* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
میلیت یعنی هر نوع التهاب طناب نخاعی که باعث از بین رفتن میلین یعنی ماده چربی که اعصاب را می پوشاند و از آن محافظت می کند.
میلیت ترانسورس حاد یعنی انفلاماسیون توام ماده خاکستری و ماده سفید اعصاب و بیشتر به علل زیر پیش می آید:
۱ـ واکسیناسیون
۲ـ سل
۳ـ سیفلیس
۴ـ بیماری Lyme
۵ـ التهاب عروق خونی
*میلیت پشتی ـ به وجود آمدن مشکلات حرکتی و احساسی برای اعضای تحتانی اگر صدمه نخاعی بالاتر از مهره هشتم پشتی باشد، رفلکس های شکمی هم خواهد بود.
*میلیت پشتی کمری ـ نوریت عصب چشمی و میلیت Devic وقتی دیده می شوند که یک میلیت نکروزانت پس از عفونت و یا زخم هایی که میلین آنها از بین رفته وجود داشته باشد. اسکلروز پلاکی و میلیت Devic همراه فلج شدن یک طرف بدن یا تمام بدن همراه با مشکلات عدم حس کردن خواهد بود.
*میلیت گردنی ـ باعث مشکلات حرکتی در اعضای تحتانی و فوقانی می شود و در بعضی از بیماران باعث تولید سندروم Claude Bernard Horner بر اثر صدمه دیدن عصب سمپاتیک گردن می شود بر اثر این صدمه تمام رفلکس ها از بین می روند و بعد در اعضای تحتانی باز می گردند و حتی علامت بابینسکی (پاسخ رفلکسی کف پا) هم دیده می شود.
*میلیت رادیک ـ در نتیجه صدمه دیدن نخاع بر اثر درمان های تشعشعی با اشعه x و وجود سرطان لارنکس ـ فارنکس ـ ته زبان یا سارکوم گردنی تولید می شود.
*میلیت کمری و میلیت خاجی ـ همراه با فلج شدن اندام تحتانی و مشکلات اسفنکتری است.
میلیت یک بیماری نرولوژیک کمیاب است که بر اثر التهاب دو طرف یک قسمت و یا قطعه کامل نخاع ایجاد می شود. میلیت یعنی التهاب نخاع و ترانسورس یعنی انفلاماسیون یا التهاب تمامی درازای نخاع.
یک حمله انفلاماتوار می تواند صدمه بزند و یا کاملاً میلین یعنی جداره چرب پوشاننده فیبرهای سلول های عصبی را نابود کند و جوشگاه این زخم ها باعث عدم رسیدن پیام های عصبی بین اعصاب، نخاع و اعضای بدن می شود.
چه کسانی ممکن است مبتلا شوند
تمام کودکان و بزرگسالان زن و مرد از تمام نژادها. به نظر نمی رسد که آمادگی ژنتیک یا فامیلی نقشی در بیماری داشته باشد و تخمین زده می شود که در هر یک میلیون نفر ۳/۱ به این بیماری دچار می شوند و بالاترین میزان بیماران را افراد ۱۰ تا ۱۹ ساله و ۳۰ تا ۳۹ ساله تشکیل می دهن.
سیمپتوم های MT
علائم و سیمپتوم های میلیت ترانسورس حاد معمولاً در عرض چند ساعت تا چند روز خود را نشان می دهند و اگر بیماری حاد نباشد علائم و سیمپتوم ها به تدریج پیشرفت کرده و در طول مدت زمان چند روز تا چند هفته بروز می کنند. علائم و سیمپتوم های شناخته شده عبارتند از
ـ سیمپتوم های خبردهنده معمولاً در ناحیه پائین کمر ـ احساس غیرطبیعی سوزش ـ قلقلک و سوزن سوزن و خواب رفتن در ساق پاها ـ از دست دادن حس و فلج شدن ناقص ساق پا که پیشرفت کرده تبدیل به فلج شدن کامل ساق پا و قسمت پائینی قفسه سینه می شود.
