از اینجا، از آنجا، از هر جا/۳۲
هنگامی که در بزرگراه حقانی تهران به سمت شمال شهر در حرکتیم، در اراضی عباس آباد از دور ساختمانی را می بینیم با نمای پلکانی و آجرهای ریز که هیچ کسی فکر نمی کند این ساختمان بسیار زیبا و مدرن در هشت طبقه “کتاب خانه ملی” باشد. این ساختمان با طبقات و سطح گسترده نشان از تفکر فرهنگی ایرانی دارد که به نمایش گذاشته شده است. طبقات بالای همکف در ساختمان کتابخانه ملی، امور اداری، ریاست سازمان، اداره اطلاع رسانی و مرکز آموزش و پژوهش قرار دارد. تالارهای تخصصی در طبقه ۱+ و طبقات پائین تر مربوط به ادارات دیجیتال و آی تی، اداره نسخ خطی، امور تأسیسات، بانک، خدمات رفاهی و پارکینگ هستند. بالای طبقه ۳ـ را فضای سبز در خود گرفته به طوری که روی سقف ها چمن کاری شده و درخت کاشته اند. باغچه های زیبای تاقچه ای کتابخانه جزو طراحی های منحصر به فرد کتاب خانه ملی است که به تندیس فردوسی منتهی می شود.
شمال ساختمان به ورودی های کارکنان و میهمانان و قسمت شرقی به اعضای کتابخانه اختصاص یافته است. در این ورودی پس از گذر از چندین پله به فضایی با معماری باغ ایرانی می رسیم که باریکه زیبایی از آب و آب نما که تنها در معماری ایرانی می توان از آن سراغ گرفت ما را به سالن اصلی کتابخانه راهنمایی می کند.
محل کتابخانه ملی طوری انتخاب شده که با کمترین فاصله به ایستگاه مترو می رسد. این کتابخانه که در آن متجاوز از یک میلیون کتاب نگهداری می شود دارای خدمات ویژه ای برای کودکان، کم بینایان و نابینایان است. از جلوه های استثنایی دیگر کتابخانه ملی که اولین ابتکار در سطح جهان است، ایجاد نخستین کتاب فلزی دنیا است که این کار با هنر دست استاد نعمت الله نیکویی در طبقه اول به نمایش گذاشته شده است. این کتاب که ساخت آن سه سال طول کشیده شامل یکصد و ده بیت از رباعیات عمر خیام است که در صفحات آلومینیومی و مسی اش می توان هنر خطاطی استاد امیرخانی را مشاهده کرد.
کتابخانه ملی با ارائه خدمات در شیف شب به عنوان چهارمین کتابخانه ملی شبانه روزی در سطح جهان مطرح است و تنها سه روز از سال تعطیل است. سفارش کتاب در این کتابخانه با سامانه های روباتیک صورت می گیرد، به طوری که سفارش اعضاء به صورت خودکار در روز میز افراد قرار می گیرد. در این کتابخانه اتاق های ویژه ای برای پژوهشگران و اساتید در نظر گرفته شده است.
از تالارهای بسیار زیبای این کتابخانه، تالار ایران شناسی آن است که کتاب های ارزشمند و بی نظیری درباره ایران به زبان های فارسی، انگلیسی، فرانسوی، آلمانی، عربی و حتی روسی دارد که تعداد آنها به ۶۰ هزار جلد می رسد، البته باید گفت گنجینه ای که سازمان اسناد و کتابخانه ملی به آن می بالد، در بخش نسخ خطی آن وجود دارد که در آن ۳۸ هزار نسخه خطی و ۲۵ هزار نسخه سنگی قدیمی نگهداری می شود. قدیمی ترین کتاب نسخه خطی یافت شده در ایران مربوط به ۱۰۱۴ سال پیش است. در میان این گنجینه کتاب هایی پیدا می شوند که قدمتی هزار ساله دارند. دو نسخه از قدیمی ترین کتاب های موجود در این بخش را “الخلاص ادیب نطنزی” با ۹۶۰ سال قدمت و کتابی در باب تعلیم و تربیت با ۱۰۱۴ سال قدمت است.
کتابخانه ملی به آخرین سیستم های رایانه ای و اسکن کتاب مجهز است که نیاز اعضاء و بویژه پژوهشگران را تامین می کند. بازدید از این مرکز ارزشمند ملی را به تمام کسانی که به ایران مسافرت می کنند توصیه می کنم.
