* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
بواسیر یا هموروئیدها سیاهرگ های گشاد شده ای هستند که در داخل مقعد یا رکتوم تولید می شوند. البته این کاملاً طبیعی است که هنگام تخلیه این رگها کمی متورم می شوند ولی برعکس سیاهرگ های طبیعی در هنگام بیماری به طور دائم متورم اند.
در حدود ۵۰ درصد افراد ۵۰ سال به بالا دچار هموروئید هستند. یبوست، بارداری و از دست دادن تونوس نسوج بر اثر بالا رفتن سن از عوامل اصلی بیماری هستند. در بانوان باردار نشانه های بیماری معمولاً پس از زایمان از بین می روند.
سیمپتوم یا نشانه ها گاه گاهی دیده می شوند و به راحتی شناخته می شوند مثل خارش در نواحی مقعد، ناراحتی در حالت نشسته و خونریزی هنگام دفع مدفوع. معمولاً یک حمله هموروئید چند روزی طول می کشد و بعد برطرف می شود.
اکثر کسانی که از هموروئیدها رنج می برند می توانند آن را با داروهایی که اکثرا توسط مادر بزرگ ها تجویز می شود، آرام کنند و در صورت لزوم از داروهایی استفاده کنند که احتیاج به نسخه پزشک ندارند و می توانند از داروخانه بخرند. امکان دارد که هموروئیدها باعث درد و ناراحتی های تقریباً دائمی بشوند که در این صورت درمان پزشکی لازم می شود.
انواع هموروئیدها
دو نوع هموروئید وجود دارد:
ـ هموروئیدهای خارجی که در زیر مقعد دیده می شوند که در آن نواحی تولید درد و تورم می کنند و حساس تر هستند تا هموروئیدهای داخلی، زیرا در آن نواحی فیبرهای عصبی حسی زیادی وجود دارند و متاسفانه امکان تولید لخته خون در سیاهرگ های گشاده شده خارجی خیلی بیشتر است تا سیاهرگ های داخلی.
ـ هموروئیدهای داخلی که در داخل مقعد و قسمت تحتانی رکتوم تولید می شوند و شبیه زائده های چند میلی متری هستند و طبق پیشرفت بیماری به ۴ مرحله تقسیم می شوند و اگر درمان نشوند از یک مرحله به مرحله بعدی پیشرفت می کنند:
ـ مرحله اول هموروئید در داخل مقعد تولید شده
ـ مرحله دوم در هنگام دفع هموروئید از مقعد خارج می شود.
ـ مرحله سوم هموروئید را باید پس از دفع به آرامی با انگشت به داخل فرستاد.
ـ مرحله چهارم امکان این که هموروئید به داخل برود نیست.
مشکلاتی که ممکن است پیش بیاید
وقتی که ناراحتی و یا یک درد کم تبدیل به درد شدید بشود معمولاً نشان دهنده اینست که یک لخته خون در هموروئید تولید شده که به آن ترومبوز هموروئیدی می گویند که دردناک ولی بی خطر است و سیمپتوم ها به کمک داروهای ضد درد و مَسَل های نرم کننده و سبک پس از یک تا دو هفته از بین می روند و پس از جذب لخته خون ممکن است یک تورم کوچک بی درد باقی بگذارد و به ندرت امکان دارد تولید زخمی بکند که به تدریج بزرگتر بشود و یا یک خونریزی مهم که باعث کم خونی بشود.
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد
به محض اینکه یک خونریزی مقعدی دیده شد باید با پزشک مشورت کرد حتی اگر خون به مقدار خیلی کمی باشد، زیرا می تواند به علت یک مشکل دیگری در روده و یا یک بیماری خطرناک دیگری باشد.
علائم یا سیمپتوم ها
ـ احساس سوزش، خارش و ناراحتی در ناحیه مقعد
ـ درد کم و خونریزی در هنگام دفع
ـ احساس تورم در داخل رکتوم
ـ ترشح مخاط از مقعد
ـ خروج زائده های حساس در مرحله های دوم و سوم و چهارم
چه کسانی ممکن است مبتلا بشوند
ـ افرادی که یکی از فامیل نزدیک آنها مبتلا شده
ـ بانوان باردار
ـ بانوانی که به طور طبیعی فارغ شده اند.
ـ افرادی که دچار سروز کبدی هستند.
عوامل تولید کننده
ـ یبوست و یا شکم روش مداوم
ـ زیادی بیش از حد وزن
ـ نشستن طولانی روی نشمین گاه توالت
ـ برداشتن اشیاء سنگین به طور روزمره
ـ تماس جنسی از مقعد
پیشگیری
راهنمائی های اولیه برای پیشگیری
* تغذیه
ـ زیاد کردن تدریجی مقدار فیبر در غذاها بهترین نوع پیشگیری است. میوه ها و سبزی ها، سریال Cereale و نان های کامل بهترین نوع فیبرها را دارند که باید به تدریج به غذاها اضافه شوند. فیبرها باعث نرمی و اضافه شدن حجم مدفوع و در نتیجه دفع راحت آن می شوند. باید توجه داشت که این بهبودی چند هفته طول می کشد و بیمار باید صبور باشد.
ـ نوشیدن آب و مایعات دیگر به مقدار کافی در روز
ـ خوردن صبحانه ـ روده ها رفلکس تخلیه شدن بعد از غذا خوردن را دارند مخصوصاً پس از صبحانه
* ورزش کردن مرتب
ـ بیست دقیقه راه رفتن روزانه باعث تقویت فعالیت های روده ای برای تخلیه می شود.
ـ به مدت طولانی ننشینید و اگر به علت شغلی امکان ندارد گاه گاهی به مدت یک تا دو دقیقه بایستید.
* بهداشت روده ها
ـ باید برنامه مرتب برای توالت رفتن داشت (مثلاً هر روز صبح) و وقتی که احساس به توالت رفتن وجود داشت نباید صبر کرد، هر چه دیرتر باعث سخت شدن مدفوع می شود.
ـ هنگام دفع نباید زیاد زور زد.
ـ بیشتر از حد لزوم روی نشیمن گاه توالت ننشینید و مطالعه کنید در این حالت نشستن عضلات مقعدی شل شده و باعث زیاد شدن خون در رگها می شود.
راهنمایی برای کسانی که مرتباً دچار می شوند
در صورت لزوم از فیبرهای مکمل که به صورت آزاد در داروخانه ها فروخته می شود استفاده کنید. می شود در دراز مدت هم استفاده کرد بدون آثار ناخواسته فقط باید به میزان زیاد آب بنوشید که دچار گرفتگی لوله گوارش نشوید.
از مَسَل های دیگر به غیر از این فیبرها استفاده نکنید.
ادامه دارد
* عطا انصاری استاد سابق دانشکده پزشکی دانشگاه کیسانگانی Kisangani است