ـ تعداد زیادی از بیماران از اسپاسم های عضلانی ـ سردرد ـ احساس بد حالی عمومی ـ تب و عدم اشتها هم رنج می برند. همین طور بستگی به محل صدمه دیده نخاع بعضی از بیماران دچار مشکلات تنفسی هم می شوند.
ـ بیمارانی که دچار مشکلات بی حسی می شوند اغلب سیمپتوم هایی دارند مثل سنگین شدن ـ خواب رفتن پاها ـ احساس سرما یا گرما. بسیاری از بیماران به تغییرات درجه حرارت هوا مثل گرما و سرمای زیاد بسیار حساسند.
ـ احساس ضعف در بازوها و ساق پا ممکن است وجود داشته شود و در بعضی از بیماران ضعف خفیف در ساق پاها وجود دارد.
ـ مشکلاتی هم ممکن است برای مثانه و روده ها پیش بیایید که می تواند باعث احساس مداوم ادرار کردن ـ عدم کنترل ادرار ـ اشکال در ادرار کردن و یا یبوست بشود.
بطور کلی بازگشت سلامتی کامل در بیماران مبتلا به MT موفقیت آمیز نیست. با این که شروع بهبودی معمولاً دو تا ۱۲ هفته پس از شروع بیماری است این بهبودی ممکن است تا دو سال طول بکشد و اغلب بیماران دچار ناتوانی های مهم می شوند. بعضی می توانند مشکلات حرکتی کوچک داشته باشند یا اصلاً نداشته باشند در صورتی که بعضی دیگر دچار مشکلات حرکتی بسیار مهم می شوند. در حدود یک سوم بیماران بهبودی پیدا می کنند، یک سوم دچار ضعف و ناتوانی بدنی و مشکلات ادراری و یک سوم بستری و بی حرکت و بدون کنترل ادرار می شوند.
در اغلب اشخاص حمله بیماری فقط یکبار انجام می گیرد با این که در بعضی بطور نادر و کمیاب ممکن است که بیماری بازگشت کند و حملات جدیدی شروع شود.
به هر حال اگر بیماری بازگشت می کند پزشک باید معاینه کامل انجام دهد تا بیماری های دیگری که وجود دارند را پیدا و درمان کند.
تشخیص بیماری
برای تشخیص بیماری باید آزمایش نرولوژیک و تصویر برداری MRI و گاهی آزمایش مایع نخاع داد.
پونکسیون لومبرـ یک روش نمونه برداری است، یعنی خارج کردن مقداری از مایع نخاعی توسط پزشک. این مایعی است که مغز و نخاع در آن غوطه می خورند و باعث محافظت مغز و نخاع می شود و حاوی موادی است که برای فعالیت های مغزی نخاعی لازم است و مواد سمی را به خون می فرستد.
ـ در حدود ده درصد از بیماران بالغ پس از یک پونکسیون لومبر از یک سردرد سبک رنج خواهند برد.
ـ یک سری آزمایشات مختلف بر روی مایع نخاعی مغزی انجام می شود که نتیجه بعضی از آنها در عرض چند ساعت و برخی دیگر چند روز بعد مشخص می شود.
ـ یک آزمایش میکروسکوپیک بلافاصله بعد از پونکسیون برای شمردن تعداد گلبول های سفید موجود در آن انجام می شود. اگر تعداد آنها زیاد باشد ممکن است یک انفلاماسیون در مغز، در نخاع و یا در پوشش مغزی (مننژ) وجود داشته باشد.
ـ آزمایش های دیگری که بیشتر بر روی مایع مغزی نخاعی انجام می شوند عبارتند از کشت باکتری ها، مطالعات آنتی کورها، آزمایشات موله کولر برای تشخیص ژنتیکی ویروس ها یا باکتری ها.
ـ تست هایی که برای بیماری های قابل درمان بیماران MT به کار می روند باید شامل رادیوگرافی ریتین ـ PPD ـ آزمایش سرولوژیک برای مایکوبلاسم ـ بیماری HIV و Lymne ـ میزان ویتامین B12 و اسید فولیک ـ آنتی کورهای آنتی نوکلئر ـ سفالوراشیدین ـ و آزمایش هایی که در آزمایشگاه برای تشخیص بیماری های مقاربتی انجام می شود.
