* این مقاله جنبه ی آموزشی دارد نه درمانی، هر دارویی باید با تشخیص و تجویز پزشک مصرف شود.

هلیکوباکترپیلوری عامل تولید گاستریت مزمن و زخم های اثنی عشر می باشد و نقش مهمی در تولید سرطان های معده و اثنی عشر دارد. درمان آن توسط جلوگیری کننده های ترشح اسید معده و آنتی بیوتیک ها می باشد. هم چنین یک سری از مواد طبیعی مانند ویتامین C و اسیدهای چرب پولی انساتوره، لاکتوباسیل ها و کندر برای از بین بردن آن مفید هستند.

مدت های طولانی دانشمندان به خاطر شدت اسید موجود در ترشحات و شیره معده فکر نمی کردند که هیچ گونه باکتری بتواند در آنجا زنده بماند، ولی در سال ۱۹۸۲ دو پزشک استرالیایی موفق به کشت هلیکوباکترپیلوری شدند که یک باکتری است و در سطح مخاط معده زندگی می کند و اسید معده و سیستم دفاعی قوی آن روی آن اثری ندارد. به نظر می رسد که این باکتری باعث تولید بعضی از بیماری های انفلاماتوار مزمن معده و اثنی عشر هم هست.

عفونت به هلیکوباکترپیلوری از عفونت های مزمنی است که بیشترین عفونت را در دنیا تولید می کند و بستگی به کشورهای مختلف بین ۲۰ تا ۹۰ درصد مردم به آن آلوده اند و بیشتر در کشورهای در حال توسعه دیده می شود تا ممالک صنعتی و باکتری مستقیماً از انسان به انسان منتقل می شود. عفونت با هلیکوباکترپیلوری در کودکی وارد بدن می شود و تا ده ها سال و حتی تا آخر عمر همراه با بیمار است و باعث تولید یک عکس العمل قوی انفلاماتوار که به تدریج مزمن می شود می گردد. در اغلب مردم یک گاستریت مزمن تولید می شود که هیچ علامت و سیمپتومی ندارد و در حدود ۱۰ درصد از اشخاص آلوده با گذشت زمان تولید بیماری زخم معده و اثنی عشر و در یک درصد تولید سرطان گاستریک می کند.

برای درمان عفونت از یک درمان ۷ روزه از یک آنتی اسید قوی همراه با دو آنتی بیوتیک از بین Amoxicilline ,Clarithromycine و Metronizone استفاده می شود. با این درمان در ۷۰ درصد موارد باکتری از بین می رود.

مقاومت باکتری در برابر آنتی بیوتیک ها عامل اصلی شکست در درمان می باشد و باکتری در ۱۰ تا ۱۴ درصد موارد در برابر کلارترومایسین و در ۳۰ درصد در برابر ترونیدازول مقاوم است. در مورد موثر بودن درمان باید به علت نتایج ناراحت کننده ثانویه داروها و عدم ادامه مصرف کامل دارو توجه داشت.

 helicobacter_pylori

طب مکمل

تعدادی از مواد طبیعی برای درمان آلترناتیو برای هلیکوباکترپیلوری مورد مطالعه علمی قرار گرفته. با این که اکثر این مطالعات نتیجه موفقیت آمیز داشته ولی هنوز در آغاز این مطالعات هستیم.

 

*ویتامین C ـ با غلظت ۱۲۸ میلی گرم در میلی لیتر با PH 51/5 از رشد باکتری جلوگیری می کند. مصرف ۱۰ میلی گرم ویتامین C از راه دهان به مدت ۷ روز در حیواناتی که باکتری را وارد معده آنها کرده بودند، باعث کم شدن تعداد کلنی های باکتری شد.

