فوتبال ایران
دیشب تهران تا صبح نخوابید! این عنوان تیتر کیهان ورزشی در صبح روز بعد از مسابقه با اسرائیل بود. قهرمانی در چهارمین دوره جام ملت های آسیا تنها یک موفقیت میدانی نبود که حاصل به ثمر رساندن چند گل و کسب چند امتیاز باشد. این قهرمانی یک دگرگونی عظیم اجتماعی بود که معیارهای زیادی را در بسیاری از زمینه‌ها تغییر داد. برای اولین بار در تاریخ معاصر همه از این موفقیت رضایت کامل داشتند: مذهبیونی که پس از خرداد ۱۳۴۲ به حجره خزیده بودند به واسطه شکست اسرائیل احساس غرور می‌کردند، ملی‌گرایانی که با حذف مصدق و غل و زنجیر مواجه بودند و حاکمیتی که از شنیدن چندباره سرود شاهنشاهی در ورزشگاه و همخوانی ۳۰۰۰۰ تماشاگر حاضر در صحنه ناباورانه و در بهت متوجه اهمیت و ارزش پیروزی های ورزشی شدند. در سطح اجتماع چاپ عکس و پوستر بازیکنان به فروش سرسام‌آوری دست یافت. برای اولین بار کتاب شرح حال بازیکنان به قلم خودشان با تیراژ بیش از ۱۵۰۰۰ نسخه در سه هفته نایاب شد. دلکش بانوی آواز ایران خواند: “ وقتی توپ گرده و زمین درازه، بچه‌ها گل بزنید تو دروازه” و ویگن فریاد شوق مردم در ورزشگاه را دستمایه ترانه: “بچه‌ها متشکریم” ساخت.
این استخوانبدی اصلی تیمی است که جام ملت های آسیا را در بهار ۱۳۴۷ به دست آورد.( همایون بهزادی در عکس حضور ندارد.)
ایستاده از راست :مصطفی عرب، مهراب شاهرخی، حسین فرزامی، عزیز اصلی، حسن حبیبی، اصغر شرفی
نشسته از راست :اکبر افتخاری، پرویز قلیج خانی، فریبرز اسماعیلی، جعفر کاشانی و حسین کلانی.
بیش از یک صد گروه از صاحبان مشاغل و حرف مختلف از بالاترین تا پایین‌ترین سطوح در سطح جامعه نظیر وکلای دادگستری، استادان دانشگاه، پزشکان، پرستاران، تا نجار و آهنگر و نقاش تشکیل تیم های فوتبال خود را اعلام کردند و جالب اینکه دختران و زنان در این ماجرا کم از مردان نبودند و جالب اینکه دیرپاترین تیم ها متعلق به دختران بود که نهایتا مسابقات باشگاهی زنان را شکل دادند.
مسیر قهرمانی
تیم ملی اولین مسابقه را در مقابل هنگ‌کنگ برگزار کرد. اصغر شرفی که آن روزها در قالب مسابقات ارتش ها درخشش قابل توجهی داشت در نیمه اول یک ضربه پنالتی را از دست داد اما علی جباری در دقیقه ۷۰ طلسم دروازه را شکست و همایون بهزادی با به ثمر رساندن گل دوم پیروزی را تثبیت کرد.
دومین دیدار در مقابل تایوان برگزار شد و با شوت راه دور حسین فرزامی پیروزی تیم ملی تثبیت شد چرا که خیلی پیش از آن در سومین دقیقه مسابقه حسین علی کلانی با پروازی بلند اولین گل را به ثمر رسانده بود. ضربه کرنر اکبر افتخاری که مستقیما وارد دروازه شد از اتفاق های نادر جهان فوتبال به شمار می‌رود. همایون بهزادی در این بازی نیز به گل رسید.
دیدار سوم با برمه از اهمیت خاصی برخوردار بود چرا که در سال ۱۹۶۶ در دو بار رویارویی با این تیم در چارچوب بازیهای آسیایی هر دو بار نتیجه ۱-۰ به سود برمه بود.
تیم ملی با گل های افتخاری و بهزادی در پایان با نتیجه ۳-۱ به پیروزی رسید و آماده دیدار با تیم اسرائیل شد. در آن دوران برای هر پیروزی ۲ امتیاز منظور می‌شد و جدول به نحوی بود که تیم ایران در نتیجه پیروزی و تساوی به قهرمانی می‌رسید.
در روزی که در ورزشگاه امجدیه جای سوزن انداختن نبود دو تیم در مقابل هم صف‌آرایی کردند. نیمه اول به مدارا گذشت، اما در شروع نیمه ی دوم همکاری مهاجمان اسرائیل تالبی، اشپیگل و اشپیگلر منجر به گل شد. اسرائیل قهرمان دوره قبل و به لحاظ جسمی از برتری قابل توجهی برخوردار بود.
