گفت وگوی شهروند با نغمه شیرخان، کارگردان «همسایه»
جشنواره جهانی فیلم مونترال این آخر هفته آغاز می‌شود و فیلم‌های متعددی از اقصا نقاط جهان را به این شهر کانادا می‌آورد. روزنامه گازتِ مونترال اما می‌گوید یک فیلم هست که اگر فقط به خاطر دیدن آن هم باشد بازدید از این جشنواره ارزشش را دارد و آن فیلم فیلمی نیست به جز «همسایه»، اولین ساخته کارگردان ایرانی ـ آمریکایی، نغمه شیرخان، که تهیه‌کننده‌ش امیر نادری و آهنگسازش محسن نامجو است و آزیتا صاحب‌جم، رقصنده مشهور مقیم ونکوور بازیگر اصلی آن است.
ماجرای «همسایه»، که اولین نمایش جهانی‌اش همین ۲۸ اگوست در مونترال است، در ونکوور می‌گذرد و از این رو دیدن آن برای ایرانی-کانادایی‌ها لطف خاصی دارد. آزیتا صاحب جم در فیلم نقش واقعی خودش را بازی می‌کند: شیرین، زنی که استودیوی سنتی رقصی را در ونکوور اداره می‌کند و مانند سایر زنان فیلم بین دو فرهنگ گیر کرده. به قول خبرنگار روزنامه‌ی گازت «نه به کلی ایرانی است و نه به کلی کانادایی». لیلا (با بازی تارا ناظمی) دیگر شخصیت فیلم است که دختر جوان کوچکی به نام پریسا دارد (با نقش‌آفرینی پریسا واحدی که هنوز ۵ سالش نشده) و این سه زن ایرانی ـ کانادایی سه شخصیت اصلی فیلمِ خانم شیرخان را تشکیل می‌دهند.
نغمه شیرخان در گفت وگو با شهروند می‌گوید: «از چند جای مختلف برای این فیلم الهام گرفتم. یکی این‌که خودم مادر هستم و دو بچه کوچک دارم. وقتی سناریو را شروع کردم، بچه‌ها با من بودند و کارهایشان را می‌دیدم. الهام‌بخش دیگر مادر خودم بود که دو بچه را تنهایی در آمریکا به بار آورد و دیگری همسایه‌مان بود که دختر کوچکی داشت. او اهل پاکستان بود و هیچوقت خانه نبود و دائم صدای بچه‌اش را می‌شنیدیم و این صدا هنوز توی مغزم پیچ می‌خورد.»
نغمه می‌گوید که داستان او بیش از هر چیز راجع به کسانی است که به قول خودش، با فارسی زیبا اما محدودی که صحبت می‌کند «هنوز کاملا جا نیافتاده‌اند. نه می‌توانند برگردند و نه می‌توانند کاملا با این جامعه تطبیق پیدا کنند». او می‌گوید فیلمش راجع به دیاسپورای ایرانی است «چون شخصیت‌ها ایرانی هستند اما این می‌تواند داستان هر جامعه‌ای باشد، حتی خود آمریکایی‌ها و کانادایی‌ها». شیرخان می افزاید: «فکر می‌کنم داستان خیلی مدرنی است که هر کسی می‌تواند با آن ارتباط برقرار کند» چرا که به نظر شیرخان این ماجرای «جا نیافتادن» مختص مهاجران نیست.
خود شیرخان از کودکی در آمریکا بزرگ شده. پیش از وقوع انقلاب، ۵ سالش بود که به آمریکا آمد. می‌گوید: «قبل از انقلاب آمدیم و بعد از شروع جنگ قصد داشتیم برگردیم. پدرم در ایران ماند، اما مادرم به خاطر برادر کوچکمان حاضر به برگشتن نشد». نغمه در شهر بوستونِ ماساچوست بزرگ شده و در آن‌جا برای تحصیل به دانشگاه بوستون رفته است و فیلمسازی خوانده است.
برایم تعریف می‌کند که از سن ۱۳، ۱۴ سالگی علاقه شدیدی به سینما داشته: «دنبال آخرین فیلم‌های سینمایی از کشورهای اروپایی، ژاپن، چین و … بود و کلی فیلمساز خوب می‌شناختم» تا این‌که در دانشگاه بوستون موفق به ورود به رشته فیلمسازی می‌شود و از آن به بعد راهش را در این مسیر ادامه داده و امروز موفق شده فیلم اولش را بالاخره به جشنواره معتبری همچون مونترال برساند و البته فیلم پس از این نیز قرار است در جشنواره ونکوور نمایش داده شود.
از او می‌پرسم چرا برای ساخت فیلمش به ونکوور رفته، می‌گوید: «می‌خواستم جایی باشد که ایرانی‌ها زیادند. من قبلا در بوستون دیده بودم که وابستگی در جامعه ایرانی بسیار زیاد است. جامعه‌ای قدیمی بود و همه همدیگر را می‌شناختند، اما این‌را بعدها در شهرهایی مثل نیویورک، لس آنجلس و شهرهای مختلف اروپا ندیدم». این بود که او در جستجوی دیاسپورای درگیرتر ایرانی سر از غرب کانادا و ونکوور درآورد. البته می‌گوید که قبلا به تورنتو هم آمده است: «دوستی ایرانی آن‌جا دارم و دیده‌ام که ایرانی‌ها با همدیگر ارتباط خیلی قوی‌ای دارند. ونکوور هم که بودم مثل یک تهران کوچک بود و در خیابان همه فارسی صحبت می‌کردند».
نغمه شیرخوان کارگردان همسایه
نغمه می‌گوید که سینمای ایرانی را «مقداری» دنبال کرده است و «سینمای مدرن ایران» را دوست دارد، بخصوص آثار امیر نادری، عباس کیارستمی و جعفر پناهی، اما در ضمن می‌افزاید: «فکر نمی‌کنم بخواهم در ایران فیلم بسازم. چیزی که برایم خیلی واضح است این است که تجربه‌ی من مال این‌طرف است. گرچه ایرانیم و برای دیدار خانواده‌ام به ایران برمی‌گردم. اما تجربه من تجربه فردی ایرانی است که در خارج زندگی کرده».
اولین نمایش جهانی «همسایه» این هفته ۲۸ اگوست ساعت ۷:۲۰ در سینمای کوارتیه لاتینِ مونترال خواهد بود. پس از آن نیز در روزهای ۲۹، ۳۰ و ۳۱ام به ترتیب در ساعات ۱۲:۲۰، ۵ و ۲:۵۰ بعدازظهر به نمایش درمی آید. علاوه بر خانم شیرخان و بازیگرهای فیلم، محسن نامجو و امیر نادری نیز برای نمایش آن به مونترال می‌آیند.