یک مطالعه اولیه در انسان پیشنهاد می کند که دوز قوی ویتامین C در بعضی افراد می تواند هلیکوباکتری را از بین ببرد. در یک مطالعه بر روی ۶۰ بیمار که از سوءهاضمه رنج می بردند و گاستریت و هلیکوباکتری هم داشتند ۵ گرم در روز ویتامین C دادند که شامل یک دوز ۲ گرمی و سه دوز یک گرمی بود و به گروه شاهد آنتی اسید دادند. پس از ۴ هفته که مطالعه طول کشید ۵۱ نفر تا آخر مطالعه ماندند در ۲۴ نفر گروه شاهد هیچ فرقی مشاهده نشد در صورتی که از ۲۷ نفر مورد مطالعه در ۸ نفر هیچ اثری از عفونت باقی نبود. متاسفانه پس از پایان مطالعه کلیه بیماران را با داروهای ضد باکتری درمان کردند و مشخص نشد که آیا اثر ویتامین C دائمی بوده یا موقت. مطالعات دیگری لازم است تا ثابت کند که ویتامین C می تواند باکتری ها را نابود کند و مدت استفاده و میزان دارو چقدر باید باشد. البته باید در نظر داشت که آیا بیماری که زخم معده فعال دارد می تواند دوز بالای ویتامین C را تحمل کند و یا آیا ویتامین C پوشیده که در روده باز می شود و احتمالا التهاب کمتری را ایجاد می کند موثر خواهد بود یا نه؟

 

*اسیدهای چرب پولی انساتوره: مطالعات In vitro (درون لوله) نشان داده که چندین نوع از اسیدهای چرب پولی انساتوره دارای آثار نابود کننده هلیکوباکتری هستند، برای این که مشخص شود آیا روی انسان هم موثر است محققان ۱۵ بیمار بین ۳۰ تا ۵۸ سال را که یک سوءهاضمه سبک بدون زخم ولی همراه با عفونت هلیکوباکتری داشتند، به مدت ۸ روز با مخلوطی از اسیدهای چرب پولی انساتوره درمان کردند. پس از پایان درمان از نظر سلول شناسی در ۵۳ درصد بیماران اثری از عفونت نبود ولی پس از ۶ ماه از پایان درمان در ۵ نفر از بیماران عفونت بازگشته بود.

با این که متاسفانه گروه شاهد وجود نداشت ولی درصد بالای درمان شدگان از نظر کلینیکی مهم است. اگر نتایج این مطالعه با مطالعات کلینیکی کنترل شده همراه بود، می شد به طور قانونی در بیمارانی که هیچ سیمپتومی ندارند آنها را با اسیدهای چرب پولی انساتوره جهت کم کردن احتمال ابتلا به سرطان درمان کرد.

 

*لاکتوباسیل ها ـ مطالعات نشان داده که لاکتوباسیل ها آثار ناخواسته ثانویه آنتی بیوتیک ها را که برای معده و روده ایجاد می شوند، کم کند.

 ۲۰ بیمار آلوده به عفونت هلیکوباکتری که هیچ سیمپتومی نداشتند در مطالعه ای برای درمان شرکت کردند. آنها ۴۰ میلی گرم Pantoparazole دو بار در روز و Tinidazole 500 میلی گرم دو بار در روز و گروه شاهد همین ها را به اضافه لاکتوباسیل دریافت کردند. نتایج مطالعه نشان داد که اضافه کردن لاکتو باسیل GG آثار ناخواسته ثانویه آنتی بیوتیک ها را برای نابودی هلیکوباکتری کم کرده به اضافه این که اثر آنتی بیوتراپی را شدیدتر کرده و از رشد هلیکوباکتری که از بیوپسی های معده بیماران مبتلا به بیماری های گوارشی استخراج شده بود جلوگیری کرده است.

در مطالعه دیگری بر روی موش ها تجویز L.salivarivs از انتشار هلیکوباکتری در معده آنها جلوگیری کرد.

مطالعات نشان داد که لاکتوباسیل ها می توانند از آثار ثانویه ناخواسته درمان های معمولی جلوگیری کند و آن را تقویت کنند، ولی هیچ مطالعه ای نشان نداده که استفاده از لاکتوباسیل ها به تنهایی می تواند یک درمان کافی برای عفونت هلیکوباکتری باشد.

