* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.
مواظبت و کنترل تغذیه ی افراد دیابتیک همان اندازه اهمیت دارد که ورزش و دارو، و باعث تغییرات مهم در گلیسمی و پیشگیری در عوارض مهم بیماری مانند عوارض قلبی، عروقی، کلیوی و بینایی می شود.
مسائل مهم در تغذیه شخص دیابتیک
*از گرفتن رژیم غذایی سخت خودداری کنید.
*اغذیه متناوب و به میزان متعادل میل کنید.
*وسواس در مقدار کالری غذایی که می خورید نشان ندهید.
*با پزشک خود درباره مشورت با یک متخصص تغذیه صحبت کنید.
*از خوردن غذاهای شیرین به عنوان تک غذا خودداری کنید.
*هر غذای روزانه باید شامل مواد غذایی زیر باشد:
ـ ۴۰تا ۵۰ درصد مواد گلوسیدی
ـ ۱۵درصد پروتئین
ـ۳۰ تا ۴۰ درصد مواد چرب (لیپید)
*هرگز از قند و شکر و آب نبات استفاده نکنید ولی مقداری از آن ها را همراه داشته باشید برای مواقعی که ممکن است لازم شود (مثلاً در هیپوگلیسمی)
*از مقدار گلوسید توصیه شده تجاوز نکنید.
*مواظب وزن تان باشید. در نزد افراد دیابتیک نوع دوم کم کردن وزن باعث بهتر شدن گلیسمی می شود.
*تقسیم بندی غذا، به جای سه وعده بزرگ، استفاده کردن از پنج وعده کوچک، باعث تعادل گلیسمی می شود.
*سه نوبت غذا و دو وعده تنقلات (مثل یک میوه یا سبزی یا کمی آجیل) میل کنید.
*غذای خود را هر روز در همان ساعت همیشگی میل کنید.
*از نخوردن یک وعده غذا خودداری کنید.
*با هر وعده غذا سبزیجات و میوه میل کنید.
*از غذاهای نشاسته ای در ظهر و شب استفاده کنید.
*مواد نشاسته ای را همراه با سبزیجات میل کنید.
*از مواد شکر دار (شیرین شده با شکر) استفاده نکنید.
*از گوشت های کم چربی استفاده کنید.
*دو سه بار در هفته ماهی میل کنید.
*از غذاهای مختلف استفاده کنید.
*مقدار مواد نشاسته ای مصرفی شما باید بتواند نیاز نوع و طول زمانی که ورزش می کنید را برآورده کند.
*صبحانه کامل میل کنید.
*آب به اندازه کافی بنوشید.
*از نوشیدن نوشابه های شیرین (که حاوی مقدار زیادی قند هستند) خودداری کنید.
*مصرف غذاهای آماده شده در فروشگاه ها را کم کنید.
غذاهایی که استفاده از آنها پیشنهاد می شود
*مواد نشاسته ای، نان، برنج، سیب زمینی و امثال آن، حبوبات (عدس، ماش، نخود و لوبیا و لپه)
*سبزیجات سبز رنگ
*میوه (روزی یکی)
*ماهی حداقل دو بار در هفته
*گوشت پرندگان
*از روغن های گیاهی به جای کره و خامه استفاده کنید.
*غذاهای پخته شده با بخار آب یا در کاغذ آلومینیوم پیچیده شده و یا کباب شده مصرف کنید.
نوشیدنی ها
*آب ـ حداقل یک لیتر در روز، در هوای گرم و موقع ورزش بیشتر آب بنوشید.
*اگر از نوشیدنی ها استفاده می کنید نوع بی شکر آنها را انتخاب کنید.
*چای، قهوه و تیزان (گل ها و گیاهانی که در آب جوش دم می شود) البته بدون شکر و در صورت لزوم با شیرین کننده های غیر قندی.
*آب لیموی تازه بدون شکر.
*آب سبزی های مختلف ولی نه هویج و چغندر.
گلوسیدها
*با هر غذا مقداری گلوسید میل کنید (نان، مواد نشاسته ای، میوه و غیره)
*پیشنهاد می شود از گلوسیدهایی که روی گلیسمی اثر می گذارند استفاده شود البته باید اعتدال را در هر نوبت خوردن غذا نگه داشت.
*مصرف نان و مواد نشاسته ای را قطع نکنید.
*میزان مصرف گلوسید را در هر نوبت تغذیه حساب کنید.
*یک تغذیه متعادل نباید بیشتر از ۵۰ تا ۵۵ در صد کالری را از گلوسید بگیرد.
*از شیرینی جات به ندرت استفاده کنید.
*امکان خوردن مواد شیرین هست ولی به مقدار خیلی کم و بعد از خوردن غذا.
*از خوردن شیرینی به عنوان تنقلات هنگام احساس گرسنگی خودداری کنید.
اندکس گلیسمیک (سرعت ورود قند در خون)
مقدار قند در غذاهای مختلف به یک سرعت جذب نمی شوند و هر غذایی یک اندکس گلیسمیک مربوط به خودش را دارد.
اندکس گلیسمیک سرعت جذب قند موجود در هر غذا را اندازه گیری می کند و اثر میزان بالا رفتن قند در خون بر اثر خوردن آن را نشان می دهد. یک غذا هر چه بیشتر گلیسمی را بالا ببرد اندکس گلیسمیک آن بالاتر است. غذاهای با اندکس گلیسمیک پائین به تدریج میزان قند خون را بالا می برند. مواد غذایی با اندکس بالا سرعت قند خون را بالا می برند. توصیه می شود به ندرت از اغذیه با اندکس بالا استفاده شود مگر در مواقع ضروری مانند هیپوگلیسمی.
