* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
ناخنک وقتی تولید می شود که گوشه بالایی ناخن در پوست و گوشت اطرافش فرو می رود و تولید قرمزی و تورم (انفلاماسیون) می کند و همراه با درد و گاهی عفونت است که به زبان پزشکی به آن Onychocryptose می گویند و در اغلب اوقات در انگشت شصت پا دیده می شود.
برای این که این زخم کوچک عفونی نشود و یا عفونت شدید نشود بسیار مهم است که ناخنک هر چه سریع تر درمان شود.
علل تولید ناخنک
عامل اصلی که بیش از همه باعث تولید ناخنک می شود کوتاه کردن بیش از حد ناخن است. همچنین داشتن ناخن های صدمه دیده و خراب و پوشیدن کفش های تنگ و بویژه پاشنه بلند که به انگشت فشار وارد می کند.
مشکلاتی که تولید می کند
اگر ناخنک درمان نشود ممکن است عفونی شده و تولید کورک در اطراف ناخن بکند و یا حتی باعث یک عفونت شدید در پا و در استخوان های پا بشود.
افرادی که چندین سال است دچار بیماری قند شده اند بیشتر در خطر این مشکلات هستند. در دراز مدت دیابت باعث صدماتی به دستگاه گردش خون می شود که بر اثر آن زخم ها دیر بهبود پیدا می کنند. همین طور دیابت باعث می شود که قدرت دستگاه دفاعی بدن در مقابل عوامل عفونت زا کم تر بشود. بسیار مهم است که مبتلایان به دیابت مرتباً پاهای خود را معاینه کنند تا اگر احتمالاً صدمه ای به آن وارد شده و یا ناخنک دارد و یا زخمی وجود داشت ـ به علت این که بیماران دیابتی دردها را کمتر حس می کنند یا اصلاً حس نمی کنند ـ متوجه شوند. بسیار مهم است که به متخصص پا و یا پزشک مراجعه کرد تا از تولید عفونت جلوگیری شده و درمان سریع تر انجام شود.
سیمپتوم ها
ـ درد در اطراف ناخن معمولاً هنگامی که شخص کفش به پا دارد.
ـ قرمزی و تورم در اطراف ناخن دردناک.
ـ اگر عفونت وجود داشته باشد درد شدیدتر است و امکان وجود چرک هم هست.
ـ اگر عفونت ادامه داشته باشد یک بالشک گوشتی دور ناخن تولید می شود که دردناک است و با تماس خونریزی می کند.
ناخن های وارد شده به گوشت سه مرحله دارند:
ـ مرحله شروع یک انفلاماسیون کوچک و درد در فشار وجود دارد
ـ در مرحله دوم یک عفونت چرکی و تورم و درد بیشتر و زخم بهتر دیده می شود.
ـ در مرحله سوم انفلاماسیون مزمن شده و بالشک ها بزرگتر شده اند. ممکن است زخم هم بوجود آمده باشد.
چه کسانی ممکن است مبتلا شوند
ـ کسانی که ناخن های ضخیم و قوس دار دارند یا قوس آنها بسیار زیاد است.
ـ سالخوردگان چون ناخن هایشان ضخیم تر می شود و مشکل کوتاه کردن دارند.
ـ نوجوانان زیرا اغلب پاهایشان بیش از حد عرق می کند و در نتیجه نسوج نرم تر و ناخن ها قابلیت گرد شدن (کروی شدن) بیشتری دارند و بهتر در گوشت فرو می روند.
ـ افرادی که یکی از افراد فامیل نزدیک آنها مبتلا می شود یا شده (عوامل ارثی).
ـ افرادی که یک ناهنجاری استخوانی بر اثر آتروز انگشتان پا دارند.
پیشگیری
چند راهنمایی کلی
ـ کوتاه کردن ناخن بطور مستقیم و بطوری که کناره ها کمی بلندتر باشند.
ـ ناخن های دندانه دار و شکسته را سوهان بزنید.
ـ از پنس ها و قیچی های مخصوص بریدن ناخن استفاده کنید، ناخن گیر مناسب نیست.
