جشنواره تئاتر ایرانی هایدلبرگ که پس از جشنواره شهر کلن در آلمان پر سابقه ترین جشنواره هنر نمایش ایرانی در خارج از کشور است، طی روزهای ۲۷ تا ۳۱ ژانویه ۲۰۱۶ توانست دهمین سال فعالیت خود را با عنوان” تئاتر گفت وگو و پناهجویان” پشت سر بگذارد. این جشنواره که با مدیریت غلام آل بویه برگزار می شود در دهمین دوره فعالیت بدون وقفه خود آثار ۱۰ گروه نمایش و چهار گروه موسیقی و رقص از کشورهای اروپایی و امریکا را به اجرا گذاشت.
پس از گشایش رسمی جشنواره در روز اول، آرمان سیگارچی و امین ناصری با عود و کمانچه قطعاتی ملهم از منظومه هفت پیکر نظامی گنجوی را نواختند که اجرای این دو هنرمند جوان مورد توجه و تشویق تماشاگران آلمانی و ایرانی قرار گرفت. رقص شاهرخ مشکین قلم با همراهی سازهای کوبه ای رضا و بهنام سامانی که سحر و جادو با ریتم رقص نام داشت، برنامه پایانی شب اول جشنواره بود. رقص مشکین قلم و موسیقی برادران سامانی با استقبال گرم و تشویق پرشور مهمانان و تماشاگران همراه بود
جشنواره هایدلبرگ ـ آنا بیات
.
دومین روز جشنواره با اجرای نمایش من نفرت نمی ورزم با بازی محمدعلی بهبودی به زبان آلمانی آغاز شد. این نمایش با مضمونی تراژیک، مرگ اعضای یک خانواده فلسطینی را از زبان پدر خانواده که پزشک است بازگو می کند. مونولوگ یک ساعته نمایش با بازی قدرتمند محمدعلی بهبودی و کارگردانی ارنست کومارک تحسین تماشاگران عموما آلمانی را به همراه داشت.
در سومین روز جشنواره ابتدا گزارش منتشر نشده ای از ترور مستر باربارا نوشته و کارگردانی محسن زارع به صحنه آمد. این اثر تلاش کرد در قالب روایتی نو به مافیای پشت پرده تجارت سکس و فوتبال بپردازد. در برنامه پایانی شب سوم، اجرای نمایشواره منظومه معروف عارف نامه سروده ایرج میرزا، به کارگردانی شاهرخ مشکین قلم توانست با استقبال و تشویق بینندگان همراه باشد. این اثر که گلایه نامه هجوآمیز ایرج میرزا علیه دوستش عارف قزوینی است با بازی شاهرخ مشکین قلم و فرید شفیعی نوری بازآفرینی نمایشی شده است.
در شب چهارم جشنواره سه نمایش به نام های کافه پولشری، چمدان می می و در حضور باد به اجرا درآمدند. در اولین اجرا، مهدی مهدی آبادی نمایشی تک نفره نوشته امیر عباسیان را با بازی فروز فروغی به صحنه آورد. بازی گیرای فروز فروغی در نقش زن میانسال، توانست تماشاگر را با تک گویی تنها شخصیت نمایش تا پایان همراه کند. نمایش دوم “چمدان می می” نام داشت و از کشور امریکا به جشنواره راه یافته بود. بازی انرژیک، شاد و پرشور انا بیات بازیگر، نویسنده و کارگردان این نمایش توانست نظر تماشاگر را جلب کند. این نمایش با کسب بیشترین آرا از سوی تماشاگران به عنوان بهترین اثر به اجرا درآمده در دهمین دوره جشنواره هایدلبرگ انتخاب شد. آنا بیات در این اثر دوره هایی از زندگی خود در کشورهای اسپانیا، ایران و امریکا را با مضمون بازیابی هویت فردی، اجتماعی و ملی با سه زبان اسپانیایی، فارسی و انگلیسی در برابر بیننده تئاتر قرار می دهد.
