پیامدهای سرنگونی هواپیمای سوخو ۲۴ توسط جنگنده های نیروی هوایی ترکیه در همه روزهای هفته گذشته در صدر خبرهای رسانه ها بود. در ابتدا ولادیمیر پوتین با واکنشی تند این کار را “خنجر از پشت زدن ترکیه” به روسیه توصیف کرد و خواهان عذرخواهی رسمی ترکیه شد. رجب طیب اردوغان کم و بیش نرمش نشان داد و با ابراز تأسف گفت که آرزو می کند که این اتفاق نیفتاده بود اما از عذرخواهی خودداری کرد و گفت هرکشوری حق دارد از حریم هوایی خود محافظت کند.
روز ۲۴ نوامبر، ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه، گفت سرنگون کردن هواپیمای روسی در مرز سوریه برای روابط ترکیه و روسیه عواقب جدی خواهد داشت.
سه روز بعد، ۲۷ نوامبر، رجب طیب اردوغان به ولادیمیر پوتین هشدار داد که “با آتش بازی نکند”. روز بعد از این هشدار، پوتین که ظاهرا پروایی از بازی با آتش ندارد با صدور فرمانی خواهان وضع تحریم های اقتصادی علیه ترکیه شد که عمدتا منع گردشگران روسی از سفر به ترکیه و محدودیت واردات مواد کشاورزی از ترکیه را دربرمی گیرد.
روز بعد، تصویرهایی از بلال اردوغان، پسر رجب طیب اردوغان در یکی از رسانه های روسی منتشر شد که ادعا می شد افرادی که در عکس ها دیده می شوند از سرکردگان داعش هستند. روزنامه آکسام ترکیه که حامی دولت اردوغان است، در واکنش به این عکس ها نوشت که آنها در یک رستوران گرفته شده و افرادی که درکنار بلال اردوغان دیده می شوند صاحبان این رستوران هستند. روز سه شنبه اول دسامبر، رجب طیب اردوغان گفت اگر این سخن ولادیمیر پوتین ثابت شود که انگیزه ترکیه در سرنگونی هواپیمای روسی حفاظت از تجارت نفت با داعش بوده، از سمت خود استعفا می دهد و از پوتین پرسید آیا او نیز حاضر است در صورت اثبات عکس موضوع استعفا کند؟ اردوغان متقابلا سوریه را به خرید نفت از داعش متهم کرد
.
نکته ظریفی که در گفته اردوغان وجود دارد این است که او نمی گوید در صورت اثبات خرید نفت داعش توسط ترکیه استعفا می دهد، بلکه می گوید “درصورت اثبات ارتباط سرنگونی هواپیمای روسی با حفاظت از تجارت نفت با داعش” این کار را می کند!
با بالا گرفتن تنش و جدال لفظی، روز چهارشنبه ۲ دسامبر، تارنمای “عصرایران” گزارش داد که: «وزارت دفاع روسیه از تصاویر ماهواره ای خبر داد که بر اساس آن تانکرهای نفتی داعش با استفاده از ۸ هزار و پانصد کامیون روزانه ۲۰۰ هزار بشکه نفت به ترکیه قاچاق می کنند… وزارت دفاع روسیه شواهدی در اختیار دارد که نشان می دهد ترکیه مصرف کننده اصلی نفت تروریست های داعش است و رجب طیب اردوغان، رییس جمهوری ترکیه و خانواده اش در انجام معامله با داعش دخیل هستند. مقامات وزارت دفاع روسیه اعلام کردند تصاویر ماهواره ای در اختیار دارند که نشان دهنده تانکرهای نفتی است که از اراضی تحت اشغال داعش به سوی ترکیه در حرکت بوده و از ۳ مسیر نفت را به ترکیه منتقل می کنند».
در تنش موجود، رجب طیب اردوغان، به خلاف رفتار مألوف خود، تا حدود زیادی کوتاه آمده و کوشیده در برابر لحن تند و متهم کننده ولادیمیر پوتین نرمش نشان دهد. او حتی چند بار خواهان دیدار با پوتین در کنفرانس تغییرات آب و هوایی برگزار شده در پاریس شد ولی پوتین این درخواست ها را رد کرد.
در حاشیه همین کنفرانس، باراک اوباما، رئیس جمهوری آمریکا نیز کوشید میزان تنش موجود را کاهش دهد. او روز سه شنبه اول دسامبر در دیدار با رجب طیب اردوغان از ترکیه و روسیه خواست تا مبارزه علیه “دشمن مشترک” تحت شعاع تنش دوکشور قرار نگیرد. اوباما پس از دیدار با اردوغان گفت: «همان طور که به آقای اردوغان گفتم ما همه یک دشمن مشترک داریم و آن داعش است. من می خواهم مطمئن باشم که بر روی این تهدید و یافتن راه حلی سیاسی برای سوریه متمرکز شویم».
حکومت آخوندی نیز از فرصت تنش موجود بین ترکیه و روسیه برای نان قرض دادن به متحد خود در سوریه بهره گرفت. به گزارش تارنمای “مرکز دموکراسی برای ایران”، شیخ حسن روحانی روز سه شنبه اول دسامبر، در دیدار با نخست وزیر مجارستان گفت: «غارت نفت کشوری توسط تروریست ها و خرید آن توسط کشورهای دیگر و یا بازگذاشتن مرزها برای عبور تروریست ها به معنای حمایت از تروریسم است».
با نرمشی که رجب طیب اردوغان نشان می دهد و اثر گذر زمان و اقدامات پشت پرده دیپلوماتیک، می توان پیش بینی کرد که در روزهای آینده تنش موجود بین ترکیه و روسیه فروکش کند و تدریجا به فراموشی سپرده شود. اما، مساله گستردگی فساد در دولت ترکیه، که گوشه کوچکی از آن دو سال پیش افشاء شد و رسوایی بزرگی برای آقای اردوغان به وجود آورد، به مراتب گسترده تر از خرید نفت از داعش است!
* شهباز نخعی نویسنده در حوزه ی مسائل سیاسی، ساکن اروپا و از همکاران شهروند است.
Shahbaznakhai8@gmail.com
