رادیو آلمان: تحلیل‌گران نامه مهدی کروبی به روحانی را تاریخی و بسیار شجاعانه خواندند که مخاطب اصلی آن آیت‌الله خامنه‌ای است. کروبی رهبر جمهوری اسلامی را “مستبد”، “خودمحور”، “جاه‌طلب” و دارای “حب ریاست و توسعه قدرت” خوانده است.
نامه‌ی روز شنبه مهدی کروبی به حسن روحانی در دو روز گذشته بازتاب بسیار وسیعی داشت. در حالی که رسانه‌های زیر کنترل حکومت ایران در این باره سکوت اختیار کرده‌اند، در فضای مجازی و خارج از کنترل جمهوری اسلامی واکنش‌ها به این نامه بسیار گسترده بود.
در این نامه کروبی از رئیس جمهور خواسته که از “حاکمیت مستبد” بخواهد که او را در دادگاه علنی محاکمه کند تا مشخص شود که “نجیب و “نانجیب” کیست. این گفته اشاره‌ای مستقیم به واکنش آیت‌الله خامنه‌ای به رای نیاوردن محمد یزدی، رئیس کنونی مجلس خبرگان است. آقای خامنه‌ای پذیرش شکست از سوی محمد یزدی را “نجیبانه” خواند، اما نامزدهای معترض به نتایج انتخابات سال ۸۸ (کروبی و موسوی) را “نانجیب” توصیف کرد.
اما شاید مهمترین فراز نامه کروبی آنجا باشد که او بدون نام بردن، اما در اشاره‌ای کاملا آشکار، محمود احمدی‌نژاد رئیس جمهور سابق را “نفوذی دشمن” و آیت‌الله خامنه‌ای را “خودمحور”، “جاه‌طلب” و دارای “حب ریاست و توسعه قدرت” معرفی کرده است.
او نوشته است: «نفوذی‌های دشمن با تکیه بر خودمحوری، جاه‌طلبی و حب ریاست و توسعه قدرت برخی شخصیت‌ها که خیال می‌کنند سرنوشت سایر ملل مسلمان و کشورهای منطقه در ید قدرت آن‌هاست، کشور را عامدانه به دام تحریم‌ها کشاندند و سرمایه‌های ملی را از یک‌سو با غارت و حاتم‌بخشی نابود کردند و از سوی دیگر دست بر جیب مردم بردند و همزمان با فقر و آوارگی و تنگدستی آنان، کشور را به لبه پرتگاه بردند.»
انکار سایت‌های تندرو، واکنش فرزند کروبی
با انتشار وسیع نامه کروبی در دنیای مجازی و وبسایت‌های خارج از کنترل دولت ایران، برخی وبسایت‌های وابسته به محافل تندروی حکومت و کانال‌های تلگرامی آنها نامه کروبی را “جعلی” و “جریان‌سازی” خواندند.
در یکی از این کانال‌ها آمده بود: «منابع امنیتی اعلام داشتند، نامه منتسب به کروبی که در شبکه‌های اپوزیسیون خارج از کشور منتشر شده است جعلی و برای جریان‌سازی طراحی شده است. همین منابع می‌افزایند که هیچگونه تبادل‌نامه و پیام از سوی مهدی کروبی در طول حصر نداشته‌ایم.»
اما محمدتقی کروبی یکی از فرزندان آقای کروبی که در خارج از کشور به‌سر می‌برد شایعه‌ی “جعلی بودن” نامه را تکذیب کرد و گفت در صورت تداوم این‌گونه شایعات و شیطنت‌ها در روزهای آتی، توسط خانواده رسما اعلام موضع خواهد شد.
استیضاح خامنه‌ای به سه اتهام مشخص
محسن کدیور، اسلام‌شناس ایرانی که زیر فشار نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی ناگزیر به اقامت در خارج از کشور شده، در مقاله‌ای مفصل به ارزیابی نامه کروبی پرداخته و نوشته است، این نامه نشان می‌دهد که زندان خانگی نه تنها کمترین اثری در روحیه‌ی رهبران جنبش سبز نداشته، بلکه باعث استحکام بیشتر و ارتقای مواضع آنها شده است.
