* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
اپنه خواب Sleep Apnea
بخش دوم و پایانی
فاکتورهایی که در ابتلا به اپنه موثرند
چاقی: عامل اصلی امکان دچار شدن به اپنه است. چاقی ۷ درصد امکان تولید اپنه را بیشتر می کند.
سن: امکان به وجود آمدن اپنه پس از ۶۵ سالگی دو برابر می شود.
جنس: مردها ۲ تا ۳ برابر زن ها دچار می شوند.
تبار: افروآمریکن ها و آسیایی ها (نژاد زرد) بیشتر دچار می شوند.
غیر طبیعی بودن فک و مجاری تنفسی: در بعضی از افراد مجاری تنفسی تنگ تر از معمول هستند و یا لوزه های بزرگ دارند که مزاحم عبور هوا می شوند که علت اصلی اپنه خواب در کودکان است. غیر طبیعی بودن فک نیز می تواند باعث خورخور و اپنه بشود.
عوامل ژنتیک: در بعضی از فامیل ها سندروم اپنه های بسته کننده مجاری هوا زیاد دیده می شود که ممکن است علل ژنتیکی داشته باشد. کسی که یکی از فامیل نزدیک اش از آن رنج می برد ۲ تا ۴ برابر امکان مبتلا شدنش بیشتر است.
دراز بودن گردن: هر چه گردن درازتر باشد بیشتر از ۴۳ سانتی متر یا ۱۷ اینچ در نزد مردها و بیشتر از ۴۰ سانتی متر یا ۱۶ اینچ در خانم ها امکان تولید اپنه بیشتر خواهد بود.
چه عواملی امکان دچار شدن را بیشتر می کنند
ـ گرفتگی های بینی: اشخاصی اغلب دچار گرفتگی بینی هستند مثلاً بر اثر آلرژی
ـ نوشیدن الکل: الکل باعث شل شدن عضلات گلو شده و امکان دچار شدن را زیادتر می کند.
ـ بعضی از داروها، مانند خواب آورها، شل کننده های عضلات و آرام بخش ها مانند الکل باعث شل شدن عضلات گلو می شوند و به اپنه شدت می دهند
ـ دخانیات باعث می شود امکان سندروم اپنه بیشتر شود شاید به علت تولید انفلاماسیون مجاری تنفسی، سیگاری ها ۵/۲ بار بیشتر اپنه دارند تا غیرسیگاری ها.
ـ دیابت نوع ۲: دیابت نوع ۲ همراه با بالا رفتن امکان مبتلا شدن به اپنه خواب می شود علت آن به خوبی مشخص نیست شاید به علت چاقی افراد دیابتیک امکان مبتلا شدن دیابتیک ها ۲۳ درصد بیشتر از دیگران است.
پیشگیری
چاقی عامل اصلی اپنه است باید وزن را در حد طبیعی نگه داشت. تغذیه کامل و متعادل و ورزش مرتب از عوامل پیشگیری موثر است.
مبارزه با دیابت هم به کم شدن امکان تولید اپنه کمک می کند و اگر بیمار دچار فشار خون بالا هم هست بسیار مهم است که داروهایش را مرتب مصرف کند تا از امکان تولید بیماری های قلبی عروقی جلوگیری شود.
کم کردن وزن: فقط کم کردن چند کیلو اغلب برای بهتر شدن کیفیت زندگی و خواب کافی است. اگر ده کیلو وزن کم شود ۲۵ درصد شدت اپنه از فرکانس و مدت زمان آن کم می شود.
خوابیدن روی پهلو: به علل آناتومیک خوابیدن به پشت باعث حداکثر تنگی مجاری تنفسی می شود خوابیدن به پهلو اغلب باعث کم شدن اپنه های خواب می شود. لباس خواب (پیژاما) مخصوصی هست که یک توپ در پشت آن دوخته شده که باعث می شود شخص نتواند به پشت بخوابد.
بلند کردن قسمت بالایی تخت خواب: اگر چند سانتی متر تخت را بالا ببریم که گردن و سینه کمی خم بشوند باعث باز شدن راحت مجاری تنفسی می شود و برای اپنه سبک مفید است.
عدم مصرف داروهای خواب آور و الکل: هنگام بدخوابی تمایل به مصرف خواب آورها زیاد می شود ولی این داروها باعث شل شدن عضلات گلو و زبان شده و باعث شدت اپنه ها می شوند.
ترک سیگار: دخانیات به علت تولید انفلاماسیون در مجاری تنفسی و هم چنین شل شدن عضلاتی که مجاری را باز نگه می دارند باعث شدت اپنه می شوند و در ضمن باعث ازدیاد عوامل تولید کننده بیماری های قلبی عروقی می شود.
