* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
سندروم قبل از قاعدگی در حقیقت مجموعه ای است از سندروم های جسمی و روانی احساسی که معمولاً ۲ تا ۷ روز و حتی بعضی وقت ها ۱۴ روز قبل از رگل شروع می شود و با شروع رگل یا چند روز پس از آن ادامه دارد.
سیمپتوم هایی که بیشتر از همه دیده می شوند خستگی طولانی، سینه ها حساس و متورم، بزرگ شدن زیر شکم و زودرنج و حساس بودن. شدت و مدت این سیمپتوم ها در نزد همه خانم ها یکسان نیست. حدود ۷۵ درصد بانوان سیمپتوم های سبکی را قبل و یا هنگام پریود احساس می کنند مثل کرامپ سبک در رحم که باعث نمی شود از کارهای روزانه شان باز بمانند، فقط کمی ناراحت هستند، ولی ۲۰ تا ۳۰ درصد خانم ها سیمپتوم های شدید دارند که مزاحم فعالیت های روزانه آنها می شود.
سندورم قبل از قاعدگیTDP است که همراه مشکلات روانی بسیار پیشرفته می باشد و ۲ تا ۶ درصد خانم ها دچار آن می شوند.
تشخیص
در گذشته دلایل سندروم قبل از قاعدگی به خوبی شناخته نشده بود، اخیراً انجمن بین المللی International Society for Premenstrual Disorders(ISPMD) مسئله را روشن و مشکل را آسان کرده است که طبق آن می شود سندروم قبل از قاعدگی را تشخیص داد و آن سیمپتوم هایی است که در طی بیشتر پریودهای قاعدگی در چند سال اخیر پیش آمده ولی حداقل یک هفته در ماه وجود نداشتند، بعضی عوامل مانند نزدیکی یائسگی و افسردگی می توانند علت تشخیص افتراقی بشوند.
علل
هنوز به درستی علل این مسائل مشخص نیست. می دانیم که سندروم پیش قاعدگی بستگی به اوولاسیون و پریود قاعدگی دارد. یکی از دلایل کم و زیاد شدن هورمون در دوره دوم قاعدگی است، زیرا ترشح استروژن ها کم و پروژسترون زیاد می شود و اگر بارداری پیش نیاید دوباره کم می شود. استروژن ها باعث بزرگ شدن پستان ها و نگهداری آب در آن می شوند و معمولاً پروژسترون آن را به حالت اولیه برمی گرداند. اگر استروژن ها زیاد بشوند و یا پروژسترون کافی نباشد باعث می شود که فشارهای دردناک در پستان ها تولید شود، کم و زیاد شدن این دو هورمون توجه مغز را به خود جلب کرده و ممکن است که علت سیمپتوم های پسیکولوژیک (روانی) بشود. البته ممکن است کم و زیاد شدن نروترانس متورهای مغز مخصوصاً سروتونین هم بر اثر بالا و پائین رفتن میزان هورمون ها در پریود قاعدگی باشد.
سیمپتوم های سندروم پیش قاعدگی
اکثر خانم هایی که سندروم پیش قاعدگی دارند ممکن است چندین سیمپتوم از آن چه که در زیر توضیح داده می شوند داشته باشند و نه همه خانم ها همان طور که گفته شد اکثراً.
ـ سیمپتوم های احساسی ـ روانی: اخلاق شان عوض می شود، حساس و زودرنج می شوند، نگرانند، اشکال در تمرکز پیدا می کنند، احساس غمگینی و یا دپرسیون دارند.
ـ خستگی طولانی
ـ مشکلات خواب، بی خوابی و یا زیاد خوابیدن
ـ سردرد و میگرن
ـ کم شدن میل جنسی
ـ میل شدید به غذاهای شیرین یا شور
ـ کرامب های شکمی بر اثر اسپاسم های رحمی
ـ دردهای عضلانی مخصوصاً در پائین کمر
ـ سیمپتوم های مربوط به جمع شدن آب در بدن، بزرگ شدن زیر شکم، پستان های حساس و متورم، ساق پای دردناک یا احساس سنگینی در پاها، اضافه شدن وزن
ـ در خانم های جوان تولید اکنه
سندروم پیش قاعدگی باعث شدت سیمپتوم های مشکلات سلامتی دیگر می شود. میگرن و سایر دردهای مزمن می توانند شدیدتر و غیرقابل تحمل بشوند. همین طور مشکلات سلامتی دیگر مانند آسم، اپی لپسی(صرع) یا آلرژی ها.
