انتخابات کنگره ایرانیان کانادا در راه است. آیا موفق خواهیم شد انتخابات سالمی برگزار کنیم؟
نتیجه انتخابات کنگره ایرانیان کانادا در چند سالی که از عمرش می‌گذرد همیشه با شک و تردید روبرو بوده. صحبت از تقلب و شمارش اشتباه آرا هیچ‌گاه پایان نگرفته و بدتر این‌که هیئت‌مدیره‌های پیشین هیچ‌گاه خود را موظف به پاسخ‌گویی به اعتراضاتی که به نتایج انتخابات می‌شد نکردند. همین است که یکی دو پرسش اساسی همواره بی‌جواب مانده‌اند: این‌که آیا برگزاری انتخابات سالم غیر ممکن است؟ و اگر نیست، چگونه می‌توان یک انتخابات سالم برگزار کرد. مطلب زیر پاسخی است به این پرسش‌ها. این نوشته به‌شکل گفتاری در فوروم کنگره در ۱۴ دسامبر سال پیش مطرح شد و در این‌جا به‌صورت نوشتاری عرضه می‌شود تا راهکاری برای انتخابات امسال باشد. برگزاری انتخابات سالم کار دشواری نیست. تنها احتیاج به یک پروتکل نوشته شده دارد که راه نفوذ افرادی که در انتخابات صاحب نفع هستند را ببندد.
هیئت مستقل نظارت بر انتخابات و نمایندگان نامزدها
اولین و مهم‌ترین قدم در این زمینه تشکیل یک هیئت نظارت بی‌طرف است. اعضای هیئت نظارت با توافق و تایید نامزدهای انتخاباتی از یک سو و هیئت مدیره از سوی دیگر تعیین می‌شوند. برای نهادی مثل کنگره، یک هیئت پنج نفره کافی است. دو نفر از این پنج نفر به‌وسیله هیئت مدیره و سه نفر از سوی نامزدهای انتخاباتی تعیین می‌شوند. نامزدهای انتخاباتی می‌توانند همگی بر روی سه نفر به توافق برسند و یا هر چند نفر با هم یک ناظر معرفی کنند. برای مثال اگر ۱۲ نفر نامزد انتخابات شده باشند هر ۴ نفر می‌توانند یک ناظر به هیئت نظارت بفرستند.
در سال‌های گذشته نظارت بر انتخابات با اشکالات فراوان همراه بود. نظارت بر انتخابات تنها به وسیله یک نفر انجام می‌شد که از سوی هیئت مدیره برگزیده شده بود. افزون بر این، هیچ پروتکلی برای شیوه اداره انتخابات وجود نداشت و درصورت پیش آمدن مشکل، شخص ناظر بر انتخابات می‌بایست همان‌جا و همان موقع به‌فکر چاره می‌افتاد. مسلما انتظار بی‌جایی بود که آن شخص در آن شرایط پر تنش بتواند بهترین چاره را بیندیشد. وجود پروتکل این امکان را فراهم می‌کند که به مشکلات از پیش فکر شود و راه حل مناسب برای آن‌ها پیش‌بینی شود. مشکل دیگری که کنگره هر سال با آن دست به‌گریبان است دخالت افراد بی‌مسئولیت اما پرسروصدا در تصمیم‌گیری‌ها است. اگر اعضای هیئت نظارت از پیش مشخص شده باشند افراد غیرمسئول قادر نخواهند بود در پروسه رای گیری و شمارش آرا دخالت کنند و احیانا بر نتیجه انتخابات تاثیر بگذارند.
هیئت نظارت جزئیات برگزاری انتخابات را در چارچوب اساسنامه موجود مدون می‌کند و بر اجرای آن نظارت خواهد داشت. انتخابات تنها زیر نظر این هیئت برگزار می‌شود و هیئت مدیره، نامزدها، و دیگر اعضای کنگره در این پروسه نقشی نخواهند داشت. در صورت پیش آمدن اختلاف باز همین هیئت است که مجاز است با گفتگوی با یک‌دیگر به راه حل مورد قبول برسد.
چه کسانی حق رای دارند
همه افرادی که تا تاریخ معینی پیش از انتخابات ـ مثلا پنج روز ـ به عضویت کنگره درآمده باشند یا عضویت‌شان را تمدید کرده باشند، حق شرکت در انتخابات را دارند. هر عضو مجاز است تنها یک رای وکالتی (Proxy) داشته باشد. هیئت مدیره وظیفه دارد که اعضای قدیمی را نسبت به لزوم تمدید عضویت در تاریخ معین آگاه کند. در روز انتخابات، اعضای جدید تنها بعد از اعلام نتایج می‌توانند به عضویت کنگره درآیند.
همچنین این وظیفه هیئت مدیره است که بلافاصله بعد از پایان مهلت ثبت نام و تمدید عضویت، تعداد دقیق اعضای کنگره را اعلام کند. بر اساس این تعداد است که حدنصاب لازم برای رسمیت یافتن مجمع عمومی مشخص می‌شود.
برگه‌های رای‌گیری
برگه‌های رای نام نامزدهای انتخاباتی را به هر دو زبان فارسی و انگلیسی برخود دارند. اعضا با علامت زدن جلو نام‌های مورد نظرشان رای می‌دهند.
برگه رای دو مهر بر خود دارد، یکی از سوی دو عضو منتصب هیئت مدیره و دیگری از سوی سه عضو منتصب به‌وسیله نامزدها. پیش از شروع رای گیری برگه‌های رای به‌وسیله هیئت نظارت شمارش، شماره‌گذاری، و مهر می‌شوند و تعداد کل آن‌ها اعلام می‌گردد.
