شماره ۱۱۹۷ ـ ۲ اکتبر ۲۰۰۸
قرارداد بیمه هم مثل هر سند و قرارداد حقوقی دیگر از ظرایف و پیچیدگیهای ویژه ای برخوردار است. عدم اطلاع از این موارد میتواند منجر به مشکلات عدیده ای برای بیمه گذار (خریدار بیمه) شود. از آنجا که هر شخصی به طور طبیعی حرفه خود را دنبال میکند، لذا از همه هم انتظار نمیرود که به این ظرایف حقوقی که در اسناد و مدارک بیمه درج میشود توجه نمایند و یکی از دلایلی که وجود بروکر بیمه میتواند مفید باشد در همین زمینه ها است.
اما از چه موقع احساس نارضایتی پیش می آید؟ معمولا اکثر نارضایتی ها از شرکت های بیمه زمانی است که خسارتی به وجود می آید. موارد مطرح شده در این مقاله از آن جهت میتواند مفید باشد که هر یک از خریداران بیمه قادر هستند قبل از تحقق خطر و ایجاد ضرر و زیان از موارد حقوقی به نحوی مطلع باشند تا در صورت مواجه شدن با آن از قبل خود را آماده کرده باشند.
شرایط قرارداد بیمه بر اساس اصل اعلای حسن نیت تنظیم میشود و چنانچه بیمه گذار در اعلام قیمت مورد بیمه عمدا اشتباه نماید و چیزی را که میخواهد بیمه نماید اضافه بر قیمت معمول و منصفانه بیمه نماید قرارداد بیمه باطل و از درجه اعتبار ساقط است و در بعضی موارد حتی حق بیمه دریافتی توسط شرکت بیمه هم قابل استرداد نیست.
در حقوق قراردادی بیمه و قانون بیمه اگر بیمه گذار از اظهار مطالبی خودداری کند یا عمدا اظهارات خلاف واقع بگوید به نحوی که آن مطالب طوری باشد که موضوع ریسک را تغییر داده یا از اهمیت آن در نظر شرکت بیمه بکاهد قرارداد بیمه میتواند باطل شود.
حال چنانچه مطالب مطرح شده تاثیری در وقوع حادثه داشته باشد، در این صورت نه فقط وجوهی که بیمه گذار پرداخته است، قابل استرداد نیست، بلکه شرکت بیمه میتواند با اتکا به حقوق قانونی خودش حق بیمه را هم از بیمه گذار مطالبه کند.
حال اگر مطالب یا اظهارات خلاف قبل از وقوع حادثه برای شرکت بیمه معلوم شود شرکت بیمه حق دارد یا اضافه حق بیمه را از بیمه گذار در صورت رضایت او دریافت دارد و بیمه ادامه پیدا کند و یا قرارداد بیمه فسخ و از آن تاریخ هیچ یک از طرفین حق و مسئولیتی نسبت به یکدیگر نداشته باشند.
شرکت بیمه مسئول خسارات حاصله که ناشی از تقصیر بیمه گذار یا کارکنان و نمایندگان او باشد نخواهد بود، البته این مسئله در خصوص بیمه مسئولیت صدق نمیکند چون خطا و غفلت موضوع بیمه است و برای همین مسئله شرکت بیمه از بیمه گذار حق بیمه دریافت میکند.
یکی از مواردی که بسیار مهم است تعهد بیمه گذار (خریدار بیمه) است که باید برای جلوگیری از خسارت، مراقبتی را که هرکس عادتا از مال و اموال خود می نماید نسبت به موضوعی که بیمه کرده بنماید و در صورت بروز یا وقوع حادثه اقداماتی را که برای جلوگیری از سرایت و توسعه خسارت لازم است، به عمل آورد.
کلیه مخارجی که بیمه گذار برای جلوگیری از بروز و توسعه خسارت متحمل می شود ـ اگر هم منتج به نتیجه نشود ـ به عهده شرکت بیمه خواهد بود و آن را به بیمه گذار میپردازد.
در حالت دیگری اگر بیمه گذار(خریدار بیمه) در انجام امور روزمره خود خطری را که برای آن بیمه خریداری کرده است تشدید کند یا موضوع بیمه را به طوری تغییر دهد که شرایط جدیدی حاکم شود، بایستی شرکت بیمه یا بروکر بیمه خود را بلافاصله مطلع نماید.