غذاهای با اندکس بالا عبارتند از: نان، سیب زمینی، غذاهای تولید شده با آرد (ماکارونی ها)، هویج، عسل، آب نبات، مربا، شیرینی ها و غیره.
امکان خوردن نان هست ولی به طور متعادل. ۵۰ گرم نان معادل ۵ قطعه قند، به جریان خون قند وارد می کند.
چند غذا با اندکس متوسط، مانند میوه های مختلف مثل گیلاس، سیب، آلو، پرتقال، که میزان قند خون را به آرامی بالا می برند.
چند غذا با اندکس پائین مانند کاهو، حبوبات، انواع لوبیاها و عدس.
چربی ها (لیپیدها)
*مصرف چربی ها با احتیاط مجاز است. چربی ها دو برابر گلوسیدها کالری تولید می کنند.
*مصرف کمتر گوشت های آماده خوردن مانند ژامبون و کالباس و مانند آنها توصیه می شود.
*از گوشت های کم چربی مانند گوشت سفید استفاده کنید.
*مصرف ماهی را به گوشت ترجیح دهید.
*میزان مصرف سبزی جات در تغذیه تان را زیاد کنید.
*از سس ها هر چه کمتر و کمتر استفاده کنید.
*مقدار پنیر مصرفی را کم کنید.
*یاد بگیرید غذاها را بدون روغن بپزید (از غذاهای سرخ کرده در روغن پرهیز کنید) پختن غذا با بخار، آون، بن ماری، کباب شده و مایکروویو بهتر است.
پروتئین ها
*پروتئین ها باید حدود ۱۰ درصد کالری روزانه را تامین کنند.
*پروتئین حیوانی گوشت، ماهی، لبنیات.
*پروتئین گیاهی انواع سریال ها، ماکارونی، نان، برنج.
*بعضی سبزی ها مانند سبزی های خشک و سویا نیز دارای پروتئین هستند.
غذاهایی که نباید مصرف کرد
*انواع قندها، چون دارای اندکس بالا هستند مانند شکر، آب نبات، مربا، عسل، شیرینی ها، بستنی، کمپوت میوه، ماست های شیرین، نوشابه ها، شربت ها و آب میوه ها مگر این که با مواد دیگری غیر از شکر شیرین شده باشند.
*چربی های حیوانی کره، خامه تازه، زرده تخم مرغ، پنیر، گوشت های چرب، انواع کالباس ها، غذاهای شور و بیسکویت های شور. غذاهای سرخ شده و سس ها. الکل
*بعضی غذاهای بدون شکر که تقریبا همان اندازه شکر دارند که اگر با شکر درست شده باشند مانند مرباهای بدون شکر و شکلات های کم شیرین.
اگر احساس گرسنگی شدید دارید، پیشنهاد می شود یکی از غذاهای زیر را انتخاب کنید:
*یک ماست ساده یا شیرین شده با اسپارتام (شکر مصنوعی)
*یک تکه ژامبون.
*یک تخم مرغ آب پز.
*یک تکه سینه مرغ.
*یک یا دو گوجه فرنگی یا هویج یا تربچه.
چه غذاهایی را می شود خورد
*انواع قارچ ها (چون گلوسید کم دارند)
*از حبوبات استفاده کنید (بخصوص عدس)
*از برنج باسماتی استفاده کنید که اندکس گلیسمیک آن از برنج سفید کمتر است.
*غذاها و سبزی ها را با آب لیموی تازه میل کنید تا هم مزه بهتری داشته باشد و هم مقدار قند خون را کاهش دهد.
*نوشیدن مخلوط آب لیموی تازه با آب معدنی مفید است.
*از غذاهای فیبردار استفاده کنید مانند سبزیجات سبز، نان و سریال های کامل مانند گندم و جو و حبوبات که باعث می شوند سرعت عبور قند در خون کم شود.
الکل و دیابت
الکل تبدیل به قند شده و گلیسمی را بالا می برد هم چنین باعث ازدیاد وزن می شود.
امکان نوشیدن الکل برای اشخاص دیابتیک هست ولی با رعایت قوانین مصرف و به مقدار کم. الکل حتا به مقدار کم تولید کالری زیاد می کند. آبجو و نوشابه های الکلی که با غذا سرو می شوند مقدار بیشتری قند دارند تا ویسکی و ودکا.
خطراتی که الکل برای شخص دیابتیک تولید می کند:
*الکل امکان خطر هیپوگلیسمی را زیاد می کند.
*این خطر حتا با مصرف مقدار متعادل الکل وجود دارد.
*امکان هیپوگلیسمی حتا پس از ۱۲ تا ۱۸ ساعت از نوشیدن الکل وجود دارد یعنی اگر شخص شب هنگام الکل نوشیده باشد تا فردا ظهر در خطر هیپوگلیسمی هست.
*خطر خیلی بیشتر می شود اگر شخص با شکم گرسنه الکل مصرف کند.
*آبجوهای بدون الکل مقدار بیشتری شکر دارند تا آبجوی معمولی و دارای گلوسید زیاد هستند.
در چه مواقعی نباید الکل مصرف کرد:
حاملگی، شیردادن، اگر شخص سابقه الکلی بودن داشته، اگر شخص سابقه هیپوگلیسمی جدی داشته، هنگام رانندگی، هنگام مصرف بعضی از داروها، اگر شخص سابقه بیماری های لوزالمعده داشته، اگر مقدار تری گلیسرید در خون بالاست، اگر شخص سابقه صدمات عصبی داشته.
