در این نوشته که در چند قسمت منتشر می‌شود به بررسی بیماری فراموشی، نشانه‌های آن و تفاوتش با ضعف طبیعی حافظه (به دنبال گذر عمر) و هم‌چنین به شرح نشانه‌های بیماری آلزایمر و چگونگی کند کردن سرعت این بیماری می‌پردازیم.
در بیماری فراموشی وقتی یکی حافظه‌اش را از دست می‌دهد یا نمیتواند چیزها را به‌موقع به‌خاطر آورد، رابطه‌اش با دیگران و درکش از زندگی تغییر می‌کند. اما خبر خوب این است که اگر به‌موقع تشخیص داده شود، برخی از گونه‌های فراموشی درمان‌پذیرند و حافظه‌ی از دست رفته می‌تواند برگردد. به همین دلیل لازم است که نشانه‌های فراموشی طبیعی، بیماری فراموشی و علل زوال حافظه را بشناسیم.
علائم و نشانه‌های بیماری فراموشی
فراموشی علائم گوناگون دارد، مثل از دست دادن حافظه، تغییر شخصیت، و ضعف عملکرد طبیعی ذهن که می‌تواند از بیماری فراموشی یا آلزایمر ناشی شود یا از ضربه‌ی مغزی. این تغییرات با تغییراتی که گذر عمر در کارکرد ذهن ایجاد می‌کتند متفاوت‌اند. به عنوان نمونه:
تغییرات مغز پس از ابتلا به آلزایمر
ـ تغییرات ناشی از بیماری فراموشی یا آلزایمر زندگی عادی و روزمره را دچار اختلال می‌کند.
ـ بر زندگی مستقل فرد اثر می‌گذارد به‌گونه‌ای که از انجام کارهای روزمره باز می‌ماند.
ـ روابطش با دیگران تغییر می‌کند و با پیشرفت بیماری کاملا مختل می‌شود.
ـ رفته‌رفته قدرت یادگیری، حافظه و قدرت تحلیلش از بین می‌رود.
این تغییرات در برخی سریع و در برخی از آدم‌ها کندتر اتفاق می‌افتد.
علائم و نشانه‌های عمومی بیماری فراموشی:
از دست دادن حافظه
از دست دادن قدرت تحلیل و قضاوت
ناتوانی در فکر کردن
استدلال‌های اشتباه
رفتارهای نادرست
از دست دادن توان برقراری رابطه
از دست دادن توان تشخیص مکان و زمان
از دست دادن قدرت تعادل و راه رفتن طبیعی
بی‌توجهی به سلامتی، بهداشت و مراقبت‌های فردی
توهم، بدگمانی، اضطراب و پریشان‌حالی
فرق بیماری فراموشی با ضعف حافظه‌ای که به‌طور طبیعی و در اثر گذر عمر ایجاد می‌شود:
با بالارفتن سن تغییراتی در بدن ایجاد می‌شود که قابل انکار نیست. مثل ریزش مو، چروک پوست، احساس بیش‌تر سرما در بدن، شل شدن ماهیچه‌ها، سخت شدن دیواره‌ی عروق و غیره. هم‌زمان در مغز هم یک سری تغییرات رخ می‌دهد، مثلا اندازه‌ی مغز کوچک می‌شود، حافظه ضعیف می‌شود و سرعت کارکرد مغز کند می‌شود. ناگفته نماند که سن شروع این اتفاقات معمولا چهل سالگی‌ست. اما سرعت رخداد آن‌ها معمولا خیلی کند است. اما اگر سرعتش زیاد باشد و محسوس دیگر طبیعی نیست. ناگفته نماند که بسیاری از مردم کارکرد مغزشان را با انجام فعالیت‌های مغزی و فیزیکی روزمره و منظم تا سنین بالا هم حفظ می‌کنند.
کارکرد ذهن با بالا رفتن عمر کند می‌شود، مثلا:
ـ سرعت تصمیم‌گیری و سرعت حل مشکلات کاهش می‌یابد، سرعت فکر کردن کم می‌شود، حافظه‌ی کوتاه‌مدت به زمان بیش‌تری نیاز دارد و برای نشان دادن واکنش به هر کنشی به زمان بیش‌تری نیاز است.
ـ قدرت تمرکز و توجه کم می‌شود: حواس فرد زودتر پرت می‌شود و هر چیزی می‌تواند به آسانی حواسش را پرت کند و یادگیری را برایش سخت کند.
ـ یادآوری مطالب به ذهن سپرده شده سخت‌تر و کندتر می‌شود: برای این‌که مطالب را به خاطر آورد احتیاج به اشاره‌های دقیق‌تر و نشانه‌های بیش‌تری دارد. مثلا پس از تماشای فیلمی به خاطر نمی‌آورد که بازیگرهای اصلی چه حرف‌هایی زده‌اند، ولی مثلا سقوط هواپیمایی را روی سقف خانه‌ای به یاد می‌آورد.
راستش مشخص کردن تفاوت میان بیماری فراموشی و فراموشی ناشی از بالا رفتن سن چندان علمی نیست ولی چند نشانه‌ی خوب هست که می‌شود از روی آن‌ها این دو را از هم تشخیص داد.
نشانه‌های فراموشی در اثر بالارفتن سن نشانه‌های بیماری فراموشی
|
از ضعف حافظه شکایت می‌کند ولی می‌تواند از چیزهایی که فراموش کرده مثال بیاورد |
ممکن است وقتی از او درباره‌ی حافظه‌اش بپرسیم از فراموشی شکایت کند اما نمیتواند مثال بیاورد |
|
گاهی برای یادآوری یک کلمه به کمک احتیاج دارد |
مرتب برای یادآوری کلمه‌ای مکث می‌کند و از جایگزین استفاده می‌کند |
|
شاید مکث کند تا راهش را پیدا کند، اما در جاهای آشنا گم نمی‌شود |
در جاهای آشنا گم می‌شود و وقت بیش‌تری صرف می‌کند تا به خانه برگردد |
|
حوادثی را که اخیرا اتفاق افتاده به یاد می‌آورد و گفتگوها را خوب به انجام می‌رساند |
آشکارا برای یادآوری حوادث اخیر مشکل دارد و گفتگوها را خوب به انجام نمی‌رساند |
|
مهارت‌های اجتماعی‌اش مثل همیشه است |
دیگر علاقه‌ای به فعالیت‌های اجتماعی نشان نمی‌دهد و ممکن است رفتارهایش عجیب و غریب باشد |
در مقاله‌های بعدی خواهیم خواند که چه چیزی باعث فراموشی می‌شود و چه‌گونه می‌شود از سرعت پیشرفت فراموشی جلوگیری کرد.
* اکرم پدرام نیا، نویسنده، مترجم، پژوهشگر و پزشک ایرانی ساکن تورنتو ـ کانادا و از همکاران تحریریه ی شهروند است.
www.pedramnia.com
