گزارش هایی از کشور تاجیکستان

کشور تاجیکستان با مرزهای جغرافیای کنونی اش اندکی با ایران فاصله دارد، اما از بسیاری جهات نزدیک ترین کشور به ایران است. چیزی که روح ملت تاجیک را با توان ملی کشور بزرگتر نزدیک می سازد، جدا از تاریخ و زبان و فرهنگ، اسطوره های ملی مشترک است. در تاجیکستان امروز ملیت با تعریف بالفعل دستگاه اداره کننده کشور، با فهم تاریخی و اسطوره ای ایرانیان همسو است و این همسویی را به این میزان در جای دیگری نمی توان یافت. فراوانی نام های شاهنامه ای و اسطوره ای ایرانی در میان مردم تاجیک تنها یک نمونه از پیوند ریشه دار آنان با تاریخ سرزمین ایران است.

روزهای دوشنبه

ماه اردیبهشت شاید زیباترین روزهای شهر دوشنبه باشد، روزهایی با هوایی پاک و آفتابی که گاه دمای آن بی آن که آزار دهنده باشد به ۳۰ درجه می رسد و هم زمان، دور از انتظار، ابرهای بهاری از سوی کوه های بالا دست که هنوز سفید پوشند به سمت شهر می آیند و تنها چند دقیقه ای بر سر شهر می ایستند و بر دوشنبه می بارند.

اگر در ساختمان بلند مرتبه ای در خیابان رودکی که با درختان چنار بلندش کم شباهت به خیابان ولی عصر یا پهلوی پیشین تهران نیست، باشی، در چشم انداز انتهای خیابان، کوهپایه های خوش منظره ای را می بینی که با سرسبزی خیره کننده در پای کوه های سفید پوش لمیده اند. منظره ای خیال انگیز که برای یک ایرانی می تواند تهران سال های چهل و پیش از آن را تداعی کند.

در “دوشنبه” رویدادهای فرهنگی و هنری کم نیست. در نخستین برنامه ای که همراه با سهراب ضیاء (خبرنگار و تهیه کننده فیلم های گزارشی بی بی سی در کشور تاجیکستان) می روم، کنفرانس مطبوعاتی جشنواره بین المللی تئاتر جوانان”نگاه نو” است در طبقه پنجم ساختمانی روبروی سالن تئاتر لاهوتی در خیابان رودکی. دو نماینده جوان جشنواره به همراه بانویی که از سوی حامی مالی جشنواره در کنفرانس حضور دارد، به پرسش های خبرنگاران پاسخ می دهند. پرسش ها حول شیوه برگزاری و گسترش جشنواره است و در این میان خبرنگاری از برگزارکنندگان جشنواره خرده می گیرد که “چرا از کشور ما تاجیکستان نمایشی را قبول کرده اند که به زبان روسی است، و چرا نمایش به زبان ما در جشنواره امسال وجود ندارد”؟ پاسخ دهنده به رای کمیته انتخاب آثار که نامشان را محفوظ می داند، اشاره می کند. می گوید اعضای انتخاب کننده خیلی از کارهای رسیده را به خاطر کیفیت پایین نمایش ها نپسندیده اند. این جشنواره جوان قرار است بین روزهای ۱۶ تا ۲۰ ماه می ششمین سال خود را با نمایش آثاری از کشورهای قزاقستان، قیرقیزستان، ایران، روسیه، افغانستان و تاجیکستان برگزار کند. با سه تن از هنرمندان برپا کننده ی این جشنواره به نام های “شاجمشید” و “دلیر” و ” شه بانو” قرار می گذارم تا عصر همان روز(دوشنبه هشتم می) در جایی بنشینیم و قدری از فعالیت های آنان پرس و جو کنم.

