بیست و دومین دوره فستیوال تئاتر ایرانی کلن در روزهای چهارشنبه ۲۵ تا یکشنبه ۲۹ نوامبر در سالن صحنه فرهنگ های شهر کلن (تئاتر آرکاداش) برگزار می شود. در کنار برنامه های نمایشی، در دومین و سومین روز یک برنامه نمایشنامه خوانی و یک میزگرد هم برگزار خواهد شد.
برنامه امسال فستیوال ساعت شش بعدازظهر روز چهارشنبه این هفته با سخنرانی کوتاه مجید فلاح زاده مدیر فستیوال و هنرنمایی یاسمین ایمپرتو دختر اختر قاسمی خبرنگار ایرانی مقیم کلن آغاز می شود. یاسمین ضمن همکاری با تلویزیون دویچه وله در برلین، در رشته ایرانشناسی این شهر نیز مشغول تحصیل است. او دو قطعه از شوپن و جواد معروفی را با پیانو اجرا خواهد کرد.
در برنامه روز گشایش فستیوال همچنین “بیبیانا جیمانس” از بوگوتا رقص ـ نمایشی با عنوان “من فرخنده هستم” را اجرا می کند که سیما سید آن را تدوین کرده است. این رقص نمایش در واقع ادای دینی است به فرخنده زنی که چندماه پیش در کابل به گناه ناکرده سوزاندن قرآن با بی رحمانه ترین وجه سوزانده شد.
سپس نوبت به گروه بانو می رسد که ترانه های زنان ایران و کلن را اجرا خواهد کرد. گروه بانو سال ها پیش به وسیله مریم آخوندی هنرمند ایرانی بنیاد نهاده شده و همه اعضای آن را زنان تشکیل می دهند. این گروه در گذشته ترانه های محلی ایرانی را به آلمانی ها معرفی کرده است و این بار از طریق اجرای ترانه های زنان ایرانی و زنان کلن شباهت هایی میان دو فرهنگ را نشان می دهد.
شاهرخ مشکین قلم و اثر عارف نامه ایرج میرزا
روز پنجشنبه برنامه فستیوال با نمایش “قلاده برای سگ مرده” از سوی گروه تئاتر “سین” کلن به کار خود ادامه می دهد. این نمایشنامه را محمد چرمشیر نوشته و سارا صیادی و سینا فیض کارگردانی کرده اند.
در همین شب عارف نامه ایرج میرزا با کارگردانی و بازیگری شاهرخ مشکین قلم رقصنده سرشناس ایرانی مقیم فرانسه و همراهی فرید شفیع نوری به برنامه های فستیوال غنا خواهد بخشید. ایرج میرزا در این اثر متهورانه خرافه های مذهبی، ستیز سنت و فرهنگ و باورهای سیاسی نخستین دوره روشنفکری ایران در آستانه انقلاب مشروطیت را به نقد کشیده است.
روز پنجشنبه در عین حال یک برنامه نمایشنامه خوانی با مشارکت ابراهیم مکی، منوچهر نامور آزاد و پرویز احمدی نژاد برگزار می شود. این سه هنرمند نمایشنامه ای با عنوان “هتل نیمکت” را روخوانی می کنند که چنانچه در بروشور فستیوال می خوانیم “حکایتی است ساده و خاطره برانگیز از شب های گرم تهران در دهه چهل خورشیدی”.
اجراهای روز جمعه
روز جمعه شاهد اجرای نمایشنامه “کثافت” اثر تکان دهنده روبرت شنایدر نویسنده آلمانی هستیم که این بار با کارگردانی سعید مولا بر صحنه می آید. در بروشور فستیوال از بازیگر این نمایش تک نفره نامی برده نشده است. کثافت، شرح حال یک مهاجر عرب است که سال ها رویای آموختن زبان آلمانی و ادبیات و فلسفه در آلمان را در سر می پرورانده و سرانجام موفق شده است خود را به این کشور برساند، اما تمام رویاهای خود را همراه با قدرت دفاع در برابر تبعیض ها و پیش داوری های موجود در جامعه میزبان از دست داده است.