“در حضور باد” به کارگردانی نیلوفر بیضایی و با بازی بهرخ بابایی، منوچهر رادین و فرهنگ کسرایی را می توان حرفه ای ترین اثر به نمایش درآمده در جشنواره دهم هایدلبرگ دانست. همه ی عناصر نمایشی و صحنه ای این نوشته ی قدیمی بهرام بیضایی به شکلی هنرمندانه و پرداختی موجز و بازی درخشان بازیگرانش، بیننده اش را تا لحظه پایانی درگیر خود می سازد. اجرای هنرمندانه این اثر تنها متکی به متن قدرتمند بهرام بیضایی نیست، تسلط کارگردان به بازگردانی صحنه ای آن بیانگر احاطه نیلوفر بیضایی به صحنه و عناصر انسانی نمایش با ایجازی هنرمندانه و هماهنگ با متن است. در حضور باد با طنزی تلخ و درونمایه “قدرت، عدم مسئولیت و خشونت” از نوشته های اواخر دهه چهل بهرام بیضایی است
عکس ها اختر قاسمی ـ نماهایی از نمایش های اجرا شده در جشنواره هایدلبرگ ـ ۲۰۱۶
.
روز پایانی جشنواره با نمایش کودکان که از جمله برنامه های هرساله فستیوال است آغاز شد. نمایش مورچه و پرنده نوشته مجید فلاح زاده به کارگردانی نرگس وفادار به زبان های فارسی و آلمانی به اجرا در آمد. در نمایش کودکان مورچه و پرنده بهرخ بابایی، ساحل بدرود و صادق پویا زند ایفای نقش کرده اند.
وزیرخان لنکران دومین نمایش روز پایانی جشنواره بود. این اثر که کارگردانی آن را بهرخ بابایی به عهده داشت نوشته میرزا فتحعلی آخوندزاده نویسنده و روشنفکر برجسته سال های پیش از انقلاب مشروطه است. بهرخ بابایی در انتخاب این متن قدیمی گفته است:
«مواردی در این اثر وجود دارد که آن را با جامعه امروز هم نزدیک می کند، مثل دو زنه بودن خان لنکران. … و این که همه حرف آخوندزاده در قالب نمایش کمدی و موزیکال بیان می شود و من هم به دنبال یک نمایش کمدی ناب فارسی بودم. با این وجود آخوندزاده در مرحله ای به نتیجه رسیده بود که حرف های اصلاحگرانه خود را در شکل نمایش بگوید. به عقیده من می شود با یک اینهمانی این دو دوره را به هم متصل کرد.»
در نمایشنامه وزیر خان لنکران، سیما سید، علی کامرانی، سینا فیض، ساحل بدرود، ستاره سهیلی، بهمن فیلسوف، شهلا تهرانی، سپیده بختیاران، سعید نفیسی پور و پژمان پروازی بازی داشتند.
آخرین اثر نمایشی به اجرا درآمده در جشنواره دهم هایدلبرگ نمایشنامه خاوران نوشته غلام آل بویه به کارگردانی سودابه فرخ نیا بود. خاوران که پیش از این، در سال ۲۰۰۸به زبان آلمانی اجرا شده بود، این بار توسط سودابه فرخ نیا هنرمند پر سابقه تئاتر ایران به فارسی به اجرا درآمد. او توانست یکی از تلخ ترین رویدادهای تاریخ ایران معاصر؛ واقعه کشتار مخالفان جمهوری اسلامی در سال ۱۳۶۷ و موضوع گورهای بی نشان جان باختگان آن رویداد در گورستان خاوران را در برابر تماشاگر قرار دهد. فرخ نیا در مورد انگیزه خود از به صحنه آوردن متن خاوران می گوید:
«فاجعه خاوران همواره روان مرا آزرده، خشم و نعره های درونی ناشی از آن تاروپود وجودم را کماکان می درد. بنابر این وقتی نویسنده نمایشنامه ای از من خواست نوشته اش خاوران برای کارگردانی و بازی احتمالی در آن بخوانم با کمال میل استقبال کردم
هنرمندان شرکت کننده در جشنواره تئاتر هایدلبرگ ۲۰۱۶ ـ عکس اختر قاسمی
».
