اردوغان در میان شهرنشینان، ساکنان مناطق توریستی و کردها شکست تلخی را تجربه کرد و تنها در میان ساکنان شهرهای کوچک و کم اهمیت، روستاها و ترک های خارج از کشور به پیروزی رسید. به این دلیل در دوران پس از رفراندوم با چالش های بزرگی روبرو خواهد شد
همه پرسی روز ۱۶ آوریل ترکیه در مجموع به نفع طرفداران گسترش قدرت رجب طیب اردوغان تمام شد، اما نگاهی به نتایج همه پرسی در مناطق مختلف، نشان می دهد که این کشور با شکافی بسیار عمیق روبرو شده است.
در بزرگترین و مهم ترین شهرها، مناطق گردشگری و مراکز تجمع کردها، مخالفان تغییر سیستم به شدت بالاتر از موافقان آن بوده اند. به این ترتیب اردوغان تنها توانست خواسته خود را در میان ساکنان شهرهای کوچک و کم اهمیت، روستائیان و ترک های مقیم خارج از این کشور به کرسی بنشاند.
استانبول زادگاه رجب طیب اردوغان و سکوی پرش او به سوی قدرت سیاسی است. رئیس جمهور فعلی ترکیه در سال ۱۹۹۴ با در دست گرفتن شهرداری استانبول قدم بر نخستین پله قدرت سیاسی نهاد. به همین دلیل انتظار می رفت که او در این کلان شهر ترکیه موافقان بیشتری داشته باشد، اما با شمارش آراء روشن شد که ۵۱/۳۵ درصد صاحبان حق رای در استانبول به او نه گفته اند.
اردوغان، همزمان با ریاست جمهوری، ریاست حزب اسلامگرای عدالت و توسعه را نیز به عهده دارد. آنکارا به عنوان پایتخت ترکیه مهمترین مرکز قدرت حزب به حساب می آید. اما در این شهر بزرگ نیز ۱۵ / ۵۱ درصد رای دهندگان به اردوغان نه گفتند. نتیجه شمارش آراء در ازمیر سومین شهر بزرگ ترکیه از اینهم بدتر بود. در این شهر و اطراف آن شمار مخالفان به بیش از ۶۸ درصد رسید.
تظاهرات مخالفان بعد از اعلام نتایج
شکست اردوغان در مناطق توریستی
مخالفت مردم با افزایش قدرت رئیس جمهور به ویژه در مناطق توریستی حاشیه اقیانوس آرام و دریای سیاه آشکار شد.
در استان موگلا، که بودروم به عنوان محبوب ترین گردشگاه ترکیه در آن قرار دارد، بیش از ۶۹ درصد به اردوغان نه گفتند.
شمار مخالفان در آنتالیا و پیرامون آن نیز نزدیک به ۶۰ درصد بود.
در استان دنیزلی که صخره های آهکی معروف پاموکلی در آن شهرت جهانی دارند، بیش از ۵۵ درصد رای دهندگان با تغییر سیستم سیاسی کشور ابراز مخالفت کردند.
مخالفت آشکار کردها
در مرحله بعد، مخالفت با طرح اردوغان در مناطق کردنشین چشم گیر بود:
در دیاربکر ۶۷/۵۹ درصد رای دهندگان مخالف اردوغان بودند. این شهر در عین حال در روز برگزاری همه پرسی صحنه درگیری های شدیدی بود که به مرگ سه نفر انجامید.
در حکاری ۶۷/۵۸ درصد، در سیرناک ۷۱/۷ درصد و در ماردین در مرز ترکیه و سوریه بیش از ۵۹ درصد به رفراندوم پاسخ منفی دادند.
شادی موافقان پس از پیروزی اردوغان
سازشکاری ترک های خارج از ترکیه
از مجموع ۵۸ میلیون و ۲۰۰ هزار صاحب حق رای در روز برگزاری همه پرسی، ۵۵ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر در داخل ترکیه و ۲ میلیون و ۹۰۰ هزار نفر در خارج از این کشور زندگی می کردند.
انتظار می رفت ترک های ساکن خارج کشور به دلیل زندگی در دامن دموکراسی خطری را که در راه کشورشان قرار گرفته است بهتر درک کنند و با آن به مقابله برخیزند، اما به گزارش خبرگزاری آنادولو بیش از ۵۹ درصد آن ها با رای موافق به تغییر قانون اساسی کشور خود صحه گذاشتند.
بیش از ۶۳ درصد ترک های ساکن آلمان و ۷۳ درصد ترک های مقیم اتریش از اردوغان طرفداری کردند.
پاسخ مثبت ترک های مقیم خارج از ترکیه به همه پرسی قانون اساسی می تواند ۳ دلیل عمده داشته باشد:
۱- بیشتر آن ها می ترسیدند در صورت دادن پاسخ منفی با مشکلاتی برای رفت و آمد و بهره برداری از سرمایه گذاری های خود در ترکیه روبرو شوند.
۲- جلوگیری از تبلیغات وزیران دولت ترکیه در خاک کشورهای اروپایی در هفته های منتهی به رفراندوم سبب تحقیر آن ها شد و با دادن رای مثبت به اردوغان در واقع از دولت های اروپایی انتقام گرفتند.
۳ – تبلیغات گسترده علیه جنبش خدمت فتح الله گولن و نقش آن در کودتای ژوئن ۲۰۱۶ ترکیه سبب شد که ترک های مقیم اروپا از بیم قدرت یافتن این روحانی اسلام گرا که از دید آن ها بهتر از اردوغان نیست، به شرایط موجود رضایت بدهند.
در انتظار ناآرامی های احتمالی
اردوغان و حزب اسلام گرای عدالت و توسعه در نهایت با اکثریتی بسیار ضعیف در همه پرسی پیروز شده اند، اما با توجه به نتیجه انتخابات در مناطق مختلف با اقلیت قدرتمندی روبرو هستند که بی تردید آرام نخواهند نشست. نخستین نشانه ها در استانبول آشکار شد. ساعاتی پس از اعلام نتایج رفراندوم، هزاران نفر در زادگاه اردوغان علیه او دست به تظاهرات خیابانی زدند.
اپوزیسیون ترکیه دولت را به دستکاری در نتیجه همه پرسی متهم کرده است. این دیدگاه دست کم از سوی متجاوز از ۴۸ درصد مردم ترکیه تایید می شود. اکنون باید دید دولت با این مخالفان چه برخوردی در پیش خواهد گرفت. آنگلا مرکل صدراعظم آلمان نخستین سیاستمدار اروپائی بود که در این مورد هشدار داد. او از دولت ترکیه خواست که در برخورد با اپوزیسیون جانب احتیاط را رعایت کند.
ترکیه در پی برگزاری رفراندوم قانون اساسی دوران سختی را در پیش خواهد داشت. شاید در این دوران شاهد رشد ناآرامی هایی باشیم که اردوغان با خانه نشین کردن حدود ۱۵۰ هزار نفر و به زندان افکندن ده ها هزار نفر دیگر به تاخیر انداخته است. روشن است که کشورهای اروپایی در چنین ناآرامی هایی جانب مخالفان اردوغان را خواهند گرفت، زیرا او در ماه های اخیر با سیاست های خشن و رفتارهای ناپسند خود خشم همه را برانگیخت.