گشت و گذاری در کتاب فروشی های شهر تهران
هر سال با آغاز فصل پائیز و شروع سال تحصیلی بازار کتاب و کتاب فروشی ها رونقی تازه می گیرد. این روزها در تهران کتاب فروشی ها و مغازه های عرضه کننده لوازم التحریر شلوغ است. دانش آموزان و دانشجویان اغلب همراه والدین خود به مغازه های مختلف در سطح شهر بویژه روبروی دانشگاه تهران و کریم خان زند مراجعه و وسایل و لوازم مورد نیاز خود را به مناسبت آغاز سال تحصیلی تهیه می کنند. هنگام مراجعه به کتاب فروشی ها، پدر و مادرها هم کتاب های مورد علاقه شان را می خرند.
حال که هوای شهر فرهنگی شده است و در آستانه آغاز سال تحصیلی هستیم، بیایید با هم گشت و گذاری در کتاب فروشی های شهر تهران داشته باشیم و ببینیم علاقمندان به کتاب و کتاب خوانی به چه کتاب هایی گرایش دارند.
سر تا سر خیابان روبروی دانشگاه تهران کتاب فروشی های بزرگ و کوچک به چشم می خورند. کتاب فروشی “نیک” به صورت ویژه روی رمان و داستان تمرکز دارد و شما می توانید تقریباً همه رمان ها و داستان های ایرانی و خارجی را در آنجا پیدا کنید. از کتاب فروش این فروشگاه پرسیدم مشتریان غالباً چه نوع رمان هایی را از شما می خرند؟ او قفسه ای را به من نشان داد که رمان های جایزه دار در آن چیده بود. او گفت: کسانی که به اینجا می آیند به کتاب هایی که جایزه برده اند توجه خاص دارند و آنها را برای خرید ترجیح می دهند. مثلاً هرتا مولر تا چند سال پیش که جایزه نوبل ادبیات را نبرده بود کتاب هایش فروش نمی رفت، اما بعد از گرفتن جایزه نوبل رمان هایش مورد استقبال فراوان قرار گرفت یا پاتریک مودیانو نویسنده فرانسوی کتاب هایش جزو پر فروش ترین ها درآمده است.
از این فروشنده که نشان می داد خود اهل مطالعه و کتاب است پرسیدم، آیا رمان هایی که در ایران جایزه گرفته اند هم مورد توجه هستند؟ او جواب داد: جوایزی که در ایران به رمان ها می دهند چندان تاثیری روی استقبال آنها ندارد و چون خوانندگان می دانند که این جایزه ها به رمان هایی داده می شود که مطالب خاصی داشته باشند، ولی رمان های نویسندگانی مانند زویا پیرزاد، فتانه حاج سیدجوادی، فیروزه جزایری، نازی صفوی که موجی از نویسندگان جدید هستند از فروش بالایی برخوردارند. رمان های این نویسندگان سالانه دست کم دو تا سه بار تجدید چاپ می شوند.
در این گشت و گذار از روبروی دانشگاه تهران به شهر کتاب ونک رفتم و از کتاب فروش جوانی که لا به لای قفسه ها دنبال کتاب می گشت خواستم چند رمان ایرانی به من معرفی کند تا به عنوان هدیه و سوغات به کانادا بیاورم. او چند قفسه پر از رمان به من معرفی کرد و گفت شما می توانید با توجه به علاقه و ذوق دوستانتان از این قفسه ها رمان ایرانی یا خارجی مورد نظر را پیدا کنید. وقتی که انتخاب را به او واگذار کردم، مجموعه داستان “عشق زن خوب” از آلیس مونرو با ترجمه شقایق قندهاری، “قدرت استثنایی”، از آر. ال. استالین با ترجمه شهره نورصالحی، “داستان های فلسفی” از برتولت برشت با ترجمه علی عبداللهی، “راز فال ورق” از یوستین گاردر با ترجمه عباس مخبر و “چراغ ها را من خاموش می کنم” از زویا پیرزاد، را به من معرفی کرد. از روی انتخاب او فهمیدم که بازار رمان و داستان های کوتاه ترجمه شده از نویسندگان خارجی در ایران داغ تر از نوشته های نویسندگان ایرانی است.