در خاوران، سودابه فرخ نیا، الیکا آشوری و ناهید نعیمی ایفاگر نقش های اصلی این نمایش هستند و قرار است اجرای فارسی آن در شهرهای اروپایی ادامه یابد.
آخرین برنامه از دهمین دوره جشنواره تئاتر ایرانی هایدلبرگ کاری از خواننده ی هنرمند شاهین نجفی با عنوان بداهه نوازی و رقص اکسپرسیونیستی بود که با استقبال پرشور دوستدارانش همراه شد. در سه اجرای اول گروه سپیده دمان به سرپرستی شاهین نجفی، او و اعضای گروهش که متشکل از سه نوازنده، یک خواننده و یک رقصنده از آلمان و ملیت های دیگر بودند، موسیقی و رقصی پدید آوردند که با ابداع و تلفیق کلام کهن و گفتار کتاب مقدس با رویکرد نو موسیقی، می توان نشانه هایی از هنر پست مدرنیستم را در آن بازیافت. شاهین نجفی در بخش دوم برنامه سپیده دمان با تک نوازی گیتارش دو ترانه فارسی برای طرفدارانش اجرا کرد.
دهمین سال جشنواره تئاتر ایرانی هایدلبرگ دقایقی گذشته از بامداد روز اول فوریه ۲۰۱۶ در سالن تیک اداره تئاتر شهر هایدلبرگ آلمان پایان یافت.
از نکات جشنواره:
ـ زنان هنرمند تئاتر خارج از کشور در دهمین دوره جشنواره تئاتر ایرانی هایدلبرگ نقش بسیار برجسته ای داشتند. به طور مشخص تعداد بازیگران زن در نمایش های جشنواره بیشتر از بازیگران مرد بود.
ـ کارگردانی ۵ نمایش از ۱۰ نمایش شرکت کننده در جشنواره را زنان هنرمند تئاتر برون مرز به عهده داشتند.
ـ نمایشنامه خاوران نوشته غلام آل بویه، به صورت کتاب به فارسی و آلمانی روز قبل از جشنواره منتشر و در روزهای جشنواره به فروش گذاشته شد.
ـ شاهین نجفی، شاهرخ مشکین قلم و آنا بیات از محبوب ترین هنرمندان حاضر در جشنواره بودند.
ـ قرار است به مناسبت دهمین سال جشنواره تئاتر ایرانی هایدلبرگ یک مجله با محتوای هنر تئاتر در خارج از کشور، گفت و گو با هنرمندان ایرانی تئاتر، روند ده ساله جشنواره به روایت تصویر و اهمیت و جایگاه تماشاگران … منتشر شود.
ـ استقبال تماشاگران تئاتر و دوستداران موسیقی از دهمین سال جشنواره به نسبت دوره های قبل بی سابقه بود.
ـ نمایش های به اجرا درآمده در جشنواره امسال، نشان از جهش کیفی هنر نمایش ها در خارج از کشور داشت.
ـ تعداد هنرمندان جوانی که امسال به عنوان بازیگر و کارگردان وارد جشنواره شدند بسیار چشمگیر بود.
ـ جشنواره تئاتر ایرانی شهر کلن که پرسابقه ترین فستیوال تئاتر ایرانی در خارج کشور محسوب می شود، در ماه نوامبر ۲۰۱۶ بیست و دومین سال فعالیت خود را پشت سر گذاشت. این جشنواره با همکاری و مدیریت زوج هنری بهرخ بابایی و مجید فلاح زاده برگزار می شود.
