* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
سیمپتوم ها
ـ در نزد زنانی که هرگز پریود نشده اند.
ـ در نزد دخترانی که در ۱۴ سالگی پریود نشده اند و رشد کاراکترهای زنانه ثانویه را نداشته اند.
ـ در نزد دخترانی که در ۱۶ سالگی پریود نشده اند و در آنها رشد کاراکترهای زنانه دیده می شود.
ـ در نزد زنانی که قبلاً پریود می شدند.
ـ پریود شدن در سه دوره پشت سر هم و یا ۶ ماه پریود نشدن.
عواملی که در مقطعی از زندگی زنان ممکن است موجب آمنوره شود:
ـ از دست دادن مهم وزن
ـ استرس طولانی
ـ ورزش های شدید و طولانی
ـ تغذیه ناکامل
پیشگیری و راهنمائی های عمومی
ـ داشتن تغذیه متعادل و وزن طبیعی: باید مطمئن باشیم که غذاهایی که می خوریم به اندازه ای باشد که کالری روزانه لازم را برای یک وزن طبیعی به ما بدهد. چاقی کمک می کند که زنان به آمنوره دچار شوند. هدف اینست که زنان مقدار طبیعی چربی در بدن داشته باشند که استروژن در آنها ذخیره شود.
ـ یاد بگیریم که استرس ها را کنترل کنیم و با آنها کنار بیائیم.
مشکلات زندگی، فشارهای احساسی، میل به موفق شدن احتیاج به فعالیت زیاد و آماده شدن دارد که باعث استرس شدید برای بخشی از زنان می شود که در زندگی خصوصی، شغلی و ورزشی با آن روبرو هستند. اگر استرس ها طولانی بشوند بدن نمی تواند استراحت کند و نیروی اولیه را به دست بیاورد و این باعث بدکاری فیزیولوژیک و هورمونال می شود، همین طور استرس طولانی باعث آمنوره و عدم تولید اوولاسیون یا تخمک گذاری می شود.
ـ برای ورزشکاران: ورزشکاران حرفه ای باید همراه یک گروه مولتی دیسیپلینر باشند. شدت و زمان حرکات ورزشی باید با شرایط بدنی و سن ورزشکار و قدرت تحمل بدنی او مطابقت کند و همین طور میزان و مواد غذایی مورد استفاده او باید حساب شده باشد. بنا به گفته دانشمندی که در این باره تحقیقات زیادی انجام داده سه مشکل سلامتی که در این زنان دیده می شوند استئوپروز، آمنوره و مشکلات تغذیه ای است که می شود صددرصد از آنها جلوگیری کرد اگر ورزشکار از راهنمائی های یک گروه درمانگر مانند مربی، متخصص تغذیه، روان شناس ورزشی و غیره استفاده کند، مخصوصاً اگر در موقع رشد بدنی ورزش می کند.
درمان های دارویی آمنوره
در اکثر مواقع هیچ درمان دارویی لازم نیست و قبل از نوشتن نسخه، پزشک باید علت آمنوره را دریابد و اگر یک بیماری علت آمنوره است آن را درمان کند و در صورت لزوم از کمک های درمانی یک روان شناس استفاده کند.
اگر از راهنمایی هایی که برای پیشگیری گفته شد استفاده شود پریود بسیاری از زنان به طور طبیعی برمی گردد.
باید در نظر داشت که در بیشتر موارد علل آمنوره بی خطر و درمان پذیر هستند ولی مهم است که هر چه زودتر این علل تشخیص داده شوند که از تولید عوارض در تخمک گذاری و سلامتی استخوان ها جلوگیری بشود.
داروها
در نزد زنان جوانی که دچار بدکاری تخمدان ها هستند، درمان های هورمونی برای پیشرفت کاراکترهای جنسی و امکان باردار شدن و پیشگیری از استئوپروز در درازمدت پیشنهاد می شود.
برای زنان قبل از سن یائسگی که تخمدان ها و رحم شان توسط عمل جراحی برداشته شده، یک هورمونوتراپی جایگزین که شامل استروژن و پروژستاتیف هاست برای پیشگیری از استئوپروز و سایر عوارضی که بر اثر کمبود هورمون ها در خون تولید می شود، به کار می رود. این هورمونوتراپی را می توان در حدود ۵۵ سالگی قطع کرد. باید توجه داشت که در این درمان برای زنانی که رحم و یا تخمدان هایشان را بر اثر بیماری سرطان و زنانی که تخمدان هایشان را با شیمی درمانی یا رادیوتراپی برای درمان سرطان پستان تخریب کرده اند، نباید به کار برد به غیر از این موارد هیچ درمان هورمونی برای تحریک بازگشت پریود موثر واقع نمی شود.
