وقتی فرد معتاد، الکلی یا فردی که به هر طریقی درگیر رفتارهای اعتیادآور دیگر مانند رابطه های ناسالم، خوردن، سکس و یا حتی اینترنت است، تصمیم می گیرد و تلاش می کند که اعتیادش را کنار بگذارد به میزان زیادی نسبت به آینده خوشبین است و فکر می کند با قطع ماده مخدر، دارو، الکل یا رفتارهای اعتیادآور، همه چیز به سمت مثبت و بهبودی تغییر می کند. او تصور می کند که زندگی که سالها او و خانواده اش را به استیصال رسانده است با کنار گذاشتن اعتیاد پیشرفت می کند. این در حالی است که کنار گذاشتن ماده یا رفتار اعتیادآور صرفا اولین گام ترک اعتیاد و روند بهبودی است. برای بهبودی کامل و دست یابی به زندگی سالم و عاری از دشواری های ناشی از اعتیاد، این قدم به تنهایی کافی نیست و این اولین گام در راهی طولانی و پرچالش و البته پیش رونده است. اگر فرد معتاد به دنبال کنار گذاشتن ماده مورد اعتیاد و یا رفتارهای اعتیادآور، تلاش های جانبی برای توانبخشی و بهبودی را دنبال نکند در فرایند شفا شکست می خورد، زیرا کنار گذاشتن اعتیاد به تنهایی نمی تواند آن گونه که فرد انتظار داشت به او حسی از شادمانی و احساس خوب بدهد در این مرحله است که فرد دچار سندرم اعتیاد خشک می شود.
اعتیاد خشک چیست؟
ریشه این واژه از برنامه ترک اعتیاد دوازده گام نشأت گرفته است و اولین بار در مورد کسانی به کار گرفته شد که اگرچه مواد مخدر یا الکل را کنار گذاشته بودند، ولی هنوز هم به لحاظ روانی و فکری درگیر اعتیاد بودند. در این وضعیت فرد ترک کننده به جای این که از ترک خود لذت ببرد و به زندگی سالم برگردد دچار خشم و عصبانیت زیاد می شد. رفتار این افراد مانند کسانی بود که در زندان اسیر هستند زیرا تنها تغییری که در زندگی این افراد رخ داده بود این بود که دیگر مواد مصرف نمی کردند یا الکل نمی نوشیدند ولی دیگر جنبه های زندگی آنها درست مانند زمانی بود که درگیر اعتیاد بودند. این افراد در گروه های دوازده گام به عنوان افراد ناهشیار تعریف می شدند یعنی اگرچه این افراد ممکن بود حتی برای یک سال باشد که لب به مشروب نزده باشند ولی نسبت به وضعیت خود در ناآگاهی به سر می بردند.
نشانگان اعتیاد خشک
هرکسی ممکن است حال و روزش تغییر کند و گاهی زیاد خوشحال نباشد ولی معتادان خشک در دور باطل و تکراری حال بد گیر افتاده اند.
از جمله نشانگان این سندرم می توان به موارد زیر اشاره کرد:
– ادامه رفتار ناسالم: به خاطر عدم رضایت از سیر بهبودی ممکن است رفتارهای نامطلوب دیگری در این افراد شکل گرفته و ادامه یابد رفتارهایی مانند آزار رسانی به دیگران و پرخاشگری.
– احساس تنهایی و عدم علاقه به فعالیت هایی که بتوانند وقت خود را پر کنند: آنها هیچ تلاشی برای بهبودی و جایگزینی سرگرمی های دیگر به جای مصرف مواد یا رفتار اعتیادآور نمی کنند.
– انکار: مانع بزرگ بر سر راه بهبودی این افراد این است که مشکل خود را انکار کرده بنا براین در صدد گرفتن کمک بر نمی آیند و یا هر کمکی را رد می کنند، لذا در احساس بدبختی گیر می افتند.
– خیال پردازی در مورد زمان اعتیاد: این افراد بعد از قطع رابطه با ماده مخدر، الکل، یا هر رفتار اعتیادآور مانند رابطه ناسالم دیگر، فراموش می کنند که در زمان اعتیاد چه زندگی فلاکت باری داشتند. آنها تنها لحظات لذت بخش آن روزها را به یاد می آورند که این امر باعث می شود که دچار خشم شده و هوشیاری آنها را نسبت به وضعیتشان به تاخیر بیاندازد.
– احساس دلسوزی برای خود: راه درمان بسیار دشوار و چالش برانگیز است و ضمن روبه رویی با مشکلات، گاهی این افراد احساس می کنند سرشان کلاه رفته، برای این حس باخت به حال خود دلسوزی می کنند.
– احساس اعتماد بیش از حد به خود: گاهی این افراد کنار گذاشتن الکل، ماده مخدر، قطع رابطه های ناسالم و یا رفتار اعتیاد آور را خیلی بزرگ فرض می کنند و با توهم این که چون قدرت کنار گذاشتن اعتیاد را داشته اند پس بقیه راه را هم خودشان و به تنهایی می توانند طی کنند، لذا از دیگران کمک نمی گیرند.
– درگیری در رفتارهای غیراخلاقی: سرخوردگی و فشار ناشی از ترک و عدم جایگزینی رفتارهای سالم منجر به گرایش به رفتارهای ناسالم و غیراخلاقی مانند انواع بزهکاری ها در این افراد می شود که در نهایت وضعیت آنها را بحرانی تر می کند.
در نهایت این که:
آگاهی نسبت به این سندرم و شناخت علایم آن می تواند به فرد درگیر و نزدیکان او کمک کند که مسیر شفا را با صدمه و هزینه کمتری طی کنند و بهتر به نتیجه مورد نظر دست یابند. از آنجایی که اعتیاد معلول عوامل زیادی بوده و شفای کامل و رسیدن به سلامتی نیازمند از بین رفتن آن عوامل و آموزش مهارت های جدید است لذا فرد درگیر نیاز به دریافت کمک های جانبی از جمله گروه های حمایتی، مشاوره، روان درمانی و خانواده درمانی است. اگر فرد درگیر به تنهایی بخواهد صرفا با کنار گذاشتن الکل، مواد مخدر و یا رفتار اعتیادآور اقدام به ترک کند احتمال ابتلا به سندرم اعتیاد خشک در او بالا می رود. همچنین ممکن است به دلیل فشارهای ناشی از این سندرم دوباره به مرحله قبل یعنی اعتیاد برگردد.
* دکتر نسترن ادیب راد مشاور خانواده و جوانان در ایران و کانادا، مولف و مترجم پنج جلد کتاب در این زمینه است.
