اگر تنها چهار سال دیگر زنده می ماند، یکی از معدود سیاستمدارانی می بود که یک قرن تمام را نه تنها زیسته که در بسیاری موارد نوشته اند. هلموت اشمیت صدراعظم پیشین و یکی از اثرگذارترین سیاستمداران و نظریه پردازان آلمان و جهان، روز سه شنبه (دهم نوامبر) در شهر هامبورگ دیده بر جهانی که همواره با تیزبینی و دقت به آن می نگریست فرو بست.
حال چالش برانگیزترین شخصیت سیاسی آلمان از تابستان امسال رو به وخامت نهاده و چند بار در بیمارستان بستری شده بود.
هلموت اشمیت تا آخرین ماه های زندگی همچنان به عنوان یک نظریه پرداز برجسته در آلمان بر افکار عمومی تاثیر می گذاشت. او که از رهبران برجسته حزب سوسیال دموکرات محسوب می شد، از ۶۹ سالگی به این سو سیاست را کنار گذاشته بود و تنها می نوشت و بعضا دیدگاه های همیشه بحث برانگیز خود را درباره تحولات جهان در مصاحبه های بلند تلویزیونی مطرح می کرد.
مصاحبه های او در مواردی حتی بیش از فیلم ها و سریال های موفق تلویزیونی بیننده داشت. صراحت و حاضرجوابی در عین متانت و بردباری، از ویژگی های او در این مصاحبه ها بود. البته بیش از همه طبقه متوسط و تحصیل کرده آلمان به این مصاحبه ها علاقمند بودند.
آقای اشمیت تنها شخصیت آلمانی بود که پس از ممنوعیت جدی مصرف دخانیات در برنامه های تلویزیونی؛ اجازه داشت سیگار بعدی خود را با آتش سیگاری که رو به خاموشی می نهاد روشن کند. می گفتند او رسما اعلام کرده است که یا در برنامه ها شرکت نمی کند یا باید بتواند سیگارش را بکشد.
اشمیت تنها یک سیاستمدار نبود، بلکه نظریه پردازی اندیشمند و روزنامه نگاری معتبر نیز محسوب می شد. او تا پایان زندگی از ناشران هفته نامه “دی سایت” بود که یکی از پرخواننده ترین و اثرگذارترین رسانه های آلمان است. او همچنین بیش از بیست کتاب درباره مسائل سیاسی دوران خود به یادگار گذاشت
.
مورد احترام موافق و مخالف
هلموت اشمیت سیاستمداری بود که در کنار میلیون ها هوادار، مخالفانی نیز داشت. مخالفانی که بعضا او را “محافظه کار” می دانستند، اما نفوذ و احترامی که در آلمان برای خود دست و پا کرده بود، سبب می شد که حتی مخالفان دیدگاه هایش نیز از او با احترام یاد کنند. در نخستین ساعات پس از مرگ اشمیت، شبکه های تلویزیونی آلمان خبرنگاران خود را به سراغ بسیاری از چهره های سیاسی سرشناس و مردم عادی کوچه و بازار فرستادند تا نظر آن ها را درباره صدراعظم سال های پر التهاب ۱۹۷۴ تا ۱۹۸۳ جویا شوند. پرسش شوندگان، هریک با اشاره به دلیلی نشان می دادند که تا چه پایه برای این سیاستمدار و نویسنده و روزنامه نگار فقید احترام قائل هستند. بسیاری از دیدگاه های او به مثابه شنا در مسیر عکس آب بود و با دیدگاه های روشنفکران آلمان تضاد داشت. به همین دلیل در بسیاری موارد منتقدان او را سیاستمداری محافظه کار می یافتند.
اشمیت به عنوان نمونه در سال ۱۹۷۵ هنگامی که سن قانونی در آلمان از ۲۱ سال به ۱۸ سال کاهش یافت با این قانون به مخالفت برخاست و نسل جوان آن زمان را علیه خود برانگیخت. درحالی که اکثر سوسیال دموکرات های آلمان از تبدیل شدن آلمان به یک جامعه چند فرهنگی پشتیبانی می کردند، او به شدت مخالف این دیدگاه بود و تا آنجا پیش می رفت که می گفت دعوت از کارگران میهمان برای بازسازی آلمان در دهه ۱۹۶۰ نیز اشتباه بوده است.
در زمینه سیاست خارجی اشمیت طرفدار جدی عدم دخالت در امور دیگران بود و در جریان جنگ بالکان با حضور کشورش در این جنگ به مخالفت برخاست. در حالی که به عنوان نمونه حتی یوشکا فیشر رهبر سبزهای صلح طلب آلمان نیز از این مداخله به دلایل انسانی پشتیبانی می کرد.
اشمیت حتی در سال ۲۰۰۷ از موضوع گرمایش زمین که به شدت مورد بحث بود، به عنوان “جنجال مطبوعاتی” یاد کرد و مدعی شد که تغییر دمای زمین همواره وجود داشته، اما دلایل آن هرگز به درستی تحقیق نشده است. اشمیت البته از تغییر الگوهای تولید و مصرف انرژی به نفع محیط زیست پشتیبانی می کرد.
هلموت اشمیت، از مخالفان ورود ترکیه به اتحادیه اروپا نیز بود و معتقد بود این امر به تجارت خارجی اتحادیه اروپا صدمه می زند و روند هموندی شهروندان ترک در آلمان را نیز مختل می کند.
از سناتوری هامبورگ تا صدارت عظمای آلمان
هلموت اشمیت پیش از آن که در سال۱۹۷۴ به صدراعظمی آلمان فدرال انتخاب شود، در پست های سناتور هامبورگ، رئیس فراکسیون حزب سوسیال دموکرات در مجلس فدرال، وزیر دفاع و وزیر اقتصاد و دارائی به کشورش خدمت کرده بود. وی در سال ۱۹۸۳ در سن ۶۹ سالگی از مشاغل سیاسی کناره گرفت و در مقام یکی از ناشران دی تسایت به تلاش های مطبوعاتی ادامه داد.
اشمیت در طول حیات خود عناوین افتخاری و جوایز بی شماری کسب کرد. شهروند افتخاری برلین، هامبورگ، بن، برمرهافن و شلسویگ هلشتاین بود. در آلمان دانشگاه ها و رشته های دانشگاهی متعددی به نام اشمیت نامگذاری شده است.
۲۴ دانشگاه جهان در طول حیات هلموت اشمیت به او دکترای افتخاری دادند که هاروارد، سوربن، کمبریج، آکسفورد و کایئو در ژاپن در شمار آن ها بودند. وی در فاصله سال های ۱۹۷۸ تا ۲۰۱۵ در مجموع ۲۸ جایزه ملی و بین المللی گرفت.
*جواد طالعی، شاعر، نویسنده و روزنامه نگار آزاد با بیش از ۴۰ سال سابقه روزنامه نگاری حرفه ای از سال ۲۰۰۰ میلادی به این سو مسئولیت دفتر اروپائی شهروند را به عهده دارد. او همزمان با رسانه های معتبر فارسی زبان دیگر مثل بی بی سی، رادیو فرانسه، دویچه وله و سایت های اینترنتی متعدد همکاری داشته است.