درمان آلرژی ها: اگر بر اثر آلرژی، بینی شما کیپ است، این مسئله باعث آزردگی مجاری تنفس می شود و خورخور و اپنه را شدت می دهد. با پزشک مشورت کنید تا راه حلی برای آن پیدا کند. آنتی هیستامین های خواب آور مشکل را شدیدتر می کند.
درمان های دارویی
امروزه هیچ درمان دارویی برای اپنه وجود ندارد ولیکن درمان های مکانیکی بسیار موثر داریم.
درمان با هوای فشار مثبت دائمی:
بهترین نوع درمان اپنه خواب دستگاهی است که مرتب هوا را به داخل بینی می فرستد و شخص باید از ماسک مخصوصی شب ها استفاده کند. انواع مختلفی از مدل های دستگاه و ماسک آن موجود است. هوای با فشار وارد شده باعث باز ماندن دائمی مجرای تنفسی می شود و اپنه را از بین می برد.
با این که درمان بسیار موثر است ولی زمان می برد تا شخص عادت کند با ماسک بخوابد، اول کمی مشکل است ولی باید صبر داشت، نشانه های اپنه ۴ تا ۶ هفته بعد از بین می روند به شرطی که بیمار هر شب از ماسک استفاده کند. این درمان باعث بهتر شدن کیفیت زندگی، هشیاری، و حافظه بیمار شده و در نزد بیمارانی که فشار خون سرخرگی آنها بالا است باعث کم شدن آن می شود.
دستگاه های دخل دهانی: وسیله ای است که توسط دندان پزشک با قالب گرفتن دهان ساخته می شود و زبان و فک جلو را دو سه میلی متر به جلو می آورد و باعث بهتر شدن عبور هوا می شود این وسیله برای کسانی که از اپنه سبک و نیمه سنگین رنج می برند مناسب است، به خوبی دستگاه قبلی نیست ولی عادت کردن به آن راحت تر است.
داروها
با این که داروها کمکی به از بین رفتن اپنه خواب نمی کنند ولی بعضی از داروها به بهتر شدن اپنه با درمان علت آن کمک می کنند. اگر اپنه ها بر اثر تب یونجه باشد کورتیکو استروئیدها از راه بینی می توانند تعداد اپنه ها را کمتر کنند. هم چنین در نزد کسانی که دچار رفلکس گاستروازفاژین هستند که می تواند باعث شدت اپنه بشود داروهای آنتی ریفلاکس به کم کردن اپنه کمک می کند. بالاخره خواب آلودگی روزانه بسیار مهم است و با وجود درمان های مکانیکی گفته شده پزشک می تواند دارو برای رفع آن تجویز کند. بهتر است با پزشک تان مشورت کنید.
جراحی
در بعضی مواقع که درمان های مکانیکی موفقیت آمیز یا قابل تحمل نیست می شود از جراحی استفاده کرد. انواع مختلف جراحی وجود دارد که برای کم کردن خورخور و اپنه ها به کار می روند ولی اثر آنها ضعیف است و اپنه پس از مدتی برمی گردد و به اندازه کافی مطالعات و مدارک علمی برای این که جهت درمان اپنه های سبک و نیمه سنگین از جراحی درمانی استفاده شود وجود دارد.
UPPP: در این جراحی زبان کوچک و قسمتی از سق نرم دهان که هنگام خورخور می لرزد برداشته می شود و در نتیجه مجرای عبور هوا گشادتر می شود. این جراحی با بیهوشی عمومی انجام می شود و برای کم شدن خورخور موثر است ولی برای اپنه ۵۰ درصد موثر است.
Amygdalectomie et adénoïdectomie: در این جراحی لوزه ها و آرنوئیدها که گانگلیون هایی در گلو هستند برداشته می شوند. این عمل بیشتر برای اپنه کودکان انجام می شود، زیرا این گانگلیون ها بیشتر در نزد کودکان متورم می شوند.
جراحی بینی و سینوس ها: این عمل وقتی لازم می شود که مجرای بینی یا سینوس ها غیرطبیعی باشند و از تنفس کامل جلوگیری کنند.
Trachéotomie: این عمل جراحی به ندرت در نزد کسانی که اپنه بسیار شدید دارند و هیچ درمانی نتیجه نداشته انجام می شود و یک سوراخ در تراشه در زیر گلو باز می کنند که هوا بتواند از آن وارد ریه ها بشود بدون این که از گلو عبور کند و می شود روزها آن را بست که تنفس معمولی انجام می شود.
جراحی برای لاغر شدن: وقتی که اپنه بر اثر چاقی بسیار زیاد تولید می شود برای درمان اپنه باید وزن را کم کرد. عمل جراحی bariatrique که برای افراد بسیار چاق انجام می شود باعث کم شدن شدت اپنه ها هم می شود.
طب مکمل
تا کنون مطالعه علمی درباره اثر طب مکمل بر روی اپنه چاپ نشده.
* عطا انصاری استاد سابق دانشکده پزشکی دانشگاه کیسانگانی Kisangani است