 

*کُندر از بین برنده هلیکوباکتر: صمغ کندر یک داروی طبیعی است که قرن هاست مورد استفاده دارویی قرار می گیرد و علوم جدید هم موثر بودن و بی خطر بودن آن را قبول دارد. مطالعات نشان داده که صمغ کندر قادر به کشتن باکتری هلیکوباکترپیلوری است که عامل تولید کننده گاستریت مزمن و زخم های اثنی عشر و عامل سرطان زای معده است.

از زمان های قدیم صمغ کندر و شیره پوست آن در تمدن های مدیترانه ای به عنوان آنتی سپتیک ـ آنتی اکسیدان غذایی ـ برای رفع بوی بد دهان ـ به عنوان داروی ضد دردهای شکمی ـ سوءهاضمه و زخم های گوارشی ـ معطر کردن انواع نوشیدنی ها و غذاهای سنتی به کار می رفته است.

نوشته های زیادی از اعصار قدیم وجود دارد که استفاده از کندر برای بیماری های دستگاه گوارشی و سرطان در آنها ثبت شده است. در طی سال های اخیر مطالعات آزمایشگاهی و کلینیکی نشان داده که کندر باکتری هلیکوباکتری پیلوری و هم چنین سایر باکتری ها و قارچ ها را از بین می برد و در مبارزه علیه مشکلات و زخم های گوارشی مفید می باشد. مطالعات کلینیکی هم نشان داده که کندر در درمان زخم های خوش خیم معده و اثنی عشر موثر است.

در یک مطالعه کلینیکی بر روی ۳۸ بیمار محققان متوجه شدند که یک دوز یک گرمی از راه دهان کندر یک بار در روز به مدت دو هفته باعث آرامش سیمپتوم ها در ۸۰ درصد بیمارانی که با کندر درمان شده بودند می شود، در صورتی که در گروه شاهد که درمان دیگری داشتند ۵۰ درصد سیمپتوم ها آرام شده بودند. در این مطالعه آزمون اندوسکپی ثابت کرد که کندر باعث بهبودی نسوج مخاطی معده شده و زخم ها کاملا توسط سلول های اپی تلیال سالم پوشیده شده اند. درمان زخم ها به طور کامل در ۷۰ درصد بیمارانی که کندر خورده بودند دیده شد و در گروه شاهد در ۲۲ درصد بیماران.

مطالعات بر روی حیوانات هم نشان داد که کندر دارای خواص محافظت کننده از سلول ها و ضد ترشح است و می تواند صدمات وارده بر روی مخاط معده بر اثر داروهای ضد زخم و آسپیرین را درمان کند. مطالعات بر روی موش ها که به طور تجربی در آنها زخم معده یا اثنی عشر تولید کرده بودند نشان داد که یک دوز ۵۰۰ میلی گرم بر کیلو یعنی معادل ۵۰۰ میلی گرم در روز برای انسان باعث کم شدن ترشح شیره معده و محافظت از سلول ها و کم کردن صدمات جدار معده شده است.

از بین بردن هلیکوباکترپیلوری

محققان متوجه شده اند که کندر دارای خاصیت موثر برای درمان هلیکوباکترپیلوری است و در مطالعات خود اظهار کرده اند که حتی مقدار کم آن یعنی یک گرم در روز در مدت دو هفته می تواند زخم های گوارشی را به سرعت درمان کند و متوجه شده اند که علت آثار درمانی بر روی  زخم ها از بین بردن هلیکوباکترپیلوری است. آزمایشات نشان داد که کندر به طور بسیار موثری ۹/۹۹ هلیکوباکتری ها را نابود کرده و این آزمایشات بر روی انواع مختلف هلیکوباکتری NTCC11637 و شش نوع منزوی کلینیکی که سه نوع آن در مقابل Metronidazole مقاوم بوده انجام شده است.

* عطا انصاری استاد سابق دانشکده پزشکی دانشگاه کیسانگانی است.

Ataansari@videotron.ca