تغذیه و بهداشت خانواده
یکی از خوانندگان شهروند با اشاره به اینکه دختر نوجوانش به عارضه ی کم خونی دچار شده و مجبور است شربت و قرص های آهن مصرف کند، درخواست کرده که درباره ی این عارضه و علل بروز و چگونگی پیشگیری و درمان آن به وسیله ی رژیم غذایی در این صفحه اطلاعاتی داده شود.
در منظر پزشکی چند نوع کم خونی وجود دارد که با آزمایش خون و مطالعه ی گلبول های قرمز آن علتش را مشخص می کنند.
کم خونی ممکن است به علت ناهنجاری های ژنتیکی و فامیلی باشد و یا با از دست دادن خون مخصوصا از طریق دستگاه گوارش و مجاری ادراری و غیره به وجود آید. در اینجا به اختصار به آنها اشاره می کنیم.
۱ـ کم خونی به علت خونریزی: از دست دادن خون زیاد در موقع پریود یا زخم های داخل و خارج بدن به مدت طولانی سبب نوعی کم خونی می شود و با درمان علل ذکر شده میزان آهن و گلبول قرمز خون شخص به حالت طبیعی برمی گردد.
۲ ـ کم خونی به علت کمبود آهن: اصولا مغز استخوان ها مسئول استفاده آهن موجود در خون و به وجود آوردن گلبول های قرمز است. اگر آهن رژیم غذایی به هر دلیلی کاهش یابد و یا خللی در هضم و جذب آن در دستگاه گوارش به وجود آید این نوع کم خونی به وجود خواهد آمد. آهن در بدن برخی از اشخاص به علت های مختلف جذب نمی شود.
۳ـ کم خونی به علت بیماری های مزمن: هر بیماری که برای مدتی بدن را تحت تاثیر قرار دهد و درمان آن به طول انجامد، یا درمان شدنی نباشد، عارضه ی جانبی کم خونی را به همراه دارد. در این گونه کم خونی داروهای شیمیایی نقش مهمی خواهند داشت.
۴ـ کم خونی به علت بیماری های کلیوی: کلیه هورمونی ترشح می کند که در مغز استخوان و به وجود آمدن گلبول های قرمز نقش دارد. در موقع بیمار بودن کلیه ها ترشح این هورمون کاهش خواهد یافت و در نتیجه پس از مدتی شخص به این نوع کم خونی دچار می شود.
۵ـ کم خونی به علت بارداری: در زمان بارداری بدن به آهن و ویتامین B۱۲ بیشترین نیاز را دارد تا جنین رشد موثری داشته باشد. در این مرحله از زندگی زن باردار به هر دلیلی مثل خونریزی، نداشتن رژیم غذایی ناکامل و دریافت نکردن آهن کافی، این نوع کم خونی ظاهر می شود.
۶ـ و بالاخره کم خونی به علت رژیم غذایی نادرست و نرسیدن آهن و ویتامین B۱۲که در به وجود آمدن و سالم ماندن گلبول های قرمز مهم هستند کم خونی تغذیه ای حاصل می شود که از همه مهمتر است و در حال حاضر درصد بالایی از مردم دنیا مخصوصا جهان سوم به علت فقر مالی به آن دچار هستند که متاسفانه زمینه را برای انواع بیماری های مزمن آماده می سازد. در اینجا از انواع دیگر کم خونی صحبتی نمی کنم زیرا میزان بروز آنها زیاد نیست فقط اشاره می کنم که مصرف زیاد الکل و آنتی بیوتیک ها و آنتی اسیدها و داروهای شیمیایی نقش مهمی در کم خونی دارند.
نقش تغذیه در پیشگیری و درمان کم خونی
غذاهایی که در پیشگیری و درمان کم خونی نقش دارند، زیاد هستند ولی در اینجا به چند نمونه از هر گروه غذایی اشاره می کنم.
در میان میوه ها، سیب و زردآلو و انواع توت های رنگی و از سبزیجات، سبزیجات سبز تیره رنگ، نخود سبز، عدس، اسفناج و جعفری و غیره حاوی مقدار زیادی آهن هستند و باید در رژیم غذایی روزانه حداقل چند نوع از آنها وجود داشته باشند.
