می گوید، اگرچه نمی خواهد رابطه خود را با دوستان تیره کند ولی نمی خواهد با روسیه نیز وارد مشاجره شود، لذا باکو در اجرای پروژه مذکور عجله چندانی ندارد. این اظهارات علی اف موجب نارضایتی دیک چینی می شود.
آذربایجان اکنون موضع خود را نسبت به گذشته تغییر داده و می خواهد مسیر خط لوله گاز خود را از گرجستان تغییر داده و این بار گاز خود را از طریق لوله گاز باکو به بندر “نوروسیسک” به بازارهای روسیه و اروپا انتقال دهد.
صاحب نظران سیاسی عقیده دارند که پس از جنگ اخیر گرجستان و جدایی آبخازیا و اوستیا از گرجستان و ظهور مجدد تانکهای روسیه در شهرهای گرجستان، علی اف نمی خواهد با روسیه دچار درگیری شود. شرایط پیش آمده اشاره ای جدی است به همه کسانی که به دنبال پیوستن به پیمان آتلانتیک در منطقه قفقاز هستند.
گفتنی است که پس از مذاکرات میان دیک چینی و علی اف مذاکره ای تلفنی هم مابین علی اف و مدویدوف(رئیس جمهور روسیه) انجام گرفت.
مسافرت اخیر علی اف به مسکو از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، بخصوص که دو کشور دارای روابط عمیق تاریخی هستند. این مسافرت درست ۵ روز بعد از جنگ گرجستان انجام می گیرد و علی اف گفتنی های زیادی دارد که باید با مدویدوف در میان بگذارد. این مذاکرات نه فقط در زمینه امنیت، بلکه شامل کل مسائل منطقه “اوراسیا” می شود.
رابطه میان آذربایجان و روسیه در دوره ای به سردی گرائید اما با حکمت و درایت رهبران دو کشور مجددا این روابط بهبود یافت. پس از اینکه رابطه دو کشور اواسط سالهای ۹۰ به تیرگی گرایید، پوتین در سالهای اول هزاره ی جدید به باکو رفت. اکنون و بویژه پس از جدایی اوستیا و آبخازیا، فضای دوران “اتحاد جماهیر شوروی” به نوعی به منطقه بازگشته است.
آذربایجان نگران سیاست آینده روسیه در قبال “قره باغ” است که از آذربایجان جدا شده است. در جریان حوادث اخیر گرجستان علی اف با محافظه کاری از گرجستان حمایت کرد و در جریان فعالیتهای اجتماعی در شهر تفلیس نیز شرکت ننمود. در فعالیتهای مذکور در مجموع پنج رئیس دولت شرکت داشتند.
در اجتماع مذکور در گرجستان که برای اظهار پشتیبانی از ساخاشویلی برگزار شده بود، سه نفر از روسای جمهوری کشورهای بالتیک، رئیس جمهور لهستان و اوکراین حضور داشتند.
برعکس رئیس جمهور اوکراین که اطلاعیه شدید اللحنی علیه روسیه صادر نمود، اما علی اف کوشید تا روشی کاملا ملایم در پیش گیرد. اساسا سیاست آذربایجان در قبال روسیه خشن و دشمنانه نیست.
از طرفی دیگر آذربایجان می کوشد سیاست متعادلی میان روسیه و غرب اتخاذ کند. همچنین آذربایجان بسیار محتاطانه می کوشد که خود را وارد “بازیهای ایران” نکند تا موجب واکنش تهران نسبت به خود شود. بر این اساس آذربایجان کوشش دارد حتی اگر رابطه اش با روسیه به نوعی تیره شود ولی از اعتدال خارج نشود.
پس از حمله گرجستان به اوستیای جنوبی و نتایج حاصله، رهبران آذربایجان به شکل ملموسی فکر بازگرداندن قره باغ را از راه جنگ کنار گذاشته اند.
* لیونید الکساندروویچ، نویسنده و تحلیلگر روسی