چه کسانی ممکن است بیشتر صدمه پذیر باشند و چه عواملی در آن موثر است:
ـ خانم هایی که سابقه فامیلی دارند مانند مادر و یا خواهر که از سندروم پیش قاعدگی رنج برده اند. عوامل زیر ممکن است تولید سندروم پیش قاعدگی بکنند و یا آنها را شدیدتر کنند:
ـ سیگار و دخانیات
ـ گوشه گیری
ـ بی خوابی، کم خوابی
ـ چاقی
ـ مصرف بالای کافئین و الکل که حساسیت مغز به استرس را زیاد می کند، گوشت قرمز، مصرف شکر و خوردن مواد غذائی که به اندازه کافی کلسیم ندارند.
ـ باید در نظر داشت که استرس می تواند باعث شدت عوارض سندروم پیش قاعدگی بشود.
پیشگیری از سیمپتوم های پیش قاعدگی
چند راهنمایی برای پیشگیری و یا آرام کردن سیمپتوم های پیش قاعدگی
ـ ورزش: ورزش و حرکات بدنی مرتب در طول ماه ۲۰ تا ۳۰ دقیقه در روز سه تا ۵ بار در هفته و نه فقط چند روزی که سیمپتوم های پیش قاعدگی طول می کشد، باعث بهتر شدن کلی وضع بدن می شود.
ورزش هایی مانند اروبیک، راه رفتن، شنا کردن، دوچرخه سواری، دویدن، رقص و غیره باعث بهتر شدن جریان خون در تمام اعضای بدن و منظم شدن میزان ترشح هورمون های جنسی می شود. ورزش و فعالیت های بدنی باعث می شود که انرژی هایی که به علت استرس بیش از حد جمع شده مصرف بشود و به اصطلاح سر نرود و یا برعکس باعث انرژی در بدن بشود.
تغذیه
ـ خوردن روزانه سه وعده غذای متعادل در ساعات مشخص. از حذف یک وعده خودداری شود، زیرا باعث بهم خوردن تعادل قند در بدن می شود.
ـ داشتن مقدار کافی کلسیم و منیزیوم در غذای روزانه.
ـ در صورت لزوم مصرف کافئین را تا آنجا که ممکن است کم کنید کافئین در قهوه، چای، شکلات، بستنی قهوه دار، نوشیدنی ها مثل کولاها، نوشیدنی های انرژی زا و غیره.
ـ مصرف غذاهایی که فیبرهای غذایی و گلوسید با جذب تدریجی دارند مانند نان کامل، میوه و سبزی و امثال آن باعث می شود که میل شدید به شیرینی ها کم شود. خوردن مواد قندی تصفیه شده مانند بیسکویت، شیرینی ها و دسرهای آماده که به فروش می رسند، نان سفید، سریال های شیرین و غیره باعث می شوند که میزان قند خون به سرعت بالا رفته و بعد به سرعت پائین بیایند و این باعث به هم خوردن متابولیسم بدن می شود.
ـ در صورت امکان مصرف نمک را هم کم کنید که مشکل جمع شدن آب در بدن کم بشود، زیرا وقتی نمک در بدن جذب می شود برای این که مقدار سدیم در خون تعادلش بهم نخورد کلیه ها عکس العمل نشان داده و مقدار بیشتری آب را در بدن نگه می دارند. به جای نمک می شود از پودر گیاهان معطر و ادویه ها استفاده کرد. باید در نظر داشت که غذاهای آماده، چیپس ها، سس ها و سوپ های تجارتی مقدار زیادی نمک دارند.
استرس و مقابله با آن
سندروم پیش قاعدگی خودش باعث تولید عصبی بودن می شود بنابراین در این روزهای سخت نباید اجازه داد که استرس های دیگر هم به آن اضافه شود و باید راه حل هایی برای مقابله با این استرس ها پیدا کرد مثل برنامه ریزی جدیدی برای فعالیت های روزانه همراه با استراحت فکری بیشتر و امثال آن و تمام کارهایی که به آرامش کمک می کنند را استفاده کنید مثل تنفس عمیق، مراقبه، یوگا، ماساژ و غیره.
درمان های دارویی سندروم پیش از قاعدگی
موفق بودن درمان ها در نزد همه خانم ها یکسان نیست بعضی از راه حل های می تواند برای خانمی ایده آل و برای خانم دیگری کاملاً بی اثر باشد بنابراین گاهی لازم می شود از درمان های مختلفی استفاده کرد تا فهمید کدام بهترین است و برای هر دارویی مدت آزمایش سه ماه پیشنهاد می شود.
تغییر عادات زندگی
تغییر در عادات زندگی که در قسمت پیشگیری گفته شده اغلب برای کمک به آسایش خانم هایی که سندروم خفیف یا قابل قبول دارند کافی است.
بخش دوم و پایانی در شماره آینده
*
عطا انصاری استاد سابق دانشکده پزشکی دانشگاه کیسانگانی است