در این گونه موارد شرکت بیمه با کمک بروکر بیمه از وضعیت جدید بازدید و نسبت به صدور الحاقیه ای اقدام مینماید تا شرایط جدید حاکم شود.
و اما وظایف شرکت بیمه نسبت به خریدار بیمه:
در مقابل شرکت بیمه هم متکی به همان اصل حسن نیت، نسبت به بیمه گذار (خریدار بیمه) وظایف و مسئولیتهایی دارد که طبق قانون ملزم به انجامش است.
اساسی ترین مسئولیت شرکت بیمه در مقابل خریدار بیمه (بیمه گذار) پرداخت خسارت است. این مسئولیت به طور خلاصه عبارت است از “تفاوت قیمت مورد بیمه(خانه/ ماشین/کالا/کشتی) بلافاصله قبل از وقوع حادثه با قیمت باقی مانده (بازیافت)آن بلافاصله بعد از حادثه”. در ضمن خسارت حاصله به پول نقد پرداخته خواهد شد مگر اینکه شرکت بیمه صلاح بداند که مورد خسارت را تعمیر یا تعویض یا کلا جایگزین نماید.
در این صورت شرکت بیمه ملزم است موضوع بیمه را در مدتی که عرفا برای همه دست اندرکاران معلوم است تعمیر کرده یا عوض نماید و موضوع بیمه را تحویل بیمه گذار کند.
در هر صورت حداکثر مسئولیت شرکت بیمه از مبلغ بیمه شده تجاوز نخواهد کرد. به این مورد اصل خسارت (غرامت) گویند.
شرکت بیمه مسئول خساراتی که ناشی از عیب ذاتی کالا باشد یا خسارتی که ماهیتا در نهاد مورد بیمه باشد، نیست.
در رشته های مختلف بیمه شرکتهای بیمه مسئولیت متفاوتی دارند.
۱ـ در بیمه های آتش سوزی خسارات حاصل شده که شرکت بیمه مسئول آن است به قرار زیر طبقه بندی میشود:
– خسارت به موضوع بیمه از آتش سوزی و دود زدگی.
– افت قیمت و از بین رفتن اموال بیمه شده که بر اثر به کارگیری وسایل اطفاء آتش به کار برده شده است.
– از بین رفتن یا معدوم شدن موارد بیمه در موقع عملیات نجات .
– خسارت وارده به ساختمان بیمه شده در نتیجه عملیات نجات برای جلوگیری از توسعه و سرایت آتش سوزی.
– هزینه انتقال و اجاره محل موقت برای اسکان تا پایان یافتن تعمیرات.
۲- در رشته های مختلف بیمه خسارت به روشهای ذیل پرداخت می شود:
ـ در بیمه حمل و نقل قیمت کالا در مقصد.
ـ در بیمه عدم النفع منافعی که بر اثر خطرات بیمه متوقف شده است و منافعی که در صورت پیشرفت امر عاید بیمه گذار میشد.
ـ در بیمه عمر چون برای جان افراد نمیتوان مبلغ تعیین کرد، مطابق با سرمایه بیمه در بیمه نامه به انضمام سود حاصله از سرمایه گذاری (اگر این بخش را دارا باشد).
سرمایه بیمه عمر یا به ورثه قانونی پرداخت میشود و یا چنانچه در موقع تنظیم بیمه نامه شخص دیگری ذکر شده باشد، به ایشان پرداخت میشود.
نکته بسیار حایز اهمیت آن است که شرکت بیمه مسئول خسارات حاصله بر اثر جنگ و شورش و بلوا و اغتشاش نخواهد بود، مگر آن که این پوشش بیمه ای خریداری شده باشد.
به طور کلی و در عرف بیمه فقط این پوشش برای کالای روی آب (دریا) قابل خریداری است.
بعد از پرداخت خسارت شرکت بیمه با حق جانشینی قادر است به مقصران حادثه مراجعه و نسبت به بازپس گیری خسارت اقدام کند. در این پروسه بیمه گذار (خریدار بیمه) بایستی کلیه تلاش و اقدامات لازم را جهت کمک به شرکت بیمه در مقابل اشخاص ثالث که مسئول حادثه بودند، بنماید.
فرهاد فرسادی کارشناس ارشد بیمه است.
ایمیل نویسنده:
