پیش نویس بازی ایران و آرژانتین ـ جمعه ۲۰ جون ۲۰۱۴
جام جهانی برزیل ۲۰۱۴ پر از اتفاقات عجیب و غریب است که در صدر همه اسپانیا در مقام قهرمان جهان، قهرمان اروپا و قهرمان جام‌جهانی جوانان بیش از دیگر تیمها با ناکامی مواجه شده است. در چهار دوره اخیر ۳ قهرمان دوره قبل در همان مسابقات گروهی دچار مشکل شده که اسپانیا آخرین آنهاست اما دلیل این ناکامی ها چیست؟
به طور کلی تیم هایی که قهرمان می‌شوند به دلیل همان قهرمانی از حضور در مسابقات مقدماتی معاف می‌شوند که این خود می تواند یک دلیل مهم برای ناکامیها باشد. در شرایطی که مسابقات انتخابی عموما به طور متوسط در گروه های ۵ تیمی انجام می‌شود هر تیم الزاما بایستی در ۸ بازی رفت و برگشت شرکت کند. همین امر فرصتی گرانبها برای مربیان است تا تیم و مهره‌های خود را در این مسابقات محک جدی بزنند در حالی که تیم قهرمان دوره قبل از انجام این مسابقات رسمی بی‌نصیب است و صرفا در بازی های دوستانه شرکت می‌کند و صد البته که میان مسابقات رسمی و مسابقات دوستانه تفاوتی عمده وجود دارد.
از سویی دیگر با کسب قهرمانی جهان، مربی تیم مسئولیتی سنگین را بر عهده دارد چرا که یا باید قهرمانی را تجدید کند یا جایگزین مربی شود که تیم کشورش را به قهرمانی رسانده است. در هر دو حالت معمولا مربیان استخوانبندی تیم قهرمان را حفظ می‌کنند چرا که هر تغییر و تحولی با انتقاد و اعلام نظر رسانه‌ها رو به رو می‌شود و این امر مربی را دچار تزلزل فکری و مشکل تصمیم‌گیری می‌کند.
مورد بعد به بازیکنان تیم قهرمان مربوط می‌شود که معمولا بعد از قهرمانی با پیشنهادهای بهتر و قراردادهای بزرگتر مواجه هستند و همین امر بسیاری از ایشان را دچار خود بزرگ بینی و غرور می‌کند.
موضوع بعد شناخت دقیقتر حریفان از تیم قهرمان است چرا که معمولا این تیم از جهات مختلف هم از نظر بازیکنان و مهره‌های کلیدی و چه از نظر تاکتیک های تیمی زیر ذره‌بین قرار دارند و راهکارهای متفاوتی برای جلوگیری از پیروزی تیم قهرمان و راهکار شکست این تیم عرضه می‌شود.
همانگونه که اشاره شد بازیکنان تیم قهرمان معمولا از نظر مسایل روحی ـ روانی دچار مشکل هستند و غالبا دچار اضطراب می‌شوند. این اضطراب ها اثراتی مخرب برجا می‌گذارند که عاملی موثر برای ناکامی تیم به شمار می‌روند.
مورد آخر به موضوع آمادگی جسمانی اختصاص دارد. معمولا تیم هایی که قدم به مسابقات گروهی جام جهانی می‌گذارند به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند. یک دسته تیم هایی هستند که شانس رسیدن به مراحل بعد را ندارند و حضور آنها در جام جهانی به همان ۳ بازی مرحله گروهی ختم می‌شود. این تیم ها معمولا وقتی قدم به میدان جام جهانی می‌گذارند که به آمادگی ۸۵ تا ۹۰% رسیده‌اند در حالی که تیم های قویتر مدعی قهرمانی حداکثر با ۷۰ تا ۷۵% توان پا به مسابقات می‌گذارند و بر چنین مبنایی است که اتفاق های غیرمنتظره در مسابقات گروهی در تمام جام های جهانی و به خصوص در این جام جهانی به وقوع پیوسته است.
در سال ۱۹۶۶ تیم ایتالیا با پذیرش شکست ۱-۰ از کره شمالی در مرحله گروهی حذف شد و در مراجعت با گوجه فرنگی و تخم مرغ گندیده روبه رو شد، اما امروز علیرغم ناراحتی بسیار مردم اسپانیا و انگلستان، این تیم ها در برگشت به کشور، با چنان برخوردی مواجه نخواهند شد و دلیل این تفاوت برخورد را می توان موارد زیر دانست:
۱ـ گسترش روزافزون ارتباط ها با استفاده از وسایل ارتباط جمعی فراگیر،
۲ـ حضور بازیکنان غیراروپایی در لیگ های اروپایی،
۳ـ فراگیر شدن آموزش های پایه فوتبال در مدارس فوتبال در سراسر جهان،
۴ـ حضور پررنگ بازیکنان رنگین پوست در تیم های ملی کشورهای اروپایی،
۵ ـ حضور اکثر بازیکنان کشورهای غیراروپایی در لیگ های اروپایی،
این عوامل سبب شده که در جام جهانی برزیل نتایج دور از ذهنی را شاهد باشیم و بر همین مبناست که می‌توانیم به موفقیت تیم ملی فوتبال ایران در مقابل آرژانتین دل خوش باشیم.
بازیهای جام جهانی تاکنون نشان داده که عصر بازیکنان اسطوره‌ای به پایان رسیده و شاید بهترین نمونه در این زمینه ناتوانی رونالدوی پرتغالی در بازی مقابل آلمان باشد. امروز برخلاف گذشته دیگر خلاقیت های فردی آنگونه سرنوشت ساز نیست که در گذشته بود و فاکتورهایی مانند استراتژی، تاکتیک تیمی، آمادگی جسمانی و مسایل روحی ـ روانی از اهمیت بیشتری برخوردار است.
شاید مسی بازیکن درخشانی در تیم ملی آرژانتین باشد، اما تنها وجود او برای مغلوب کردن تیم ملی ایران کافی نیست، خصوصا که چنین بازیکنانی از جهات عدیده زیر ذره‌بین قرار داشته و نقاط قوت و ضعف آنها تقریبا برای عموم و خصوصا تیم های مقابل شناخته شده است.
از دیگر سو تیم ملی در یکسال گذشته کارنامه درخشان و قابل قبولی داشته که بی‌تردید مهمترین عامل آن حضور یک مربی در سطح اول جهان یعنی کارلوس کی‌روش در این تیم است که پشتوانه تجربی دو بار حضور در جام جهانی را دارد و در تیم های درجه اول جهان مانند رئال مادرید و منچستر یونایتد حضور موفقیت آمیزی داشته است.
توجه کی‌روش به استراتژی و تاکتیک و در کنار آن افزایش توان جسمانی نشان می‌دهد که کی‌روش با اعتقاد به کار تیمی بازیکنان خود را به برزیل برده است. وقتی به کنار ماندن بازیکنانی نظیر سیدمهدی رحمتی، علی کریمی و خلعتبری نگاه می‌کنیم به این نکته واقف می‌شویم که کی‌روش توجه به بازیکنانی دارد که در عوض درخشش فردی قادر به انجام وظایف تیمی هستند. نتایج بازی های تدارکاتی مبین آن است که در ذهن کی‌روش مهمترین نکته عدم پذیرش گل است و این نکته را به خوبی در بازی با نیجریه مشاهده کردیم. تیم ملی در اولین بازی در جام جهانی علیرغم تحت فشار قرار گرفتن ظاهری به تیم مقابل اجازه خلق حتی یک فرصت گل ۱۰۰% نداد و در مقابل یک فرصت نصف و نیمه روی دروازه ایران، ضربه سر قوچان‌نژاد یک فرصت ایده‌آل گلزنی بود. چنین وضعیتی می‌تواند در بازی با آرژانتین فراهم شود و شاید که تیم ملی خالق رویدادی باشد که غیرمترقبه‌ترین و بزرگترین حادثه تا این مرحله از جام جهانی ۲۰۱۴ برزیل یعنی پیروزی بر آرژانتین باشد هرچند کسب نتیجه مساوی در مقابل این تیم نیز برای فوتبال ما ارزشمند است.
ایران ۰ ـ آرژانتین ۱
در پیش نوشته ی مسابقه با آرژانتین به اهمیت استراتژی، تاکتیک تیمی، آمادگی جسمانی و مسایل روحی ـ روانی پرداختم و گفتم با توجه به شناخت از ذهنیت کی‌روش و نتایج تیم ملی در یکسال گذشته شاید که امکان خلق شگفتی در مقابل آرژانتین محتمل باشد. گرچه آن شگفتی روی نداد، اما تیم ما فراتر از تمام پیشداوری ها و ماورای تمام تصورات ظاهر شد به نحوی که در پایان مسابقه مردم به کوچه و خیابان آمدند و رضایت خود را از عملکرد تیم ملی ابراز داشتند. اما این رضایت خاطر چگونه حاصل شد و دلایل آن چه بود؟
بی‌تردید حضور در عرصه جام جهانی اتفاقی بسیار بزرگ و در مواردی نادر برای بسیاری از بازیکنان در سراسر جهان است و حتی تیم ها و بازیکنان بزرگی که میادین بزرگ را بارها تجربه کرده‌اند از این امر مستثنا نیستند.
بازیکنان تیم ملی در شرایطی به میدان برزیل ۲۰۱۴ آمدند که تنها جواد نکونام، مسعود شجاعی و آندرانیک تیموریان از تجربه حضور در جام جهانی ۲۰۰۶ آلمان برخوردار بودند و بقیه بازیکنان جوانانی هستند که حتی در تیم ملی سابقه چندانی ندارند و بازی های رسمی آنها به تعداد انگشتان یک دست نمی‌رسد که در صدر آنها علیرضا حقیقی دروازه‌بان شایسته تیم ملی قرار می‌گیرد که برای اولین بار در مقابل نیجریه به عنوان دروازه‌بان اصلی در تیم ملی ظاهر شد.
این امر نشان می‌دهد که سرشناس ترین مرد اردوی ایران یعنی کارلوس کی‌روش با اعتقاد راسخ و باور به دانش خود تیمی را به میدان فرستاد که قادر به اجرای وظایف خود برمبنای تفکرات، استراتژی اختیار شده و تاکتیک تیمی مورد نظر او باشد.
در حقیقت برای کی‌روش بازی با نیجریه میدان آزمایشی برای مقابله با آرژانتین بود. در این راه او تک تک بازیکنان را به طور کامل به نحوی توجیه کرد که با وظایف خود آشنایی کامل داشته و در زمین مسابقه کاری را انجام دهد که از او خواسته شده است. رضایت خاطر او در دقایق پایانی بازی با نیجریه که شجاعی را جانشین خسرو حیدری کرد (در دقیقه ۸۸) و لبخندی که بر لب داشت در حقیقت مبین اعتماد او به موفقیت در برابر آرژانتین بود.
کی‌روش در مقابل آرژانتین تیم خود را با بازیکنانی آرایش داد که به میدان نیجریه فرستاده بود با تنها یک تفاوت که مسعود شجاعی از ابتدای مسابقه به جای خسرو حیدری به زمین آمد. بنا بر تجربه کی‌روش در مقابل نیجریه بازیکنان ضمن اجرای کامل وظایف دفاعی در اجرای حرکت های تهاجمی و ایجاد موقعیت گلزنی چندان موفق نبودند و تنها فرصت به دست آمده حاصل یک ضربه ایستگاهی از نقطه کرنر بود. کی‌روش در مقابل آرژانتین با به خدمت گرفتن مسعود شجاعی و تکیه بر توانایی او در حفظ توپ در نظر داشت از وجود او برای فراهم آوردن فرصت های گلزنی بیشتر استفاده کند. این هدف کی‌روش در آغاز یک سوم آخر مسابقه به نحو کامل تحقق یافت به شکلی که از دقیقه ۶۰ تا ۷۰ تیم ملی چهار فرصت گلزنی ایده‌آل به دست آورد.
پس از ۶۰ دقیقه که تیم ملی با دفاعی سازمان یافته مانع گلزنی آرژانتین شد در شروع فصل آخر بازی دروازه‌بان آرژانتین سرجیو رومرو Sergio Romero دو بار مانع گلزنی رضا قوچان نژاد شد و بار دیگر با یک عکس‌العمل فوق تصور از ورود ضربه بسیار زیبای اشکان دژاگه با سر به دروازه جلوگیری کرد. فرصت بعدی را داور صرب مسابقه میلوراد ماژیچ Milorad Mazic از تیم ایران گرفت و آن زمانی بود که از اعلام خطای پنالتی مدافع آرژانتین روی اشکان دژاگه خودداری کرد. به ثمر رسیدن هر یک از این فرصت ها کافی بود تا تیم ملی که از توان روحی ـ روانی فوق‌العاده در این بازی برخوردار بود با حفظ نتیجه بازی را به نفع خود پایان دهد.
بازی مقابل آرژانتین یک بار دیگر گواهی بود بر توانایی های گلهای خودروی شوره زار فوتبال ایران که وقتی باغبان آگاه و دلسوزی داشته باشند می‌توانند هر غیرممکنی را ممکن کنند و بر بام عالم تکیه زنند. موچا گراسیا موسیو کی‌روش!
کی‌روش با بالا بردن توان جسمانی بازیکنان و ایجاد رابطه دقیق میان استراتژی و تاکتیک تیمی و با اعتقاد به کار جمعی در مقابل آرژانتین یک مربی کاملا موفق بود که با تکیه بر توانایی بازیکنان تیم ملی یک مسابقه حماسی را در تاریخ فوتبال ایران در ورزشگاه مینی‌یرو Estadio Mineirao رقم زد و به یادگار گذاشت. کی‌روش در پایان مسابقه چنین گفت: “من به بازیکنانم افتخار می‌کنم آنها در تمام ۹۰ دقیقه با حریف مبارزه کردند و مسابقه آنگونه جلو رفت که ما انتظار داشتیم. آرژانتین مالکیت توپ را داشت، اما بازیکنان تیم ملی با دفاع سازمان یافته و تمرکز فوق‌العاده مسابقه را اداره کردند. ما سعی داشتیم به هنگام حمله تیم آرژانتین فضاها را از آنها بگیریم و در این کار موفق بودیم. من از دو مهاجم استفاده کردم چون قصد پیروز شدن داشتیم و برای دست یافتن به این هدف لازم بود که به استقبال خطر برویم. اگر ما به گل دست می‌یافتیم احتمالا روزگار سیاهی برای تیم آرژانتین رقم می‌زدیم”.
در حالی که با رسیدن به دقیقه ۹۰ دو تیم در حال سپری کردن وقت های تلف شده بودند توپ به لیونل مسی رسید. او که در تمام طول مسابقه به انتظار فرصت بود با گرفتن توپ اقدام به حرکت در عرض کرد و با رسیدن به منطقه مورد نظر با یک ضربه کاتدار پای چپ تنها گل مسابقه را به ثمر رساند.
به ثمر رسیدن این گل به هیچوجه از ارزش بازی بازیکنان و تفکرات کارلوس کی‌روش کم نمی‌کند. پیش از مسابقه نوشتم که دوران ستاره‌ها در فوتبال به پایان رسیده و هنوز هم بر این باور هستم، اما لیونل مسی یک ستاره نیست، بلکه یکی از فوق ستار‌گانی است که در تاریخ فوتبال جهان تعدادشان به انگشت های دو دست نمی‌رسد، مردانی چون: هیده‌گوتی، گارینشا، پله، اوزه‌بیو، زیکو، مارادونا و زیدان.
مربی آرژانتین آلخاندرو سابلا Alejandro Sabella که بار دیگر به ورزشگاهی آمده بود که در آنجا با تیم استودیانت Estudiantes آرژانتین در سال ۲۰۰۹ قهرمان جام باشگاه های آمریکای جنوبی Copa Libertadores شده بود در پایان بازی چنین گفت: “مسابقه بسیار سختی بود. ما در نیمه اول مالکیت توپ و کنترل بازی را در دست و سه فرصت گلزنی داشتیم و روی چند ضربه ایستگاهی می‌توانستیم به نتیجه برسیم. تیم ایران فوق‌العاده بازی کرد. آنها با دفاع در عمق روی ضدحمله ما را آزار دادند و فرصت های خوبی به دست آوردند. ما در اواخر مسابقه به دلیل صرف انرژی زیاد خسته بودیم و شرایط این بازی پایاپا برای ما اصلا خوب نبود، اما خوشبختانه دروازه‌بان ما رومرو روز خیلی خوبی را سپری کرد. من با تعویض ها تلاش کردم گره کور مسابقه را باز و فرصت گلزنی ایجاد کنم. با این مسابقه برای موفقیت لازم است که بازنگری عمیقی در تیم داشته باشیم تا وضعیت خود را بهتر کنیم.”
* سیدعلی پورحسینی مترجم کتاب “راهنمای مربیگری و آموزش شگردهای فوتبال” برای فدراسیون فوتبال و مولف مجموعه ۴ جلدی آموزش سیستم ها در فوتبال است. مقالات و تحلیل های او در روزنامه جهان فوتبال، مجله دنیای ورزش و سایت زندگی فوتبال منتشر شده است.