علل این بیماری چیست
دانشمندان هنوز علت دقیق بیماری MT را نمی دانند. انفلاماسیون که علت صدمه زدن به فیبرهای عصبی نخاع می شود می تواند بر اثر عفونت های ویروسی، عکس العمل غیرطبیعی سیستم دفاعی و یا یک کم کاری سیستم عروقی موجود در نخاع باشد. MT می تواند در اثر سیفلیس، سرخک، بیماری Lymne ، بعضی از واکسن ها که شامل واکسن واریس و هاری هم می شود و اگر علل تولید بیماری را به هیچ وجه نتوان تشخیص داد به آن میلیت ترانسورس ایدیوپاتیک می گویند.
MT می تواند بر اثر عفونت های ویروسی، صدمات وارده بر نخاع، بیماری های سیستم دفاعی بدن و یا کم کاری گردش خون در عروق خونی نخاعی باشد و می تواند به بیماری های دیگر تبدیل شود. چون بعضی از بیماران از بیماری های مربوط به دستگاه دفاعی بدن همزمان رنج می برند بعضی از دانشمندان معتقدند که MT یک بیماری اتوایمیون می باشد مخصوصاً که بعضی از سرطان ها باعث یک جواب غیرطبیعی دفاعی بدن می شوند که می تواند به MT ختم شود.
یک نوع حاد و سریع میلیت ترانسورس می تواند علامت آن باشد که اسکلروز پلاکی در حال به وجود آمدن است ولی مطالعات نشان داده که اکثر بیماران مبتلا به MT به اسکلروز پلاکی دچار نمی شوند ولی باید برای این بیماری آزمایش و معاینه بشوند زیرا اگر تشخیص مثبت بود باید حتماً درمان شوند.
بعضی از انواع MT بر اثر یک غیرطبیعی بودن سیستم گردش خون سرخرگی ـ سیاهرگی ستون فقرات است و خون بطور کامل گردش ندارد و یا بیماری های عروقی و یا علت شناخته نشده دیگری باشد.
عروق خونی اکسیژن و مواد غذایی را به نسوج نخاعی برده و همین طور مواد زائد تولید شده بر اثر متابولیسم را تخلیه می کند و اگر این عروق خونی بسته یا تنگ شوند نمی توانند به میزان کافی اکسیژن به نسوج نخاعی برسانند و وقتی نواحی خاصی از نخاع به اندازه کافی اکسیژن و خون دریافت نکند سلول های عصبی و فیبرهایشان به سرعت صدمه می بینند و تخریب می شوند و این صدمات می توانند باعث تولید یک انفلاماسیون کلی بشوند که گاهی تولید MT بکند. بیشتر کسانی که به این بیماری به علت یک بیماری عروقی دچار می شوند ۵۰ سال به بالا هستند و دچار بیماری قلبی هستند و یا اخیراً یک جراحی قفسه سینه یا شکمی داشته اند.
درمان
متاسفانه هیچ درمانی امروزه برای MT وجود ندارد. درمان های امروزی برای آرام کردن سیمپتوم های بیماری است و بستگی دارد به شدت صدمه ای که به دستگاه عصبی وارد شده. درمان استاندارد یک دوز قوی از کورتیکواستروئیدهاست و تقریباً ۵۰ درصد بیماران در عرض ۶ ماه بهبود پیدا می کنند. این درمان توسط پزشکانی که تصور می کنند MT کاملاً و یا مقداری از آن بر اثر سیستم اتوایمیون تولید می شود به کار می رود.
در بیشتر موارد داروهای ضد درد تجویز می شود، زیرا اغلب پیام های عصبی فرستاده شده توسط نخاع سالم نیست و توسط مغز به خوبی آنالیز نشده و به صورت یک حالت دردناک ترجمه می شود.
داروهای ضد افسردگی و داروهای ضد صرع هم می تواند برای آرام کردن سیمپتوم ها موثر باشند.
* عطا انصاری استاد سابق دانشکده پزشکی دانشگاه کیسانگانی Kisangani است.