در نامه اگر چه نامی از کسی برده نشده، اما به‌نظر آقای کدیور “بخش اعظم آن انتقاد شدید از شخص رهبری است. در درجه‌ی دوم محمود احمدی‌نژاد و فقهای منصوب شورای نگهبان خصوصا دبیر آن مورد انتقاد جدی قرار گرفته‌اند”.
مخاطب اصلی نامه کروبی رهبر جمهوری اسلامی و منصوبان اوست، اما چرا آقای کروبی نامه را به حسن روحانی نوشته است؟ آقای کدیور معتقد است “کروبی مقام رهبری یا ریٔیس قوه‌ی قضایٔیه‌ی منصوب وی را شایسته‌ی خطاب نامه‌ی سرگشاده‌ی خود نیافته است. آن دو خود طرف دعوا با ملت هستند”.
به اعتقاد آقای کدیور: «نامه‌ی کروبی به یک معنی استیضاح آقای خامنه‌ای به سه اتهام مشخص است: اول، نقض قانون اساسی به دلیل حکومت استبدادی؛ دوم، از دست دادن عدالت به دلیل جاه‌طلبی و خودمحوری و جا زدن مصالح شخصی به‌جای مصالح ملی؛ و سوم، سوءتدبیر به دلیل گماشتن فرد دروغ‌گو و حقه‌بازی به‌نام محمود احمدی‌نژاد بر گرده‌ی ملت.»
به نظر این اسلام‌شناس شواهد و مدارکی مانند “ماجراجویی‌های هسته‌ای و منطقه‌ای، کشور را عامدانه به دام تحریم‌ها کشاندن، اتلاف سرمایه‌ی ملی، حمله به منتقدان توسط مأموران گروه فشار و …” در دوره محمود احمدی‌نژاد نشان می‌دهند که “فقدان بصیرت و نجابت” به خود آقای خامنه‌ای برمی‌گردد.
نوری‌زاد: مردم مجازند که اعتراض کنند و فریاد بکشند
محمد نوری‌زاد، نویسنده و کنشگر مدنی به وبسایت “سحام‌نیوز” گفته است نامه کروبی در شرایطی منتشر شد که با یک حمله آقای خامنه‌ای، فردی مانند آقای هاشمی، یک حرف توییتری خودش را پس می‌گیرد و زود اصلاح می‌کند.
اشاره نوری‌زاد به توییتری منسوب به هاشمی رفسنجانی است که در آن نوشته شده بود: «دنیای فردا، دنیای گفتمان‌هاست و نه موشک‌ها…» این توییت با واکنش تند خامنه‌ای مواجه شد. او گفت: «اگر این حرف از روی ناآگاهی گفته شده باشد یک مسئله است اما اگر از روی آگاهی باشد خیانت است.»
پس از واکنش تند خامنه‌ای نزدیکان هاشمی رفسنجانی انتساب این توییت به او را تکذیب کردند. برخی‌ها این واکنش را نوعی “عقب‌نشینی” تلقی کردند، اما دفتر و مجاری رسمی متعلق به رفسنجانی در این باره سکوت کردند.
آقای نوری‌زاد در همین رابطه گفته است: «نامه آقای کروبی در ذات خود، نامه خوبی است. به جهت این‌که هم دایره ادب را رعایت کرده و هم این‌که محکم از مواضعی سخن گفته که حاکمیت را به چالش کشیده و بسیاری از نقاطی که حاکمیت به آن “غرور” می‌ورزد، مانند “نجابت” را کاملا نقد کرده و به تعبیری حاکمیت را در جایگاهی قرار داده که این شما هستید که باید فرو بریزید.»
به نظر محمد نوری‌زاد هر دیالوگی را که بشود با حاکمیت برقرار کرد و هر چالشی که بشود ایجاد کرد و حاکمیت را در معرض یک پرسش بزرگ قرار داد که “مردم مجازند، آزادند و حق دارند که اعتراض کنند و فریاد بکشند و این شما هستید که شاهراه گلوی مردم را بسته‌اید و برای آنان تنگنا ایجاد کرده‌اید” قابل ستایش است.