این نمایش که دارای متنی تکان دهنده و سیال و در عین حال خشن و نفس بر است، سال ها پیش با کارگردانی محمدعلی بهبودی بازیگر توانمند ایرانی و بازی گری آرش سرحدی در همین فستیوال بر صحنه آمد و ستایش برانگیخت. اکنون باید دید که سعید مولا، بنیادگذار گروه تئاتر “صحنه کوچک فرایبورگ” چگونه از عهده آن بر می آید.
“روز دروغ” نام نمایش دیگری است که روز جمعه از ساعت ۲۱ و ۱۵ دقیقه از سوی گروه تئاتر چهارسوق استکهلم بر صحنه می آید. این نمایشنامه را یعقوب کشاورز نوشته و کارگردانی می کند و علیرضا نیکی نوشری، فاطمه گودرزی، گلناز نوذری و رویا بامزار در آن ایفای نقش می کنند. مهشید معتضدی و سروش علمی مسئولیت فنی نمایش را برعهده دارند. این گروه برای نخستین بار بر صحنه تئاتر ایرانی کلن حضور می یابد.
در این روز، ضمن برگزاری برنامه های نمایشی، میزگردی نیز با حضور سودابه فرخ نیا، ناهید کشاورز، سیما سید، سیروس ملکوتی و ابراهیم مکی برگزار می شود که موضوع آن بررسی نقش تئاتر در هموندی پناهجویان است. این میزگرد را اسد سیف پژوهشگر عضو کانون نویسندگان ایران در تبعید اداره می کند.
شعر و موسیقی در جشنواره تئاتر
برنامه روز شنبه ۲۸ نوامبر فستیوال با اجرای “شب شعر و رقص” در ساعت ۵ بعد از ظهرآغاز می شود. این برنامه بر محور سروده های جواد طالعی در مجموعه تازه انتشار یافته “آنجا که شانه ای نیست” تهیه شده است. چهار هنرمند (محمد علی بهبودی، پاسگال فریکه، ایرینا کوزلوا و لوکی شرودر) با حرکات نمایشی، دکلمه، رقص، آواز و آوای گیتار می کوشند شعرهای این مجموعه را در فضایی نمایشی زنده کنند. شعرها را که به وسیله یوتا هیمل رایش به آلمانی برگردانده شده است، محمدعلی بهبودی به زبان های فارسی و آلمانی اجرا می کند. کارگردانی این برنامه را رضا جعفری بنیانگذار گروه تئاتر کائوس آخن در غرب آلمان به عهده دارد و محمود معمارنژاد او را به عنوان دستیار کارگردان همراهی می کند. شب شعر و رقص ضمنا مجالی است برای نشان دادن آثار نقاشی آبستره شهین دمی زاده که طرح روی جلد مجموعه شعر “آنجا که شانه ای نیست” و همچنین طرح روی جلد رمان آلمانی ایستگاه سیزدهم جواد طالعی کار او است.
پس از برنامه شب شعر و رقص، نوبت به اجرای نمایش “این جرم مشترک” می رسد که آن را محمدعلی بهبودی بازیگر توانمند تئاتر آلمان تدوین و کارگردانی کرده است. این نمایش نخستین حاصل کار کارگاه بازیگری “تئاتر دنیا” است که بهبودی از چند ماه پیش در شهر کلن آلمان اداره می کند و گروهی از علاقمندان در آن به آموزش بازیگری مشغولند.
بهبودی درباره این نمایش گفته است:”در ضمن کار در کارگاه بازیگری تئاتر دنیا به این نتیجه رسیدم که می توان از ترکیب و تکمیل صحنه هایی که وجه مشترکی دارند، نمایشنامه نوینی را تدارک دید. این وجه مشترک تراژدی زندگی زنانی است که ممکن است به کارهای خلاف قوانین جامعه خود دست زده و جرمی مرتکب شده باشند، اما با نگاهی دقیق تر متوجه می شویم که جرمی مشترک سرنوشت آن ها را رقم می زند….”