به، به، به
تکیه بر جای بزرگان زده ای، به، به، به
دست بر گنج فراوان زده ای، به، به، به
این نه جایی است که منزلگه شایسته توست
پای در عرصه لرزان زده ای، به، به، به
تو نه آنی که نمایی به ظاهر، ولی
تیپ فریبنده اذهان زده ای، به، به، به
تا ریاکاری شده حرفه تو در این کار
جای اندر بر شیطان زده ای، به، به، به
می کشی سخت حساب از دگران در همه کار
پول بر جیب مجّان زده ای، به، به، به
به اشغال چنین پست یقین دارم من
بله قربان بله قربان زده ای، به، به، به
نیک دانم که نداری تو سواد
دزد ناشی تو به کاهدان زده ای، به، به، به
تو بدین جان نه ز فهم آمدی و کار درست
مهره وار خویش به خسران زده ای، به، به، به
این شنیدم که تو در محفل دوستان خودی
سخن از عارف و عرفان زده ای، به، به، به
با چنین طبع دنی، خوب یقین دارم که
این سخن تو ز هذیان زده ای، به، به، به
یا که از روی حماقت بهر یک مشت سفیه
حرف مفتی و پریشان زده ای، به، به، به
عرصه صنعت و علم نیست سیاسی بازی
مدتی نیز تو جولان زده ای، به، به، به
حد خود خوب نگه دار در این پست و بدان
مشت بر آهن و سندان زده ای، به، به، به
این نصیحت ز سر صدق شنو از فریاد
عاقبت پشت به میدان زده ای، به، به، به
“در بیکران عاشقی”
از کتاب فروشی های تهران تا کتاب فروشی های تورنتو
بر اساس گزارش دریافتی از کتاب فروشی های روبروی دانشگاه تهران و خیابان کریمخان زند و کتاب فروشی های تورنتو (پگاه و سرای بامداد) پر طرفدارترین کتاب های موجود در بازار در هفته گذشته به شرح زیر بوده است:
در تهران
*یادداشت های روزانه محمدعلی فروغی ـ به کوشش: محمد افشین وفایی ـ انتشارات سخن ـ تهران ـ ۱۳۹۴.
*رضا شاه از تولد تا مرگ: کیوان پهلوان ـ انتشارات علم ـ تهران ـ ۱۳۹۴.
*جستارهایی در باب عشق ـ نوشته: آلن دو باتن ـ ترجمه: گلی امامی ـ انتشارات نیلوفر ـ تهران ـ ۱۳۹۴.
*چرا ملت ها شکست می خورند ـ دارون عجم اوغلو ـ ترجمه: محسن میردامادی ـ انتشارات روزنه ـ تهران ـ ۱۳۹۴.
*هنر شفاف اندیشیدن ـ نوشته رولف دوبلی ـ ترجمه: عادل فردوسی پور ـ نشر چشمه ـ تهران ـ ۱۳۹۴.
در تورنتو:
*پدیده مرموز روانی (شبه دهنی)، من بلای جان بشریت ـ فریدون جعفری تبریزی ـ انتشارات فردوس ـ تهران ـ ۱۳۹۴.
*شعله ـ نوشته: میراندا یوسفی پور ـ چاپ آمازون آمریکا ـ ۲۰۱۵.
*کلاغ و گل سرخ ـ مهدی اصلانی ـ انتشارات فروغ ـ آلمان ـ ۱۳۹۱.
*رساله شیطان و قمارباز ـ بیژن نامور ـ شرکت کتاب ـ آمریکا ـ ۲۰۱۵.
*سگ سالی ـ بلقیس سلیمانی ـ نشر چشمه ـ تهران ـ ۱۳۹۴.
تفکر هفته
این هفته شمار ا به تفکر در روی این دو بیت شعر صائب تبریزی، شاعر تک بیت های نغز و پر محتوا دعوت می کنم:
یارب از عرفان مرا پیمانه ای سرشار ده
چشم بینا جان آگاه و دل بیدار ده
مدتی گفتار بی کردار کردی مرحمت
روزگاری هم به من کردار بی گفتار ده
ملانصرالدین در تورنتو
از حضرت ملانصرالدین که در سفری با او همراه بودم درباره تاریخ و سلاطین گذشته سئوال کردم. او جواب داد: “فرزندم گمان مبرید که کلیه فرمانروایان تاریخ ما انسان هایی جابر و بی اطلاع از اوضاع امور بوده اند. کما این که در شرح و حال قابوس بن وشمگیر که پادشاهی دانشمند بوده است گفته اند وی اجازه نمی داد مدیحه هایی را که شاعران درباره او سروده بودند در پیشگاهش و در حضور دیگران بخوانند. شاعران دربار را در نوروز و مهرگان مقرری معینی می داد تا به وصف این دو عید بپردازند. از او در این باره پرسیدند که چرا این گونه است جواب داده بود: نمی خواهم دروغ هایی را که خلاف آنها را در نفس خود می دانم از زبان شاعران بشنوم و بدین روش خود را آن گونه که نیستم بپندارم. گویند که این اشعار نغز از آن اوست:
کار جهان سراسر آز است یا نیاز
من پیش دل نیارم آز و نیاز را
من بیست چیز را ز جهان برگزیده ام
تا هم بدان گذارم عمر دراز را
شعر و سرود و رود و می خوشگوار را
شطرنج و نرد و صیدگه و یوز و باز را
میدان و گوی و بارگه و رزم و بزم را
اسب و سلاح و جود و دعا و نماز را
این جاست که باید گفت: کلام الملوک، ملوک الکلام. شما جوانان عزیز را به خواندن کتاب ارزشمند این پادشاه با فرهنگ با نام “قابوسنامه” توصیه می کنم.”