جشنواره بین المللی تئاتر جوانان؛ نگاه نو

در باغ یک رستوران در خیابان سامانی شهر دوشنبه با سه جوان برگزار کننده جشنواره بین المللی تئاتر نگاه نو دیدار می کنم. “شاجمشید عمری”، “دلیر امام علی” و “شه بانو شکری” هر کدام در این جشنواره صاحب مسئولیت اند. شاجمشید مدیر جشنواره و بازیگر است. شه بانو، بازیگر و مسئول رسانه ای جشنواره است و دلیر مدیرهنری جشنواره و بازیگر. این هنرمندان جوان خود یک گروه تئاتر به نام ” نگاه نو ” هم دارند که پایه گذار آن یک هنرمند ایرانی به نام سام جوادی است.

شا جمشید عمری می گوید: «کار تئاتر را در زمان دانشجویی در زادگاهم شهر خجند آغاز کردم و پس از اتمام تحصیل به دوشنبه آمدم. در زمان تحصیل که با دلیر امامعلی در یک دانشکده درس می خواندم تصمیم گرفتیم پس از اتمام تحصیل با همکاری یک نهاد بین المللی یک جشنواره تئاتر راه اندازی کنیم. این بود که از سال ۲۰۱۲ موفق به انجام آن شدیم و دفتر همکاری های کشور سوئیس در تاجیکستان موافقت کرد از ما حمایت مالی و فرهنگی کند. تاکنون از کشورهای مختلف از جمله کشور نروژ چندین بار برای ما ورکشاپ برگزار کردند که بسیار مفید بود و پس از آن گروه ما چندین نمایشنامه را که عموما به کارگردانی سام جوادی بود در دوشنبه و شهرهای دیگر به نمایش گذاشتیم و یک بار هم به کشور نروژ رفتیم و با نمایش “ژورنالیست” نوشته ی سام جوادی در فستیوال “رومی” شرکت کردیم.»

علی صدیقی

دلیر امامعلی مدیر هنری جشنواره می گوید: «ما اولین گروه تئاتر تاجیک هستیم که در این کشور تئاتر خیابانی اجراء کردیم. ایده این کار و اثر نمایشی نوشته و کارگردانی یک هنرمند ایرانی به نام سام جوادی بود که دو سال قبل از تاجیکستان به امریکا رفته است. این تئاتر خیابانی”بوسه های زیر پا” نام داشت و کاری پست مدرن بود، اما هر جا که اجرا داشتیم مردم زیادی تا پایان ۴۰ دقیقه نمایش دور ما ایستادند. ما این نمایش را در سه منطقه شهر برپا کردیم. همین موفقیت ما را به ادامه کار و بنیان جشنواره دلگرم ساخت. ما غیر از این کار خیابانی در دو کار دیگر سام هم بازیگر و همکار او بودیم. نمایش “یک دروغ مینی مالیستی” و “ژورنالیست” هم از سوی سام جوادی نوشته و کارگردانی شد. همین کار را به شهر اسلو در نروژ در یک فستیوال به نام رومی هم اجراء کردیم و در چندین شهر تاجیکستان هم این نمایش را به صحنه بردیم.»

شه بانو شکری دانشجوی سال چهارم روزنامه نگاری است. او بجز بازیگری مسئولیت رسانه ای جشنواره را هم به عهده دارد. می گوید: «اخبار هنری گروه و جشنواره را در مطبوعات و رسانه ها منعکس می کنم و در چندین اثر گروه نقش ایفا کرده ام. در نمایشنامه ژورنالیست من نقش زن روزنامه نگار را بازی کردم. در نمایش “ترمه”(بهمن) هم نقش اصلی به عهده من بود. کارگردان ترمه سلطان عثمانف از کشور قزاقستان بود که از دوستان گروه ماست. نمایشنامه ترمه اثر یک نویسنده اهل ترکیه به نام تونجر دوجن اوغلو بود و ما آن را در سالن تئاتر لاهوتی اجرا کردیم.»

ششمین جشنواره بین المللی تئاتر جوانان نگاه نو تاجیکستان قرار است از روز ۱۶ تا ۲۰ ماه می در سالن تئاتر دولتی جوانان تاجیکستان در شهر دوشنبه، سالن محمود جان واحدف در خیابان باربد، خیابان نعمت قره بایف برگزار شود.