آخرین برنامه روز شنبه اجرای نمایشنامه “در حضور باد” نوشته بهرام بیضائی است که نیلوفر بیضائی آن را کارگردانی کرده و بهرخ بابائی، منوچهر رادین و فرهنگ کسرائی نقش های سه گانه آن را اجرا می کنند. در حضور باد با طنزی سیاه خودبرتربینی و خودشیفتگی انسان هایی را به چالش می کشد که میان حرف و عمل آن ها فاصله بسیار است. در حضور باد، در دهه چهل خورشیدی نوشته شده است، اما همچنان به روز است و اعماق جامعه ای با ساختارهای غیردموکراتیک را نشان می دهد که در آن از پرده های رنگ خبری نیست و همه چیز سیاه و سفید و سطحی باقی می ماند.
۴ نمایش در روز آخر
فستیوال با اجرای نمایشنامه های “پرنده و مورچه”، دورخ، “پا برهنه لخت، قلبی در مشت و ” پشت صحنه یک نمایش روحوضی” در شامگاه یکشنبه ۲۹ نوامبر به پایان می رسد.
“پرنده و مورچه” را مجید فلاح زاده برای کودکان نوشته و نرگس وفادار آن را کارگردانی می کند. عروسک های این نمایش را صادق پویا زند تهیه کرده و نقش های آن را بهرخ بابائی، ساحل بدرود و صادق پویا زند اجرا می کنند.
دوزخ، نوشته ژان پل سارتر با کارگردانی سودابه فرخ نیا از لندن بر صحنه می آید و خود فرخ نیا در کنار رضا بهرنگ و ناهید نعیمی در آن ایفای نقش می کنند. سه شخصیت مرده این نمایش به دلیل گناهانی که در دوران زندگی خود مرتکب شده اند محکوم هستند که در یک اتاق دربسته کنار هم بمانند و زندگی خود را مرور کنند.
پا برهنه، لخت، قلبی در مشت نام یکی از موفق ترین نمایشنامه های علیرضا کوشک جلالی است که تاکنون بیش از صد بار در سالن های تئاتر آلمان بر صحنه آمده است. این نمایشنامه با طنزی سیاه به ماجرای آتش زدن خانه یک خانواده ترک در شهر زولینگن آلمان می پردازد که در سالهای دهه نود میلادی جامعه آلمان را به شدت تکان داد. متن نمایش را خود علیرضا کوشک جلالی به آلمانی نوشته است. این نمایش از سوی روزنامه های معتبر آلمانی زبان در آلمان و سوئیس ستوده شده است.
“پشت صحنه یک نمایش روحوضی” را منوچهر نامور آزاد هنرمند ایرانی مقیم شهر فرانکفورت آلمان کارگردانی کرده است. نقش های دوگانه آن را نیز مرضیه علی وردی و منوچهر نامور آزاد بازی می کنند.
فستیوال تئاتر ایرانی کلن در ۲۲ سال گذشته بدون وقفه برگزار شده است. مدیریت این فستیوال را که نخستین جشنواره تئاتر ایرانی در خارج از کشور محسوب می شود، بهرخ حسین بابائی و همسرش مجید فلاح زاده به عهده دارند. شهرداری، اداره فرهنگ و چند نهاد دیگر شهر کلن با کمک های مالی خود به ادامه کار این جشنواره کمک کرده اند، اما بیش از همه پشتکار فلاح زاده و بابائی سبب شده است که این فستیوال به رغم برخی فراز و فرودهای سخت، همچنان به حیات خود ادامه بدهد. کمتر کارگردان و بازیگر ایرانی تئاتر در خارج از کشور است که دست کم یکبار در جریان این فستیوال بر صحنه نرفته باشد.
*جواد طالعی، شاعر، نویسنده و روزنامه نگار آزاد با بیش از ۴۰ سال سابقه روزنامه نگاری حرفه ای از سال ۲۰۰۰ میلادی به این سو مسئولیت دفتر اروپائی شهروند را به عهده دارد. او همزمان با رسانه های معتبر فارسی زبان دیگر مثل بی بی سی، رادیو فرانسه، دویچه وله و سایت های اینترنتی متعدد همکاری داشته است.
