در راه اسکار
کارگردان: استیو مک کویین
فیلمنامه: جان ریدلی
موسیقی: هانس زیمر
بازیگران: چیوِتل اجیوفور، مایکل فاسبندر، پل جیامتی و برد پیت
تهیه کننده: براد پیت
محصول :آمریکا- انگلستان ۲۰۱۳
فیلمنامه فیلم بر اساس خاطرات واقعی سالومون نورثاپ نوشته شده است. سال ۱۸۴۱، سالومون نورثاپ (چیوِتل اجیوفور) یک سیاهپوست آزاد است که با همسر و فرزندانش در ساراتوگای نیویورک زندگی می کند. او با نواختن ویولن امرار معاش می کند. یک شب توسط چند نفر اراذل و اوباش اغفال شده، به وسیله آنها مسموم و به‌عنوان برده فروخته می شود. به هوش که می آید، خود را در غل و زنجیر می بیند. سپس به مزارع پنبه در جنوب امریکا برده می شود، جایی که ابتدا توسط یک برده‌دار به نام ویلیام فورد خریده شده و بعد از آن به ادوین اپس (مایکل فاسبندر) فروخته می شود. نورثاپ ۱۲ سال از زندگی خود را به‌عنوان یک برده جنوبی می گذراند تا اینکه آَشنایی با یک چوب بر کانادایی باعث رهایی او می شود…
برای تماشای فیلم دوازده سال بردگی آشنایی مختصری با تاریخچه برده داری در آمریکا کمک زیادی در برقراری ارتباط و حس و حال آن دوره به بیننده می دهد.
برده داری در آمریکا عملی قانونی بود که بین سده‌های ۱۷ و ۱۹ میلادی در ایالات متحده انجام می‌شد. برده‌داری پیش از آن نیز تحت استعمار بریتانیا انجام می‌شد. پس از جنگ‌های داخلی، تمایلات ضدبرده‌داری به‌تدریج در ایالات شمالی گسترش پیدا کرد اما در جنوب، توسعه‌ی سریع صنعت پنبه از سال ۱۸۰۰باعث شد که ایالت‌های جنوبی به شدت متکی به برده‌ها شوند و بکوشند تا آن را در سرزمین‌های غربی جدید نیز شایع کنند. ایالات متحده به‌وسیله‌ی خط میسون ـ دیکسون که مریلند (برده‌دار) و پنسیلوانیا (آزاد) را جدا می‌کرد به دو قطب ایالت‌های برده‌دار و ایالت‌های آزاد تقسیم شده بود. هر چند تجارت بین‌المللی برده در سال ۱۸۰۸ ممنوع شد اما تجارت داخلی در آمریکا همچنان ادامه یافت و باعث شد تا جمعیت برده‌ها تا پیش از ممنوعیت برده‌داری به چهار میلیون نفر برسد. هر چند پس از شکل‌گیری ایالات متحده برخی از رنگین‌پوستان آزاد بودند، اما وضعیت برده بودن بیشتر با رنگ پوست افرادی شناخته می‌شد که تبار آفریقایی داشتند. این مسأله باعث شد که نظامی قانونی به وجود آید که در آن نژاد نقش اصلی را بر عهده داشت. بالاخره هنگامی که آبراهام لینکلن با شعار برچیدن برده‌داری در انتخابات ۱۸۶۰ به پیروزی رسید، ایالت‌های جنوبی از اتحادیه خارج شدند تا کنفدراسیون ایالات مؤتلفه آمریکا را تشکیل دهند. خروج از اتحادیه به منزله‌ی آغاز جنگ داخلی بود. این جنگ وضعیت زندگی در جنوب را به هم ریخت، زیرا بسیاری از برده‌ها از کشتزارها فرار می‌کردند یا توسط نیروهای اتحادیه آزاد می‌شدند. جنگ به طور مؤثری باعث الغای برده‌داری شد. بعدها در دسامبر ۱۸۶۵ متمم سیزدهم قانون اساسی رسماً نهاد برده‌داری را در ایالات متحده غیرقانونی اعلام کرد.