ـ از کفش هایی که به اندازه کافی پهن هستند استفاده کنید که روی انگشتان پا فشار وارد نمی کنند و در صورت لزوم از کفش های طبی استفاده کنید.
ـ از کفش های مخصوص برای کار و فعالیت های ورزشی استفاده کنید که به ناخن ها صدمه وارد نشود.
ـ افراد سالخورده که دچار مشکلات گردش خون و یا دیابت هستند باید مواظب سلامتی پاهایشان باشند، باید روزانه پاهایشان را معاینه کنند و در سلامتی آن بکوشند و حداقل سالی دو بار پاهایشان توسط پزشک یا متخصص پا معاینه شود.
راهنمایی برای جلوگیری از عفونت
اگر دچار ناخنک شده اید به موارد زیر توجه کنید تا دچار عفونت نشوید:
ـ زخم را با یک داروی ضد باکتری (آنتی سپتیک) به محض تولید قرمزی تمیز کنید و کفش راحت بپوشید که فشار و سائیدگی بر روی ناخن تولید نشود.
ـ در صورت لزوم پاها را در آب ولرم و یک محلول ضدعفونی کننده بگذارید.
ـ ورزش برای تقویت گردش خون در پاها. حرکات ورزشی زیر مفید هستند:
* در حالت ایستاده روی پنجه پا بایستید و بعد پنجه پا را بلند کرده روی پاشنه پا بایستید.
* یک دستمال مچاله شده را با انگشتان پا از زمین بردارید.
* پاهای خود را هر روز ماساژ دهید یا بهتر یک ماسور شما را ماساژ بدهد.
درمان های دارویی
اگر علائم عفونت در زخم اطراف ناخن وجود دارد با پزشک یا متخصص پا مشورت کنید. افراد دیابتیک و کسانی که مشکلات گردش خون یا مشکلات عصبی در پا دارند و اگر کودکی دچار ناخنک شده همه باید بلافاصله با پزشک یا متخصص پا مشورت کنند نه این که از درمان های خانگی استفاده کنند.
درمان های خانگی
اغلب ناخنک ها را با معالجات زیر در منزل می توان درمان کرد:
ـ قرار دادن پا به مدت ۱۵ دقیقه در آب گرمی که به آن مقداری نمک یا صابون ضد باکتری اضافه شده.
سپس پا را کاملاً خشک کنید و با احتیاط گوشه ناخن را بلند کرده یک قطعه کوچک پنبه را لای ناخن و پوست قرار دهید، این کمک می کند که ناخن بالاتر از پوست رشد کند. به جای پنبه از نخ دندان هم می توانید استفاده کنید.
ـ از یک کرم حاوی آنتی بیوتیک در مناطق دردناک استفاده کنید.
ـ تا برطرف شدن درد و انفلاماسیون از یک صندل جلو باز یا کفش راحت استفاده کنید. استفاده از حمام پا و گذاشتن پنبه زیر ناخن حداقل ۲ بار در روز باید انجام شود، در این مرحله بسیار مهم است که ناخن را کوتاه نکرد و بعد پس از این که چند میلی متر رشد کرد و انفلاماسیون از بین رفت آن را به طور مستقیم کوتاه کرد.
درمان های پزشکی
ناخنک های عفونی شده که بالشک دارند باید جراحی شوند تا آن قسمت ناخن که در گوشت فرو رفته بیرون آورده شود. ممکن است احتیاج به آنتی بیوتیک هم به صورت خوراکی یا پماد مالیدنی محلی باشد. چندین مطالعه نشان داده که احتیاج به آنتی بیوتیک خوراکی نیست و همان محلی کافی است.
اگر بیماری مرتباً تکرار شود پزشک می تواند ریشه ناخن در آن قسمت را بردارد و یا با فنل بسوزاند ولی بهترین نتیجه با برداشتن و سوزاندن توام همراه است. ممکن است با لیزر هم ریشه را سوزاند همین طور با الکترکوتریزاسیون یا امواج رادیویی که گران قیمت هستند و کم استفاده.
* عطا انصاری استاد سابق دانشکده پزشکی دانشگاه کیسانگانی Kisangani است.