با دریافت گل و دورنمای شکست، جمعیت حاضر در ورزشگاه خواستار حضور همایون بهزادی در زمین شدند. این بازیکن در خلال مسابقات جام ملت ها دچار آسیب‌دیدگی شدید زانو شده بود و در ترکیب مقابل اسرائیل قرار نداشت، اما به خواست تماشاگران محمود بیاتی پس از تزریق آمپول بیحسی توسط دکتر تقی زرکش او را به میدان فرستاد. کمتر از ۵ دقیقه بعد در شلوغی جلو دروازه همایون بهزادی با همان زانوی دردناک و بیحس ضربه‌ای به توپ زد که ضمن عبور از خط، قدرت رسیدن به تور دروازه را نداشت. تساوی رای به قهرمانی ایران داشت و بازیکنان با جانفشانی سعی در حفظ نتیجه داشتند. از نکات جالب ۱۰ دقیقه پایانی این مسابقه سه بار آسیب‌دیدگی کلانی بود که هر سه بار با برانکارد از زمین بیرون رفت و با اندک مداوا با رشادت بسیار به زمین بازگشت.
حسن حبیبی سرگروه تیم ملی جام در دست بر روی شانه بازیکنان و مردم بارها ورزشگاه را دور زد
در ثانیه‌های پایانی که همه منتظر سوت پایان بودند به ناگهان پرویز قلیچ خانی از فاصله ۳۵ متری توپی را وارد دروازه اسرائیل کرد که شاید هنوز یکی از زیباترین گل های تاریخ فوتبال ایران به شمار آید. قلیچ خانی قریب ۴۰ سال بعد درباره این ضربه در مصاحبه با شبکه جهانی بی بی سی گفت: در آن موقع بازی با یک توپ انجام می‌شد و من خواستم توپ را با تمام قدرت به بیرون زمین بفرستم تا زمان بازی هدر برود، اما ناگهان توپ را در گوشه دروازه دیدم.
کلیپ بازی ایران و اسرائیل را در لینک زیر ببینید:
http://wn.com/asian_cup_1968_iran__israel
جام ملتهای آسیا
این مسابقات که از سال ۱۹۵۶ آغاز شد پس از جام ملت های آمریکای جنوبی یا کوپا آمریکا Copa America قدیمی‌ترین مسابقات قاره‌ای است. در حال حاضر دور نهایی این مسابقات با حضور ۱۶ تیم برگزار می‌شود. در دوره‌های ابتدایی تیم های کره جنوبی و ایران تیم های شاخص بودند، اما در دوره‌های اخیر عربستان سعودی و ژاپن موفق به کسب این جام شدند و کشورهای اسرائیل، کویت و عراق نیز هر کدام در یک دوره به قهرمانی رسیدند. قهرمان فعلی جام ملت ها ژاپن است که توانسته چهار دوره به این موفقیت دست پیدا کند.
جام ملت های آسیا از شروع این مسابقات در سال ۱۹۵۶ در هنگ‌کنگ هر چهار سال یکبار برگزار می‌شد، اما با توجه به برگزاری مسابقات المپیک و جام ملت های اروپا در همان سالها این مسابقات پس از ۲۰۰۴ با فاصله ۳ ساله در سال ۲۰۰۷ در کشورهای اندونزی، مالزی، تایلند و ویتنام به عنوان میزبانان مشترک برگزار شد تا در سال برگزاری این مسابقات تراکم کمتری در مسابقات بین‌المللی وجود داشته باشد. قهرمان این مسابقات به عنوان نماینده قاره آسیا در مسابقات جام کنفدراسیونها شرکت می‌کند. استرالیا آخرین تیمی است که به این مسابقات پیوسته است. از سال ۲۰۱۹ دور نهایی این مسابقات با ۳۲ تیم برگزار خواهد شد.
نگاهی به ادوار مختلف جام ملت های آسیا و نتایج آنها بیندازیم. در چهار دوره اول که تعداد تیم های شرکت کننده محدود بود مسابقات به صورت دوره‌ای یا round-robin برگزار می شد.
نتایج ادوار مختلف جام ملتهای آسیا:
میزبان مسابقات سال ۲۰۰۷ کشورهای: اندونزی، مالزی، تایلند و ویتنام بودند.
مسابقات جام ملت های آسیا در سال ۲۰۱۵ در کشور استرالیا برگزار خواهد شد.
موفق ترین تیم ها در ادوار مختلف جام ملت های آسیا:
۱- تیم اسرائیل در اوایل دهه ۱۹۷۰ از کنفدراسیون فوتبال آسیا جدا شده و به عضویت اتحادیه فوتبال اروپا (یوفا) پیوست.
۲ – این کشور قبلا برمه نام داشت.
۳ – استرالیا از سال ۲۰۱۰ به عضویت کنفدراسیون فوتبال آسیا درآمد.
۴- این کشور قبلا با نام های چین ملی و تایوان در مسابقات شرکت می‌کرد.
۵ـ این کشور قبلا با نام خمر در مسابقات شرکت می‌کرد.
* سیدعلی پورحسینی مترجم کتاب “راهنمای مربیگری و آموزش شگردهای فوتبال” برای فدراسیون فوتبال و مولف مجموعه ۴ جلدی آموزش سیستم ها در فوتبال است. مقالات و تحلیل های او در روزنامه جهان فوتبال، مجله دنیای ورزش و سایت زندگی فوتبال منتشر شده است.