دوازده سال بردگی را کارگردانی ساخته که بر خلاف شباهت اسمش به استیو مک کویین هنرپیشه سفیدپوست مشهور آمریکایی دهه شصت و هفتاد میلادی، یک سیاه پوست متولد لندن انگلستان است. در سال ۱۹۸۴ یک فیلم تلویزیونی به نام اودیسه سالمون نورثوب از روی کتاب ۱۲ سال بردگی و به کارگردانی گوردن پارکز در آمریکا از کانال پی. بی. اس پخش شد. قبل از این فیلم نیز فیلم های زیادی درباره برده داری به خصوص در جنوب آمریکا با مضامین مختلف ساخته شده است، اما ۱۲ سال بردگی آخرین اثر مک کویین را به جرات میتوان یکی از خوش ساخت ترین فیلم ها با این موضوع قلمداد کرد. فیلم از لحاظ زمانی با بازگشت به گذشته و یادآوری خاطرات سالومون و ادامه در زمان حال به پیش می رود. فیلمساز با هوشمندی فیلم را از ورطه سقوط در کلیشه های معمول سینمای هالیوودی نجات داده و تلاش کرده تا بی اغراق و تا حد ممکن به اصل داستان وفادار بماند. طراحی صحنه، لباس و دکور حساب شده فیلم به خوبی فضای آن دوره و حس و حال برده داری آن مقطع تاریخی آمریکا را به تماشاگر القا می کند. اگرچه شخصا این فیلم را اثری بی عیب و ایراد نمی دانم، اما در مجموع از آن به عنوان فیلمی دیدنی نام می برم. فیلمی که با اشاره به یک دوره ننگ آور جامعه آمریکا با نمایش خشونت سفیدپوستان مذهبی متعصب، وجود چنین رفتارهای حاصل از تعلیمات خشک کلیسا در آن دوره را نیز نمایش داده و به انسان عصر امروز یادآوری می کند. فیلم تصویری از بیگناهی انسان رنگین پوست و ظلم و خشونتی است که از انسان هم نوع خود تنها به خاطر تفاوت رنگ پوستش متحمل می شود. اگرچه در بین همین سفیدپوستان نیز انسان های معتدل و خوب همچون “ویلیام فورد” اولین ارباب سولومون و “بس” با بازی براد پیت که یک چوب بر کانادایی مخالف تبعیض نژادی است، وجود دارند که نشان می دهند در تاریک ترین نقاط نیز می توان روزنی روشن دید. بازیگران فیلم به خصوص چیوجت اجیفورد در نقش سالومون و مایکل فاسبیندر در نقش اپس ارباب مذهبی و سادیستی که با انجیلی در یک دست و شلاقی در دست دیگر خود را مجری دستورات انجیل و توحش خود می داند به خوبی از پس نقش های خود برآمده اند و تنها حضور براد پیت در یک نقش فرعی ممکن است که بسیاری از طرفداران این ستاره مشهور را با تعجب روبرو کند. براد پیت حضور خاصی در این نقش نداشته و حتی برخی از منتقدان سکانس گفتگوی او با سالومون را مبنی بر مخالفتش با رفتارهای خشونت آمیز مرزعه دارها و ارباب ها و برابری سیاهان و سفیدها کمی بی مقدمه و شعاری می پندارند.
استیو مک کویین کارگردان فیلم فعالیتش را با فیلم کوتاه آبجو در سال ۱۹۹۳ آغاز کرد و پس از ساخت ۲۰ فیلم کوتاه اولین اثر بلندش به نام گرسنه را در سال ۲۰۰۸ کارگردانی کرد که در محافل سینمایی درخشید و منجر به ساخت دومین فیلمش به نام شرم در سال ۲۰۱۱ شد.
به هر حال با اینکه در میان نامزدهای بهترین فیلم امسال شخصا مایل هستم که فیلم مستقل نبراسکا ساخته الکساندر پین برنده اسکار شود، اما با شناختی که از تاریخچه اهدای جوایز آکادمی اسکار دارم بیشترین شانس را به فیلم دوازده سال بردگی می دهم.
* عارف محمدی فارغ التحصیل ادبیات فارسی و سینما از ایران و مددکاری اجتماعی از کالج جورج براون در کانادا است . به عنوان منقد فیلم با رسانه های ایرانی چون شهروند و رادیو زمانه همکاری داشته و بیش از ده سال است که برنامه تلویزیونی فیلم و سینما را تهیه و اجرا می کند. مستندسازی از دیگر فعالیت های او در زمینه سینماست.