زمان و مکان رای‌گیری
محل رای‌گیری جدای از سالن سخنرانی‌ها است. افراد به‌نوبت وارد اتاق رای‌گیری می‌شوند، برگه رایشان را می‌گیرند، همان‌جا رایشان را به صندوق می‌ریزند، و از اتاق خارج می‌شوند. نام افرادی که رای حضوری یا وکالتی داده‌اند در لیست خط می‌خورد و دست‌شان یک یا دو مهر کوچک می‌خورد به نشانه این که رای خود و رای وکالتی را به صندوق انداخته‌اند. زمان رای گیری مشخص و محدود است (مثلا ۲ ساعت). اتاق رای‌گیری سر زمان معین باز می‌شود و پس از به سرآمدن زمان بسته می‌شود و شمارش آرا شروع می‌گردد.
این شیوه رای‌گیری چند امتیاز دارد: یکی این که به افرادی که فرصت کمی برای شرکت در انتخابات دارند این امکان را می‌دهد که تنها برای شرکت در رای‌گیری به محل بیایند. دیگرانی که علاقمند به شنیدن گزارش هیئت مدیره و شرکت در گفتگوها باشند می‌توانند در سالن دیگری حضور پیدا کنند. دوم این‌که رای‌گیری در محلی با ایمنی بالا برگزار می‌شود و برگه‌های رای در یک اتاق می‌مانند و همان‌جا و همان موقع به صندوق ریخته می‌شوند. سوم این‌که از ازدحام افراد در محل رای‌گیری و شمارش آرا پیش‌گیری می‌شود و هر دو پروسه در آرامش برگزار می‌شود که یکی از مهم‌ترین پیش‌شرط‌های انتخابات سالم است.
شمارش آرا
پس از تمام شدن مهلت رای‌گیری اتاق رای بسته می‌شود و تنها داوطلبان شمارش آرا، هیئت نظارت، و نمایندگان نامزدها در اتاق می‌مانند. هر نامزد مجاز است یک نماینده برای نظارت بر شمارش آرا در اتاق داشته باشد. یک نفر به عنوان رابط آخرین نتایج شمارش آرا را هرچند یکبار (مثلا هر ۱۵ دقیقه) به اطلاع اعضای حاضر در سالن می‌رساند. با این شیوه، شمارش آرا در آرامش و زیر نظر افراد معتمد نامزدها انجام می‌گیرد. هیئت مدیره و دیگر اعضای کنگره در شمارش آرا دخالت نمی‌کنند اما حضور نمایندگان نامزدها و هیئت نظارت در تمام مراحل بسیار مهم است.
در آغاز، تعداد برگه‌های رای داخل صندوق شمرده و بلافاصله اعلام می‌شود. تعداد برگه‌های داخل صندوق به‌علاوه برگه‌های استفاده نشده باید با تعداد کل برگه‌ها که پیش از شروع رای‌گیری اعلام شده بود برابر باشد. به این ترتیب، امکان افزودن برگه‌های رای تقلبی از میان می‌رود.
سپس، شمارش شروع می‌شود و نتایج هرچند یکبار اعلام می‌گردد. برگه‌هایی که به بیش از چهار نفر رای داده باشند باطل می‌شوند و رایشان خوانده نمی‌شود. در موارد دیگری که خوانش درست رای مشکل باشد تصمیم‌گیری به عهده هیئت نظارت گذاشته می‌شود.
در پایان، تمام برگه‌های رای، چه آن‌ها که به صندوق ریخته شده‌اند و چه آن‌ها که استفاده نشده‌اند، در حضور افراد حاضر در پاکت‌های سربسته قرار می‌گیرند و پاکت‌ها مهر می‌شوند و در اختیار هیئت نظارت قرار می‌گیرند. هیئت نظارت این برگه‌ها را تا مهلت اعلام شده برای بررسی شکایت‌ها نگاه می‌دارد و بعد آن‌ها را از بین می‌برد.
درصورت بروز اختلاف یا لزوم تصمیم‌گیری، پنج عضو هیئت نظارت شامل دو عضو منتصب از سوی هیئت مدیره و سه عضو منتصب از سوی نامزدها با مشورت با یک‌دیگر تصمیم لازم را می‌گیرند. داوطلبان شمارش آرا و نمایندگان نامزدها فرصت شرکت در این گفتگوها را دارند، اما تصمیم‌گیری تنها به عهده پنج عضو هیئت نظارت است.
جمع‌بندی
به این ترتیب می‌بینیم که برگزاری یک انتخابات سالم به‌مراتب ساده‌تر از آنی است که در این سال‌ها انجام گرفت و همواره مورد مناقشه بود. برگزاری انتخابات سالم اعتماد اجتماعی را به‌دنبال می‌آورد که سنگ اول بنای یک کنگره مقتدر است که حمایت جامعه ایرانی را پشت سر خود دارد و قادر خواهد بود از منافع این جامعه در سطح کانادا دفاع کند. انتخابات سالم باعث ایجاد یک رابطه محکم بین اعضای هیئت مدیره و جامعه می‌شود که بر پایه احترام و اعتماد شکل گرفته است. اگر جامعه، کنگره و هیئت مدیره را از خود بداند برای پیشبرد هدف‌های این نهاد پیش‌قدم خواهد شد. برگزاری یک انتخابات سالم اولین گام برای دست یافتن به این هدف‌ها است.
*دکتر شهرام تابع محمدی، همکار شهروند، در زمینه های سینما، هنر، و سیاست می نویسد. او دارای فوق دکترای بازیافت فرآورده های پتروشیمی و استاد مهندسی شیمی در دانشگاه تورونتو و بنیانگذار جشنواره سینمای دیاسپورا در سال ۲۰۰۱ است.
who cares!