نوری‌زاد در ادامه گفت‌وگوی خود با سحام‌نیوز افزوده است: «واقعیت این است که نظام جمهوری اسلامی نشان داده که در مجموع این ۳۷ سال، هیچ آزمون خوبی برای بقا نداشته و به عبارتی امتحانش را پس داده، به همین دلیل نامه آقای کروبی فارغ از این نگرش که ایشان خواستار “اسلامیت” و “جمهوریت” نظام است، اما در نوع خود بسیار نامه خوبی است و من سپاسگزار ایشان هستم که ایشان در حصر این نامه را نوشته، با توجه به این‌که این احتمال وجود دارد که ایشان مجددا در تنگنا قرار بگیرند، باز هم چنین نامه غرورآفرینی را می‌نویسند و منتشر می‌کنند.»
کروبی سرسوزنی عقب‌نشینی نکرده است
صادق زیباکلام استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران به وبسایت “ایران‌وایر” گفته است محتوای نامه کروبی بسیار جسورانه است و نشان می‌دهد که او سرسوزنی عقب‌نشینی نکرده است.
زیباکلام افزوده است: «همان روحیه‌ای که باعث شد آقای کروبی به حصر بیفتد اگر افزایش پیدا نکرده، کاهش نیافته و اصلا و ابدا نمی‌توانیم بگوییم ایشان روحیه‌اش را باخته و یا وا داده و عقب نشینی کرده است. ایشان روی موضعی که داشته، ایستاده است.»
زیباکلام می‌گوید باید برای موضوعاتی که در نامه کروبی مطرح شده، پاسخ‌گویی وجود داشته باشد. از جمله پاسخ به این پرسش‌ها که “بر اساس کدام قانون ما در حصر هستیم؟ بر اساس کدام رسیدگی قانونی ما در حصر هستیم؟”
به‌نظر این استاد دانشگاه، «بر خلاف تصور برخی مسئولان، حصر چیزی نیست که شامل مرور زمان شود و مردم فراموش کنند. در انتخابات ۹۲ موضوع حصر یکی از مهمترین مسایلی بود که عنوان شد و آقای روحانی هم وعده پی‌گیری وضعیت این سه نفر را دادند. الان هم که سه سال از انتخابات گذشته، آقای روحانی بارها درباره این که برای رفع حصر چه کرده، مورد سوال قرار گرفته است.»
“
پتکی به‌هنگام بر بتی لرزان
محسن حیدریان، فعال سیاسی ساکن سوئد در تحلیلی ضمن تاکید بر اهمیت محتوای نامه کروبی می‌گوید: «اهمیت تاریخی این نامه تنها در بازگویی و بازخوانی درد میلیون‌ها ایرانی مسالمت‌خواه و آگاه نیست. سطور دردآشنای شیخ شجاع همچون پتکی است بر بتی لرزان که در گزینش لحظه کوبش، نشانه‌روی بر مرکز اصلی و سمت و سوی برخورد، درست در آنجایی فرو می‌آید که باید.»
به نظر این کنشگر سیاسی: «زمان نگارش نامه در دورانی که با نتایج شگفت‌انگیز انتخابات هفتم اسفندماه رفتار عصبی و کارشکنانه “رهبر” نه از روی حس قدرت و حفظ اعتبار بلکه ناشی از ناتوانی و عجز است، گزینشی تصادفی به‌نظر نمی‌رسد.»
حیدریان می‌گوید: «شیخ اصلاح‌طلب با شم تیز سیاسی خود این واقعیت را دریافته که با شکست‌های پی در پی اخلاقی و سیاسی آقای خامنه‌ای و به‌ویژه با تجزیه‌ی دو گروه اصلی محافظه‌کاران جمهوری اسلامی یعنی تندروها و محافظه‌کاران سنتی، “رهبر” در بلند مدت قادر به سکانداری نقش خود همچون سخنگوی تندروان مذهبی در راس حاکمیت، در جامعه‌ای همچون ایران نخواهد بود.»
به نظر محسن حیدریان: «پتکی که کروبی درست به هنگام بر چهره اصلی “قدرت پنهان” جمهوری اسلامی وارد کرده است، در ماراتونِ پیکار برای آزادی و دموکراسی در ایران اهمیتی ماندگار خواهد داشت. تشکیل دادگاهی علنی برای رسیدگی قانونی به کیفرخواست قضایی قابل‌قبول برای رهبران جنبش سبز که خواست قانونی مهدی کروبی است، اهمیتی نمادین برای گشایش فضای سیاسی کشور دارد.»