از گوشت ها پروتئین حیوانی گوشت قرمز، جگر و تخم مرغ بیشتر از هر غذایی آهن دارند. آهن موجود در سبزیجات به خوبی در بدن جذب نمی شوند، آنها را باید آب پز کرد و به آن مقداری غذای اسیدی مانند آب لیمو اضافه کرد تا جذب آهن آنها افزایش یابد. از ویتامین های مهمی که در سلامتی گلبول های قرمز و به وجود آمدن آنها نقش دارند، ویتامین B۱۲را باید نام برد. ویتامین C در جذب آهن موجود در گیاهان نقش مهم دارد، به همین علت خوردن میوه هایی که حاوی ویتامین C (مرکبات) هستند، به همراه غذا مهم می باشد.
و اما در مورد این خانم جوان که به کم خونی دچار است موضوع مهم در چنین سن و سالی علاوه بر خونریزی زیاد در موقع پریود این است که این دسته از جوانان همه چیز را نمی خورند و باید تمام غذاهایی که در روز می خورند یادداشت شوند و مقدار آهن آنها معلوم شود.
ایشان باید هر روز از غذاهایی مانند گوشت قرمز، جگر و سبزیجات سبز تیره رنگ و میوه هایی که گفته شد، مصرف کند و سعی کند تغییراتی در رژیم غذایی اش به وجود آورد و همه نوع غذایی بخورد.
غذاهایی که از بروز و پیشرفت بیماری قند جلوگیری می کند
غذاها نقش مهمی در بروز و پیشرفت و یا پیشگیری و کنترل بیماری قند دارند که در اینجا نام چند غذای مفید برای این منظور را می آوریم.
ـ حبوباتی که حاوی مقدار زیادی فیبر هستند در سوخت و ساز قند در بدن موثر هستند و باید در رژیم غذایی روزانه منظور شوند.
ـ سبزیجات سبز تیره رنگ به علت املاح و ویتامین های مختلف و نداشتن نشاسته و مواد قندی دوست غده لوزالمعده بوده و در کنترل قند خون موثرند.
ـ مرکبات و ترکیبات آن در تنظیم فعالیت غده پانکراس و عملکرد آن در بدن نقش مهم دارند.
ـ توت ها: با وجودی که توت ها حاوی مقداری فروکتوز هستند به خاطر داشتن آنتی اکسیدان های قوی و املاح و ویتامین ها و فیتوکمیکال ها، در پیشگیری و حرکت بیماری نقش دارند.
ـ گوجه فرنگی به خاطر داشتن املاح و ویتامین های زیاد مخصوصا لیکوپن که یکی از قوی ترین آنتی اکسیدان ها است در سلامتی غده لوزالمعده و سوخت و ساز قند بسیار موثر است.
ـ ماهی مخصوصا ماهی پرچرب به علت دارا بودن اسیدهای چرب امگا ۳ اگر به مقدار لازم و کافی مصرف شوند شخص کمتر به بیماری قند دچار خواهد شد.
ـ دانه های روغنی مانند پسته و بادام و بادام زمینی و مخصوصا گردو به صورت خام که بو داده و نمک زده نشده باشند، حاوی انواع مختلف املاح و ویتامین ها مخصوصا ویتامین E می باشند و نمی گذارند بیماری قند به وجود آمده و پیشرفت کند.
ـ لبنیات حاوی مقدار زیادی کلسیم و ویتامین D است. مصرف یکی دو لیوان شیر و خوردن انواع دیگر لبنیات مانند بستنی و ماست و غیره یکی از اساس اصلی سالم ماندن هستند.
ـ سرکه سیب متابولیسم بدن را افزایش می دهد و قند خون را به سوخت و ساز می رساند. روزی یک قاشق غذاخوری سرکه سیب موجب پیشگیری و کنترل بسیاری از بیماری ها مخصوصا دیابت می گردد.
ـ پودر دارچین: پودر دارچین یکی از تقلیل دهنده های قند خون است و در عملکرد انسولین خون برای سوخت و ساز قند خون بهترین دوست لوزالمعده است.
*دکتر پرویز قدیریان استادی دانشگاه مونتریال در تغذیه، استادی دانشگاه مک گیل در سرطان شناسی و کارشناسی سازمان بهداشت جهانی را در کارنامه ی پر بار خود دارد. از همکاری او با شهروند بیش از یک دهه می گذرد.
www.cancerriskinfo.com
