* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
فاشیای پلانتار یک لیگامان یا رباط بلند و کلفت است که در زیر پوست کف پا قرار دارد و از پاشنه پا به زیر پنجه پا کشیده شده و موجب تولید قوس کف پا می شود، یک سر این رباط به سطح زیرین استخوان پاشنه و سر دیگر آن به اولین بند انگشتان پا متصل می شود. جنس این نوار بیشتر از فیبرهای کلاژن است و در جوان ها به تاندون آشیل متصل است و در سنین بالاتر این اتصال کمتر می شود.
بر اثر فشار بیش از حد به فاشیای پلانتار محل اتصال آن به استخوان پاشنه دچار کشیدگی و پارگی های میکروسکپی می شود و در نتیجه تولید التهاب و درد می کند. این درد در محل اتصال این لیگامان به استخوان پاشنه احساس می شود و در حدود یک درصد مردم به آن دچار می شوند. وقتی که این مشکل تولید شد بسیار مهم است که فعالیت های ورزشی را کم کرده و درمان مناسب انجام شود. این التهاب ممکن است شدیدتر بشود و کسانی که یک بار از آن رنج برده اند دچار ضعف در این لیگامان شده و ممکن است بیماری بازگشت داشته باشد.
علل تولید بیماری
یکی از عوامل زیر باعث تولید زمینه مساعد برای بیماری می شوند:
۱ـ ورزش کردن بدون آماده کردن و گرم کردن عضلات و تاندون ها و یا ورزش بدون وسائل مربوط به آن ورزش، راه رفتن طولانی، دویدن، پرش، ورزش های گروهی مثل والیبال، اسکی، تنیس، رقص اروبیک و بالا رفتن طولانی از پله ها از عوامل خطر ابتلا هستند.
۲ـ چاقی زیاد از عوامل مهم التهاب فاشیا است، زیرا زیادی وزن باعث فشار بر روی عضلات پشت ساق پا شده و این فشار به پاها منتقل می شود.
۳ـ پوشیدن کفش های نامناسب که از قوس کف پا و پاشنه پا حمایت نمی کنند و در نتیجه تولید عدم تعادل بیومکانیک می کنند مخصوصاً کفش هایی که کف و پاشنه بسیار سخت و یا بسیار نرم دارند و از پاشنه محافظت نمی کنند.
۴ـ قوس کف پای زیاد و یا خیلی کم (کف پای صاف).
۵ـ ایستادن و راه رفتن طولانی روی زمین سخت یا ناهموار.
۶ـ بر اثر افزایش سن و تغییر یافتن جنس بافت فاشیا و از دست دادن نرمش و صدمه پذیر بودن
عواقب
وقتی که تورم فاشیا مزمن بشود، خار پاشنه پا می تواند تولید شود. تقریباً ۵۰ درصد کسانی که از تورم فاشیا رنج می برند دچار خار پاشنه پا هم هستند که از این تعداد ۱۵ درصدشان هیچ مشکل و دردی ندارند. خار پاشنه پا یک زائده استخوانی است که در محلی که فاشیا به استخوان پاشنه پا می چسبد تولید می شود، زیرا استخوان خودش را برای مقاومت در برابر کشیدگی فاشیا آماده و این فشار وارده را تحمل می کند.
به ندرت این خار آنقدر بزرگ می شود که از زیر پوست قابل لمس باشد و تولید فشار زیادی در آن محل کند به طوری که مجبور شویم آن را قطع و خارج کنیم. باید دانست که درد در ناحیه پاشنه پا در محل این خار در حقیقت بر اثر تورم فاشیا به خاطر کشش زیاد می باشد که باعث تولید خار پاشنه پا شده و در اغلب موارد وقتی که التهاب فاشیا درمان شود با این که خار پاشنه پا وجود دارد ولی باعث درد نمی شود.
سیمپتوم ها
ـ درد در پاشنه پا که می تواند سبک و یا شدید باشد
ـ درد معمولاً صبح ها پس از بیدار شدن احساس می شود، درد ممکنست قطع بشود ولی بعد از فعالیت های بدنی برگردد.
چه کسانی در خطر مبتلا شدن هستند
ـ اشخاصی که کف پای صاف و یا قوس کف پای آنها بیش از اندازه است.
ـ کسانی که ۴۵ سال به بالا دارند مخصوصاً خانم ها.
ـ خانم های باردار به علت اضافه شدن وزن شان.
ـ کسانی که مبتلا به دیابت یا بیماری های انفلاماتوار مثل پولی آرتریت روماتوئید هستند.
چه عوامل می تواند تولید خطر کند
ـ بعضی از ورزش ها باعث تولید التهاب فاشیا می شوند مخصوصاً راه رفتن های طولانی و دویدن
ـ چاقی زیاد
ـ استفاده از کفش های نامناسب و کهنه
ـ عدم نرمش و کشش عضلات قبل از ورزش
ـ کارهای سنگین و ایستادن طولانی
پیشگیری
راهنمایی های زیر می توانند از تولید التهاب فاشیا و بازگشت بیماری و خار پاشنه پا همراه با التهاب فاشیا جلوگیری کنند:
* ورزش مرتب که باعث نرمش و کشش فاشیا، عضلات پشت ساق پا و کف پا و تاندون آشیل و پاشنه پا بشود. مهم نیست که ورزش سنگین انجام شود یا نه این حرکات برای نرمش و تقویت عضلات و تاندون های پاست.
در هنگام ورزش باید احتیاط کرد و کفش مناسب برای آن ورزش را داشت و به راهنمایی های زیر توجه کرد:
ـ احتیاج به استراحت را فراموش نکنید.
ـ از دویدن طولانی در زمین سرازیری خودداری کنید همین طور زمین های با سطح سخت مثل آسفالت و زمین های ناهموار غیر مسطح، جاده های خاکی صاف شده بهترند.
ـ مسافت دویدن را به تدریج اضافه کنید.
ـ نرمش و گرم کردن عضلات قبل از هر نوع ورزش سبک و یا طولانی.
* مواظب تناسب وزن و قدتان باشید تا فشار زیاد روی فاشیا وارد نشود.
* از کفش هایی استفاده کنید که قوس کف پا را می پوشانند و ضربه های وارده بر اثر شغل یا ورزش را خنثی می کنند. برای راحتی بیشتر می توانید از ضربه گیرهای پاشنه پا و یا کفی هایی که قوس کف پا را می پوشانند و در داروخانه به فروش می رسد استفاده کنید و یا از همه بهتر از کفی های پزشکی که برای پای شما توسط متخصص درست می شود استفاده کنید.
* کفش ها اگر کهنه شد یا علائم سائیدگی در آنها دیده شد باید عوض شوند و کفش های مخصوص دویدن پس از ۸۰۰ کیلومتر باید عوض شوند زیرا دیگر نمی توانند ضربه ها را خنثی کنند.
* از ایستادن طولانی خودداری کنید مخصوصاً اگر تخت کفش های شما سفت و سخت است.
* یک مطالعه علمی نشان داده که از هر ده نفر خانم هشت نفرشان اقرار کرده اند که درد پاهای آنها بر اثر کفش هایشان بوده است.
بخش دوم و پایانی هفته آینده
* عطا انصاری استاد سابق دانشکده پزشکی دانشگاه کیسانگانی Kisangani است