همین طور باید دانست که درمان های هورمونی توسط پروژستاتیف صنعتی برای درمان پریودهای غیر متناوب در دومین مرحله پریود زنانی که پریود نامرتب دارند و می خواهند پریودشان مرتب باشد از نظر علمی قابل قبول نیست و حتی می تواند به بدتر شدن وضع هم کمک کند.
درمان های غیر هورمونی
هنگامی که آمنوره بر اثر ترشح زیاد پرولاکتین به علت وجود یک غده خوش خیم در هیپوفیز است، Bromocriptine داروئی است بسیار موثر که باعث کم شدن این هورمون شده و اجازه می دهد که پریود به حالت عادی برگردد. این همان دارویی است که برای زنانی که پس از زایمان نمی خواهند به نوزاد شیر بدهند، تجویز می شود.
روان درمانی
اگر آمنوره همراه با ناهنجاری های روانی باشد ممکن است که پزشک پیشنهاد روان درمانی بدهد که همراه با درمان های هورمونی با توجه به سن بیمار، مدتی که آمنوره طول کشیده و آثار ناخواسته کمبود هورمون اگر وجود داشته انجام گیرد. آنورکسی معمولاً باعث آمنوره نوجوانان و زن های جوان است که باید توسط یک گروه متخصص که شامل، روانکاو، متخصص تغذیه، روانشناس و غیره درمان شود. در صورتی که ضربه های روانی شدید مانند تجاوز، مرگ یک عزیز، تصادف و غیره و یا مشکلات شخصی مانند جدایی، مشکلات مالی و غیره باعث یک آمنوره چند ماهه و حتی چند ساله شود، مخصوصاً در نزد خانمی که دارای تعادل روانی صدمه پذیر بوده، بهترین درمان روان درمانی است.
جراحی
اگر آمنوره بر اثر Malformalion دستگاه تولید مثل باشد یک عمل جراحی می تواند انجام شود. مثلاً در مواقعی که پرده بکارت سوراخ نداشته باشد. عمل جراحی بیشتر برای راحتی بیمار برای بهتر کار کردن اعضای جنسی پیشرفت نکرده به کار می رود ولی باعث بازگشت پریود نمی شود.
طب مکمل
توجه: قبل از درمان با طب مکمل باید مطمئن بود که مصرف کننده باردار نباشد. در هر صورت باید با پزشک مشورت کرد که علت آمنوره مشخص شود. درمان های زیادی که برای تحریک کردن بازگشت پریود به کار می رود در صورت بارداری خطرناک است. همین طور خوددرمانی گیاهانی که به طور سنتی توسط زنان برای تنظیم پریود برای چندین هفته درمان به کار می روند از نظر علمی خیلی کم مورد مطالعه قرار گرفته اند.
ـ زعفران یمنی Gattiler : کمیسیون E مصرف میوه های این گیاه را برای منظم کردن سیکل ماهانه قبول دارد. به علاوه کمیسیون E و مطالعات این ویترو (درون لوله) روی حیوانات نشان داده که مواد موجود در این گیاه باعث کم شدن پرولاکتین هیپوفیز می شود. می دانیم که ترشح زیاد پرولاکتین باعث آمنوره می شود. یک مطالعه کلینیکی اولیه بر روی ۲۰ زنی که از آمنوره رنج می بردند به مدت ۶ ماه روزانه چهل قطره از شربتی که از این گیاه تهیه شده بودند پس از پایان مطالعه ۱۰ نفر از ۱۵ نفری که مطالعه را تا آخر ادامه دادند دوباره پریود شده بودند. کنتراندیکاسیون ـ هنگام بارداری نباید مصرف شود.
اگر از قرص های ضدبارداری استفاده می کنید نباید مصرف شود. اگر واقعاً می خواهید از گیاهان دارویی استفاده کنید با متخصص واقعی مشورت کنید.
آنژلیک چینی: در چین و حوالی آن به عنوان داروی اصلی برای بهتر کار کردن دستگاه تولید مثل زنان به کار می رود، همین طور برای درمان آمنوره، دیس منوره (پریود دردناک)، منوراژی (خونریزی زیاد و طولانی) و سیمپتوم های یائسگی.
عوارض جانبی یا کنتراندیکاسیون ـ آنژلیک چینی نباید در سه ماهه اول بارداری و هم چنین هنگام شیردادن مصرف شود.
ـ بابونه بزرگ (Grande Camomile) برگ های این نوع بابونه به طور سنتی برای درمان آمنوره مصرف می شود که از نظر علمی ثابت نشده است.
کنتراندیکاسیون ـ نباید هنگام بارداری مصرف شود.
فارماکوبه چینی ـ داروسازی چینی
به طور سنتی معجون Gui pi wan برای درمان بی خوابی و خواب دیدن هایی که باعث ناراحتی در هنگام قاعدگی می شود و قاعدگی های شدید و طولانی به کار می رود.
* عطا انصاری استاد سابق دانشکده پزشکی دانشگاه کیسانگانی Kisangani است.
